Вадзім Іосуб: Асаблівасці нацыянальнай інфляцыі, або Як спыніць цэны

Нацбанк Беларусі на чарговым пасяджэнні можа падняць стаўку рэфінансавання, што паспрыяе стрымліванню інфляцыі і ўнутранага попыту, хоць гэта ніяк не зможа знівеляваць уздзеянне знешняй інфляцыі.

У Беларусі зводная інфляцыя за месяц склала 1,53% (зводная інфляцыя — гэта рост спажывецкіх цэн па ўсім наборы тавараў і паслуг, якія рэгулярна адсочвае Белстат). Драйверам росту цэн па РБ у студзені сталі харчовыя тавары. Паводле Белстата, рост спажывецкіх цэн на харчовыя тавары за першы месяц года склаў 2,04%.
Што азначае такая высокая інфляцыя ў пачатку года і чаго чакаць далей? Газета «Беларусы і рынак» паразмаўляла з фінансавым аналітыкам «Альпары Еўразія» Вадзімам Іосубам.

«Даўно не было такой інфляцыі за месяц»

— Досыць даўно не было такой інфляцыі за месяц. Зрэшты, цяпер наогул пра традыцыйную інфляцыю гаварыць складана, таму што яна не традыцыйная, і не толькі ў Беларусі. Высокая інфляцыя — гэта праблема ўсяго свету, і звязана з наступствамі пандэміі каронавіруса. Значная частка сусветнай эканомікі ў 2020 годзе сыходзіла ў лакдаўны, што разбурыла многія вытворчыя і лагістычныя ланцужкі. Нават у мінулым, 2021 годзе, масавых лакдаўнаў ужо не было, але да гэтага часу складанасці з вытворчасцю, з лагістыкай назіраюцца ва ўсім свеце.
На ўсё гэта наклаліся дрэнныя ўраджаі ў апошнія два леты. Ва ўсім свеце вельмі моцна растуць цэны на сельгаспрадукцыю і на энерганосьбіты, якраз-такі праз узрослы попыт у 2021 годзе. Вельмі моцна расце ў цане мікраэлектроніка і ўсё, што актыўна выкарыстоўвае мікраэлектроніку, пачынаючы ад бытавых прыбораў і заканчваючы аўтамабілямі.
У ЗША, паводле самых апошніх даных, інфляцыя вырасла да 7,5%. Гэта максімальная інфляцыя за 40 гадоў. Вельмі высокая інфляцыя ў Еўропе, прытым, што літаральна нядаўна яна балансавала на мяжы дэфляцыі. На такім фоне інфляцыя ў паўтара працэнта ў Беларусі не выклікае вялікага здзіўлення.

Беларускія асаблівасці інфляцыі

— Акрамя таго, ёсць дадатковыя прычыны скачка інфляцыі ў студзені ў Беларусі.
Падобна да таго, беларускія ўлады летась прыкладалі максімальныя намаганні, каб па выніках года інфляцыя не стала двухзначнай і не дасягнула 10 працэнтаў. Для гэтага ўпершыню прыдумалі апублікаваць значэнне інфляцыі з двума знакамі пасля коскі 9,97%, каб сказаць, што яна ўсё ж такі менш за 10%.
Для гэтага ў канцы года адміністрацыйна стрымлівалі рост цэн, у прыватнасці, шэраг інтэрнэт-правайдараў, сотавых аператараў спачатку анансавалі рост цэн, а потым адмянілі. Адпаведна, рост цэн на паслугі сувязі адбыўся ўжо ў студзені.
Наогул у пачатку года любяць падымаць цэны і тарыфы: гістарычна ў студзені назіраецца каляндарны эфект, калі інфляцыя досыць павышана. Гэта яшчэ і следства таго, што ў снежні звычайна растуць заробкі, атрымліваюць выплаты, дзяржава актыўна выдаткоўвае рэшткі бюджэту, не выбраныя за папярэднюю частку года. Так што студзеньскі скачок інфляцыі — гэта досыць стандартная з'ява. Больш за тое, звычайна адчуваецца дастаткова высокая інфляцыя яшчэ ў лютым, таму што са студзеня традыцыйна пераглядаюць тарыфы ЖКГ, якія з'яўляюцца ў лютаўскіх жыроўках. Але вось пасля лютага можна чакаць не моцнага, але некаторага зніжэння інфляцыі — крыху ніжэй за 10%.

Што могуць зрабіць?

— Адбыўся сур'ёзны скачок інфляцыі ў Расіі, хоць там яна застаецца ніжэй, чым у Беларусі. Напярэдадні адбылося пасяджэнне расійскага Цэнтрабанка, на якім паднялі стаўку рэфінансавання адразу на адзін працэнтны пункт — з 8,5 да 9,5%. Прытым, што ў Беларусі стаўка рэфінансавання не змянялася з лета мінулага года і цяпер складае 9,25%. Атрымліваецца, што ў Расіі з меншай інфляцыяй стаўка рэфінансавання ўжо вышэйшая, чым у Беларусі, дзе інфляцыя таксама вышэйшая. Больш таго, расійскі Цэнтрабанк не выключае далейшага павышэння стаўкі рэфінансавання.
Думаю, што ў гэтых умовах Нацбанк Беларусі на чарговым пасяджэнні таксама можа падняць стаўку рэфінансавання, што дапаможа стрымліваць інфляцыю, дапаможа стрымаць унутраны попыт, хоць гэта ніяк не зможа знівеляваць уздзеянне знешняй інфляцыі.

Чаго чакаць?

— Можна, вядома, студзеньскую інфляцыю памножыць на 12 месяцаў і атрымаць гадавую інфляцыю, але так ніхто не робіць.
Па-першае, па адным месяцы цяжка зрабіць выснову аб інфляцыі на год наперад: можа адбыцца што заўгодна, здольнае рэзка знізіць або рэзка павялічыць інфляцыю (раптам вырашаць запусціць друкаваны станок?).
Па-другое, менавіта ў студзені і лютым уласцівыя сезонныя скачкі інфляцыі. Гэта яшчэ адна прычына, па якой не варта студзеньскую інфляцыю экстрапаляваць на ўвесь год.