Тры смерці «Ганны Карэнінай»

Культура 20.01.2013

Брытанскі фільм «Ганна Карэніна», пастаўлены Джо Райтам паводле сцэнару Тома Стопарда — адна з найпрэтэнцыёзных прэм’ераў апошняга часу. Сама меней як 25-я экранізацыя Льва Талстога вылучаецца падкрэсленай тэатральнасцю, умоўным кадрам з рухомымі дэкарацыямі і багатай пазалотай.

16_2_anna_karenina_2012_anna_karenina_by_joe_wright_31213779_1280_960.jpg

Сакрэт карціны, цэласнай у сваёй штучнасці, — тры ганаровыя смерці, невыносныя для адных гледачоў і шчасныя для астатніх.

Першая смерць зададзеная самім Львом Талстым. Справа не ў гераіні, кінутай пад колы цягніка: Карэніна ўздыхае, чырвона-дыяментавыя пырскі святла, вытанчана-пекныя шпалы. Ідэя, што працінае творы Талстога, — гэта штучнасць дый змярцвеласць чалавечых інстытутаў, што вымагае звярнуцца да народнай, жывой прыроды.

Але ў фільме — штучнае ўсё. Штучная Кіра Найтлі ў ролі Карэнінай, якая торгаецца, як развінчаная лялька з пазаламанымі рукамі і белым тварам; штучны Вронскі (Аарон Тэйлар-Джонсан) — салодкі фацэт з асветленымі валасамі; штучны Карэнін — як ні дзіўна, самы жывы персанаж у фільме, — але і ягонае жыццё, сыгранае Джудам Лоў, тоне ў суцэльным тэатры.

Левін (спісаны Талстым з сябе самога і ўвасоблены Домналам Глісанам) аніяк не здольны з гэтага тэатру ўцячы. Так, ён выходзіць з гарадскіх дэкарацый у поле, але ў гэтым полі рускія песні спяваюць з моцным англійскім акцэнтам, румяныя сяляне разыгрываюць чарговае прадстаўленне, а кажух выглядае цытатай, уплюшчанай у радок пра «народнасць». Адстароненасць, якой любіў карыстацца Талстой, каб выкрыць несапраўднасць, знайшла і дабіла самога графа.

Другая смерць — гэта смерць «вялікай рускай літаратуры» і «Расійскай імперыі». Імперскі тэатр Джо Райта і Тома Стопарда — гэта механічны куфэрак, дзе няма ўжо нічога жывога, але які яшчэ можна выгодна прадаць на рынку сусветнага антыкварыяту.

Густы папяровы снег, шыкоўнае футра, карункавая вуаль, бліскуча-белыя сукенкі, насценная абэцэда з «гусляром» і «баярамі» — гэта лоты аўкцыёну, на якім плаціць глядач, каб пабачыць муміфікаваную «духоўнасць» і забытую «прыгажосць». Сярод усіх рэчаў самыя дарагія — завадныя калектыўныя кампазіцыі. Вось чыноўнікі харэаграфічнамі рухамі штампуюць паперы, кіруе гэтай зручнай механікай Карэнін, сухі, як смерць у незламаным гадзінніку. Вось Ганна і Вронскі танчаць на балі пад натхнёна-ўрачыстую музыку Дарыа Марыанэлі — белыя, чырвоныя, апельсінавыя сукенкі, анфілады — іншыя танцоры застываюць, каб потым завесціся ізноў. А вось скачкі на штучным іпадроме — Вронскі на кані прадказальна правальваецца ў тэатральную яму. Гукі і зыкі — гэта мелодыі музейных лялек, якіх даўно не выпускаюць, але іхнія спружыны яшчэ здольныя расціскацца.

Трэцяя смерць — гламурны спачын постмадэрнізму (дзіўна чакаць ад Тома Стопарда іншага падыходу). У фільме знак на знаку сядзіць і алегорыяй паганяе. Раскіданыя на падушцы валасы Кіры Найтлі — як локаны Медузы Гаргоны, пасяджэнне Дзяржаўнай Рады (дададзена да Талстога) — з карціны Рэпіна, шматпакутны цягнік паўтараецца дзіцячаю цацкай, а цацка становіцца цягніком.

Пафас збіваецца на іронію, калі ва ўзнёслым кадры з’яўляецца тэатральная прыбіральшчыца, але нават яе швабра выглядае высокастатусна. Карціна — шчыльная кічавая расстаноўка вакол пустаты, інкруставаная дарагімі артэфактамі.

Гледачу прапануюць невыноснае: быць зачараваным ледзяной тэатральнаю магіяй і з ціхмянай іроніяй назіраць за канвульсіямі ўласнага цела.

Гандлёвы цягнік прыйшоў, паны і паненкі! Ваша чарга заняць месца пад коламі!