Што будзе з цэнамі, укладамі і крэдытамі?
Інфляцыя зніжаецца, беларусы збіраюць грошы ў скарбонкі, што будзе з укладамі і стаўкамі па іх? Крэдыты стануць крыху больш даступнымі, але, адначасова, дэпазіты — крыху менш прывабнымі.
У Беларусі з 31 траўня зніжаецца стаўка рэфінансавання, а таксама шэраг іншых важных ставак фінансавага рынку. Як гэта адаб'ецца на цэнах, даступнасці крэдытаў і выгаднасці ўкладаў? Пра гэта Myfin распавёў фінансавы аналітыкВадзім Іосуб.
Інфляцыя зніжаецца
Нацбанк Беларусі знізіў з 31 траўня стаўку рэфінансавання з 10% да 9,75% гадавых, стаўку па крэдыце овернайт — з 11% да 10,75% гадавых, стаўку па дэпазіце овернайт — з 9% да 8,75% гадавых.
Беларускі рэгулятар патлумачыў сваё рашэнне так: нізкія месячныя тэмпы прыросту спажывецкіх цэн абумоўліваюць захаванне трэнду на запаволенне інфляцыі ў гадавым вымярэнні. Так, у красавіку яна склала 4,7% супраць 6% у сакавіку. Акрамя таго, асноўныя кампаненты індэкса спажывецкіх цэн таксама дэманструюць запаволенне. У прыватнасці, гадавая базавая інфляцыя знізілася ў красавіку да 4,6% з 5,6% месяцам раней.
У бліжэйшыя месяцы Нацбанк чакае захавання нізкіх месячных тэмпаў прыросту спажывецкіх цэн, а паказчык гадавой інфляцыі будзе ніжэйшым за 5%.
У якасці станоўчага эфекту ад папярэдніх крокаў па зніжэнні стаўкі Нацбанк згадвае аднаўленне дзелавой актыўнасці і павелічэнне аб'ёму крэдытнай падтрымкі банкамі арганізацый у нацыянальнай валюце, супастаўнае пашырэнню плацежаздольнага попыту. А таксама паступовае павелічэнне ўнутранага спажывання, чаму садзейнічае пашырэнне рознічнага крэдытавання. І ўсё гэта адбываецца на фоне зніжэння працэнтных ставак, а таксама ў рамках працэсу дэвалютызацыі эканомікі.
Беларусы збіраюць грошы ў скарбонкі
Нацбанк, калі гаворыць пра рызыкі, па-ранейшаму ацэньвае праінфляцыйныя рызыкі як умераныя. Рэгулятар канстатуе, што гадавыя тэмпы прыросту рублёвай грашовай масы стабілізаваліся, але адзначае пры гэтым, што яны ўсё яшчэ застаюцца высокімі.
У якасці лыжкі дзёгцю Нацбанк акцэнтуе ўвагу на тым, што актыўная частка грашовай масы — гэта значыць наяўныя грошы і рахункі да запатрабавання (бягучыя рахункі, карт-рахункі, грошы з якіх можна хутка ператварыць у наяўныя) — расце хутчэй у параўнанні з тэрміновымі зберажэннямі насельніцтва.
Крыніца: НБРБ
Свой прагноз на будучыню Нацбанк не мяняе ўжо некалькі пасяджэнняў запар: «Наступныя рашэнні па стаўцы рэфінансавання Нацыянальны банк будзе прымаць з улікам фактычнай і чаканай дынамікі інфляцыі, а таксама ацэньваючы рызыкі з боку ўнутраных і знешніх умоў і рэакцыі на іх фінансавых рынкаў».
Акуратнае зніжэнне
Апошняе павелічэнне стаўкі рэфінансавання адбылося больш за год таму, 1 сакавіка 2022 года, калі яна вырасла на 2,75 працэнтныя пункты — з 9,25% да 12% гадавых і да канца мінулага года больш не змянялася.
Ужо ў бягучым годзе стаўка 4 разы зніжалася на 0,5 працэнтных пункта: 23 студзеня, 1 сакавіка, 3 красавіка і 2 траўня. І нарэшце, упершыню ў гісторыі Беларусі адбылося зніжэнне на велічыню 0,25 працэнтных пункта. Нагадаем, што менавіта такі крок змены ключавой стаўкі апошні час выкарыстоўвае ФРС ЗША для «тонкай налады» фінансавага рынку.
Адзначым, што прыкметнае вясновае запаволенне інфляцыі і «стаўкапад», які надышоў за гэтым, не мусіў стаць нечаканасцю. Яшчэ ў канцы лютага мы прагназавалі, што «толькі з-за эфекту базы па выніках сакавіка гадавая інфляцыя можа знізіцца з цяперашніх 12% прыкладна да 6%. У гэтых умовах можна чакаць далейшага зніжэння стаўкі рэфінансавання ў другім квартале, верагодна, больш агрэсіўнага і, магчыма, нават не аднаго».
Прагнозы па інфляцыі
Калі казаць пра цяперашнія прагнозы, варта адзначыць, што летась інфляцыя дасягнула максімуму ў ліпені, на адзнацы 18,1% у гадавым вылічэнні, пасля чаго пачала зніжацца. Гэта азначае, што пры разліку гадавой інфляцыі, пачынаючы са жніўня, усё менш будзе дзейнічаць эфект высокай базы мінулага года. Усё менш будзе працаваць асноўны фактар, які прывёў да рэзкага зніжэння інфляцыі ў гадавым выражэнні з сакавіка бягучага года. А бліжэй да канца 2023-га гадавая інфляцыя, верагодна, пяройдзе да росту.
Па ідэі, услед за інфляцыяй павінна перайсці да росту і стаўка рэфінансавання. Калі не будзе прынята адміністрацыйнага рашэння «замарозіць» яе ці нават зніжаць на фоне ўзрослай інфляцыі. Аднак прыкметнае разыходжанне паміж дынамікай інфляцыі і стаўкамі толькі прывядзе да павелічэння інфляцыйных і дэвальвацыйных рызык.
Застаецца спадзявацца, што макраэканамічная стабільнасць не будзе прынесена ў ахвяру штучнаму стымуляванню эканамічнай актыўнасці.
Падобныя прагнозы даюць і эксперты ЕАБР. У нядаўнім аглядзе яны адзначылі, што «аднаўленне спажывецкага попыту і захаванне высокіх тэмпаў росту рублёвай грашовай масы сведчаць аб тым, што патэнцыял зніжэння ключавой стаўкі блізкі да вычарпання».
Чаго чакаць ад зніжэння стаўкі
Да якіх жа наступстваў прывядзе цяперашняе зніжэнне стаўкі? Варта адзначыць, што значная частка як дэпазітаў, так і крэдытаў для насельніцтва і прадпрыемстваў, уключаючы льготныя крэдыты, маюць плаваючую працэнтную стаўку. А плаваючыя стаўкі, у сваю чаргу, прывязаны да аднаго з паказчыкаў: стаўка рэфінансавання, стаўка па крэдыце овернайт, стаўка па дэпазіце овернайт. Да якога менавіта з гэтых трох паказчыкаў яна прывязана — не істотна, таму што ўсе яны змяняюцца сінхронна, на адну і тую ж велічыню, і стаўка рэфінансавання знаходзіцца роўна пасярэдзіне паміж стаўкамі па дэпазітах і крэдытах овернайт.
Такім чынам, калі гаворка ідзе аб банкаўскіх прадуктах з плаваючымі стаўкамі, то стаўкі па іх з 31 траўня аўтаматычна знізяцца на 0,25 працэнтных пункта — як для ўжо выдадзеных банкамі крэдытаў і прыцягнутых дэпазітаў, так і для новых прадуктаў (з ранейшымі ўмовамі, той жа формулай плаваючага працэнта).
Калі гаварыць аб дэпазітах з фіксаванай стаўкай, для ўкладчыкаў нічога не зменіцца. Хіба што яны могуць атрымаць маральнае задавальненне ад таго, што паспелі раней скарыстацца больш высокімі стаўкамі, якія ўжо будуць недаступны для новых укладаў.
Што тычыцца крэдытаў па фіксаваных стаўках, хоць такіх на рынку не так шмат, то, на першы погляд, іх атрымальнікі павінны нервавацца, што раней занялі даражэй, чым гэта можна будзе зрабіць цяпер. Але і для іх не ўсё так дрэнна. Для такіх пазычальнікаў, хутчэй за ўсё, адкрыецца магчымасць рэфінансавання — узяць новы крэдыт па больш нізкай стаўцы, каб з яго дапамогай датэрмінова пагасіць стары, які быў атрыманы раней па больш высокай стаўцы.
Зніжэнню ставак па новых крэдытах, акрамя змянення стаўкі рэфінансавання, будзе садзейнічаць і зніжэнне ў чэрвені ў параўнанні з траўнем РВСР (разліковай велічыні стандартнай рызыкі). Гэта гранічны ўзровень працэнтных ставак, перавышэнне якіх паказвае на павышаны ўзровень рызыкі, які рэалізуюцца банкамі бізнес-мадэляў і прыводзіць да павелічэння імі адлічэнняў, што для банкаў нявыгадна.
РВСР для новых крэдытаў, прадастаўленых юрыдычным асобам (за выключэннем ільготных), у чэрвені зніжана да 11,66% з 11,85% у траўні. РВСР для новых крэдытаў, прадастаўленых фізічным асобам (за выключэннем ільготных), зніжаецца да 14,89% з 15,41% месяцам раней.
Важна адзначыць: сказанае не азначае, што цяпер па ўсіх новых крэдытных і дэпазітных прадуктах стаўкі будуць толькі зніжацца. Асобныя банкі могуць падымаць стаўкі на асобныя новыя прадукты, асабліва ў выпадку, калі раней іх актыўна зніжалі і яны былі прыкметна ніжэйшыя за рынкавыя.
Але ў сярэднім па рынку можна чакаць зніжэнне ставак як старых, так і новых прадуктаў прапарцыйна зніжэнню стаўкі рэфінансавання.
Такім чынам, зніжэнне ставак, здзейсненае рэгулятарам, зробіць крэдыты крыху больш даступнымі, але, адначасова, дэпазіты — крыху менш прывабнымі. У доўгатэрміновай перспектыве гэта можа прывесці да памяншэння схільнасці да зберажэнняў і да адначасовага росту спажывання. Тэарэтычна гэта можа спрыяць павелічэнню інфляцыі. Аднак прынятая сістэма адміністравання коштаў нейкі час будзе стрымліваць гэты эфект.