Подзвіг непакорных. Бой УПА ў сяле Новы Загароў

Гэты бой — адна з гераічных старонак барацьбы ўкраінцаў за Незалежнасць. Цікава што тады з патрыётамі змагаліся не толькі нямецкія, а і расійскія фашысты з арміі Уласава. Надыходзячаму Дню Незалежнасці Украіны прысвячаем.



Загароўскі манастыр сёння. Фота: mr-brut.livejournal.com

Днём 8-га верасня 1943 паўстанцкае атрад адмысловага прызначэння пад кіраўніцтвам Андрэя Марценюка (“Бярозы”) увайшоў у сяло Новы Загароў. Паўстанцы размясціліся каля Загароўскага манастыра, які на выпадак сустрэчы з немцамі павінен быў стаць надзейнай кропкай абароны.

Доўга чакаць “гасцей” не прыйшлося. Супраць 44-х паўстанцаў былі кінутыя рота нямецкай жандармерыі, рота данскіх казакоў і рота паліцыі з фольксдойчараў — усяго каля 400 чалавек.Неасцярожна наблізіўшыся да паўстанцкіх пазіцый, яны патрапілі пад шквальны кулямётныагонь, страціўшы каля 40 байцоў.

Рэканстукцыя бою ў сяле Новы Загароў. Фота: volynnews.com

Немцы паспрабавалі падпаліць паходнямі манастыр і пайсці на штурм. Аднак усё гэта аказалася безвыніковым — акрамя новых страт, акупанты не дамагліся нічога.

З успамінаў удзельнікаў таго бою:

“Загрукалі мінамёты, затарахцелі кулямёты, аўтаматы… Адна за другой выбухалі гранаты, усё злілося ў адзін жудасны гул. Бой кіпеў, немцы лезлі як саранча, а разам з імі уласаўцы і "фольксдойчэ".

Бой працягваўся ўсю ноч. Да паўстанцаў даносіліся крыкі нямецкіх радыстаў, якія выклікалі дапамогу. Калі развіднела, байцы ўбачылі, што да немцаў прыбылі новыя машыны з салдатамі. Бяроза абдумаў сітуацыю і даў загад адступіць з акопаў у манастыр. “

Тады немцамі было прынята рашэнне паклікаць падмацаванне. Паўстанцы ж, разумеючы трагічную складанасць свайго становішча, вырашылі замацавацца ў манастыры і трымаць абарону ў святых сценах.

Загароўскі манастыр сёння.  Фота: mr-brut.livejournal.com

Раніцай 9-га верасня да Новага Загорову былі перакінутыя дадатковыя сілы жандармерыі.Дапамога да немцаў прыбыла з трох бакоў: з Уладзіміра-Валынскага, Гарохава і Луцка. Параіўшыся, яны адразу пайшлі ў атаку, таму адступаць было не проста. Але манастыр быў злучаны з акопамі ровам, прадбачліва выкапаных раней, ім паўстанцы і скарысталіся.

Цяпер супраць паўстанцаў выступала больш за 700 байцоў, якія мелі на ўзбраенні мінамёты і артылерыю. Абстрэл манастыра доўжыўся цэлы дзень, а ўвечары да немцаў прыбыло падмацаванне — дзесяць лёгкіх танкаў. Таксама тры нямецкіх самалёта пачалі бамбардзіроўкі манастыра. Паўстанцы вытрымалі авіяўдары, схаваўшыся ў глыбокіх падвалах храма, і адбілі начны штурм.

10-е верасня стала сапраўдным выпрабаваннем паўстанцкага духу. Цэлы дзень нямецкія сілы штурмавалі манастыр. Але кулямётчык Коцюба, які сядзеў на званіцы, бесперабойным кулямётным агнём адбіваў нашэсце супернікаў.

З ночы 10-га да сярэдзіны дня 11 верасня нямецкія акупанты абстрэльвалі манастыр з артылерыі, танкаў і мінамётаў, а ўвечары зноў пайшлі на штурм манастыра. Паўстанцы страцілі параненымі яшчэ трох, у тым ліку і свайго камандзіра Бярозу, але пазіцый не здалі.

У Ноч на 12-е верасня яны вырашылі прарвацца з акружэння. Схаваўшы ў падвалах храма параненых таварышаў, паўстанцы падзяліліся на дзве групы па шэсць чалавек і, ударыўшы па нямецкіх акупантах адразу ў двух кірунках, вырваліся з смяротнага кольца.

У 5-й гадзіне раніцы, карыстаючыся густым туманам, забойцы кінулі на пазіцыі ворага гранаты і ў выкліканым беспарадку пайшлі на прарыў… кулямётчык Коцюба, які ляжаў параненым на званіцы, пашчасціла таксама выратавацца, ужо пасля таго, як заціх бой.

Раніцай 12 верасня 1943 года немцы ўвайшлі ў манастыр. Пачуўшы стогн, яны выявілі аднаго з схаваных параненых і павесілі яго ў той жа дзень.

Трупы 29 абаронцаў манастыра сабралі і пахавалі мясцовыя сяляне. Яны ўвечары 12 верасня, пасля сыходу немцаў, знайшлі ў падвалах і выратавалі яшчэ двух параненых.

 Помнік воінам УПА каля манастыра. Фота: mr-brut.livejournal.com

Паўстанцы страцілі 29 чалавек у баі, адзін быў забіты ў палоне, дванаццаць вырваліся, а двух выратавалі мясцовыя жыхары. Нямецкія страты ацэньваюцца ў 90–100 чалавек забітымі і 150–200 параненымі. Па іншых крыніцах, нямецкія страты ацэньваюцца ў 540 чалавек забітымі і больш за 700 параненых.

Манастыр быў разбураны, але часткова ацалеў да нашых дзён.

Аб барацьбе атраду Бярозы выдадзена аповесць-хроніка Пятра Баярчука “Бой пад мурамі храма” і паэма паэта-шасцідзесятніка Мікалая Халоднага “Памяці 29″.

mfront.net