Харчовыя войны: абарона рынку або дробная непрыемнасць беларусам за незгаворлівасць?

Чаго больш зарабіла Беларусь ад рээкспарту прадуктаў — прыбытку або галаўнога болю?

Пакуль на адным фронце паміж Расіяй і Беларуссю разгараюцца нафтагазавыя разборкі, на іншым на ўсю моц ідзе харчовая вайна. Навіна пра тое, што Расія падазрае Беларусь у маштабным рээкспарце сыраподобных прадуктаў з Украіны, стала яшчэ адной у чарадзе шматлікіх паведамленняў аб нядобрасумленных саюзніках з Беларусі.

Ці сапраўды Расія ўстала на абарону свайго рынку ад кантрабанды, ці ж гэта банальная помста за палітычную «нязгодлівасць»? І ці змагла  Беларусь «нажыцца» на ўсходнім суседзе?

«Пільнасць Рассельгаснагляду вельмі моцна карэлюе з настроямі Крамля ў адносінах да Беларусі»

Палітолаг Аляксандр Класкоўскі бачыць прамую залежнасць харчовых войнаў ад палітычных узаемаадносін Масквы і Мінска.

— Нават абарона ад рээкспарту — гэта ўжо палітыка. Размова ж ідзе не пра тое, што дрэнныя самі па сабе прадукты, а пра тое, што яны з «дрэнных» краін, з якімі Расія сапсавала адносіны. Авантурная палітыка Расіі прывяла да ўзнікнення санкцый, якія інакш як палітычным абсурдам не назавеш, — адзначае эксперт. — З іншага боку, пільнасць расійскіх ведамстваў тыпу Рассельгаснагляду неяк вельмі моцна карэлюе з настроямі Крамля ў адносінах да Беларусі. Як толькі ў палітычных уладаў ўзнікаюць прэтэнзіі, тут жа пачынаюць у масавым парадку выяўляць «няякасныя» тавары і кантрабанду.

Так было з грузінскімі вінамі і мінеральнай вадой, з прадукцыяй з Малдовы і іншых краін, з якімі ў Расіі абвастраліся адносіны.

— І ў цяперашніх прэтэнзіях да Беларусі прысутнічае палітычная падаплёка з боку Расіі, — тлумачыць Аляксандр Класкоўскі. — Я не гатовы казаць, што беларускія пастаўшчыкі такія ўжо белыя і пухнатыя. Абвінавачванні ў кантрабандзе, напэўна, часткова маюць глебу пад сабой. Але, з іншага боку, навошта тады гарадзілі агарод са стварэннем Еўразійскага саюза, абвяшчаючы свабоднае перамяшчэнне тавараў, капіталаў, працоўнай сілы? Дзе яно?

6 жніўня 2014 года Уладзімір Пуцін падпісаў указ, які забараняе ўвоз у Расію харчавання (малочныя прадукты, гародніна, рыба і інш.) з ЕЗ, ЗША, Канады, Японіі і Аўстраліі. Гэтае рашэнне стала адказам на заходнія санкцыі ў дачыненні да расійскіх чыноўнікаў і арганізацый. Тое, што Расія ўвяла контрсанкцыі і стала фільтраваць усю прадукцыю, павінна быць праблемай самой Расіі, лічыць эксперт.

— Калі яна ўз'елася супраць Захаду, то пры чым тут Беларусь? Беларусь, калі ішла ў еўразійскую інтэграцыю, не падпісвалася на гэтыя вайны з усім светам. З гэтага пункту гледжання можна зразумець прагматычнасць і прадпрымальнасць беларускага боку. Гэта не наша вайна, — падкрэслівае Аляксандр Класкоўскі.

Аднак ці варта ўвесь гэты «галаўны боль» тых дывідэндаў, якія наша краіна спрабуе зарабіць на саюзніку, перапрадаючы санкцыйныя тавары пад выглядам беларускіх?

— Тут складана зарыентавацца ў лічбах, таму што нават калі браць афіцыйную статыстыку, то яна ў беларускага і расійскага боку разыходзіцца, — кажа Аляксандр Класкоўскі.

Напрыклад, па дадзеных кіраўніка Рассельгаснагляду Сяргея Данкверта з 1 студзеня па 18 верасня беларускія пастаўшчыкі па асноўных прадуктах харчавання і некаторых відах сельгаспрадукцыі ўжо перакрылі гадавыя паказчыкі 2015 года. Імпарт беларускай «малочкі» у Расію склаў 619 тысяч тон з пачатку года (за ўвесь мінулы год было толькі 484 тысячы), рыбы — 46,5 тысячы тон супраць 37,5 тысячы за 2015 год.

«Наш тавараабарот з Расіяй у мінулым годзе не вырас, а ўпаў на 30%, — заявіў кіраўнік МЗС Беларусі Уладзімір Макей. — Так, мы некалькі павялічылі пастаўкі прадуктаў харчавання ў колькасным вымярэнні, але ў вартасным вымярэнні ў сілу дэвальвацыі расійскага рубля, гэтая сума ўпала». Паводле яго слоў, Беларусь страціла 1 млрд долараў.

— Але калі беларускі бок усё ж займаецца гэтым няўдзячнай справай, значыць, нейкія дывідэнды ёсць, — мяркуе Аляксандр Класкоўскі.

Больш за тое эксперт упэўнены, што Беларусь, нягледзячы на ​​ўсе перашкоды з боку Расіі, будзе працягваць займацца кантрабандай.

— Беларускія ўлады не выпусцяць магчымасці для прасоўвання прадуктаў харчавання на расійскі рынак. Калі ёсць дурныя забароны, заўсёды ёсць спакуса іх абыйсці. А Расіі проста трэба не выстаўляць бар'еры, а мірыцца з усім светам, каб зняць гэтую праблему, — лічыць Аляксандр Класкоўскі.

«Не варта думаць, што без нас яны з голаду памруць»

Экс-дырэктар Інстытута земляробства і селекцыі Міхаіл Кадыраў таксама не змог назваць лічбы, якія наша краіна зарабляе на рээкспарце санкцыйных тавараў.

— Гэтыя лічбы, вядома, вядомыя Міністэрству эканомікі. Але ў адкрытым доступе іх наўрад ці знойдзеш, — адзначае эксперт. — Колькі закуплена ў Польшчы мяса, вы знойдзеце, але вось колькі гэтага мяса перапрацавана ў каўбасу і прададзена ў Расію — сказаць складана. І наогул, немагчыма знайсці, колькі гэтага мяса наўпрост з дадаткам цаны перапрададзена ў Расію. Або ўзяць тыя ж яблыкі. Ёсць фермеры ў Брэсцкай вобласці, Гродзенскай вобласці, якія павялічылі продаж яблыкаў у дзясяткі разоў, пры гэтым не на гектар не павялічыўшы свае невялікія садкі. Ясна, як гэта робіцца. І, вядома, пераклейваць этыкеткі — гэта парушэнне.

Між тым эксперт лічыць, што развязваючы харчовыя вайны, Расія дбае у першую чаргу не пра свой рынак, а пра тое, як націснуць на саюзніка.

— Калі некалькі гадоў таму ў Расіі былі праблемы з дэфіцытам прадуктаў харчавання і сыравіны, то за апошнія 2-3 гады яны зрабілі сур'ёзны крок наперад, — адзначае Міхаіл Кадыраў. — Расійцы практычна пакрываюць сваю патрэбу ў курыным мясе, яйках, на 90% — у свініне — гэта такія віды, дзе хутка нарошчваецца вытворчасць. Ялавічыну і малако яны пакрываюць пакуль адсоткаў на 75-80, але яны не стаяць на месцы.

Беларусь павінна разумець, што нашае харчаванне для Расіі — не такі ўжо і незаменны артыкул.

— Расіянам ёсць адкуль завезці гэты харч, нават нягледзячы на ​​санкцыі. Тое ж мяса можна купіць у Аргентыне. Не варта думаць, што без нас яны з голаду памруць, — адзначае эксперт. — Наша прадукцыя ў іх харчовым балансе ўжо не з'яўляецца такім незаменным артыкулам, як было раней. Яна сёння складае там толькі некалькі працэнтаў.

Эксперт таксама нагадвае, што практычна заўсёды экспарт прадуктаў харчавання ў Расію быў для Беларусі стратным.

— Раней гэта кампенсавалася пастаўкамі з Расіі танных энергарэсурсаў. За кошт іх перапродажу мы спакойна перакрывалі гэтыя страты. Улада гэта разумела і ішла на стратны экспарт. Аднак цяпер сітуацыя з цэнамі на энергарэсурсы мяняецца, і хутка можам перайсці на сусветныя кошты. А стратны экспарт прадуктаў харчавання зусім не змяншаецца.

Паводле Заўтра тваёй краіны