Беларусь, якая чакае. Вялікая Берасцейская Вандроўка. Частка 4 (ФОТА)
Палессе наведалі, цяпер збірацца на поўнач Берасцейшчыны. Менавіта туды мы сёння накіроўваемся згодна з нашым планам, бо там таксама дастаткова вартых наведвання месцаў. Час не гумовы, справаў шмат. Паехалі!
Палескіх дажджоў мы пакаштавалі досыць. Але напрыканцы мінулай часткі нашай вандроўкі Берасцейшчына ўзнагародзіла нас сонечным надвор’ем, якое працягваецца і сённяшнім ранкам. Нейкі неверагодны падарунак, і мы выкарыстаем яго напоўніцу! Хуценька ляцім у вёску Вістычы побач з Чарнаўчыцамі, дзе мы развіталіся з вамі ў мінулы раз. На невялікім пагорку тут месціцца былы касцёл, які ўваходзіў у склад кляштару манахаў-цыстэрыянцаў. Манахі месціліся тут з 1670 году, а цагляны касцёл быў пабудаваны ў 1678 годзе. Пасля паўстання 1830 году кляштар быў скасаваны, касцёл закрыты, а ўжо пасля паўстання 1863-га яго ўвогуле перадалі праваслаўным. Капітальнага перабудавання не адбылося, і цяпер гэта Свята-Крыжаўзвіжанская царква з усімі вонкавымі рысамі касцёлу. У 2011 годзе пачалася сур’ёзная рэстаўрацыя храму, якая працягваецца і дагэтуль, таму фота будзе няшмат. Затое ў нас атрымалася трапіць унутр.
Па дарозе чакана некалькі разоў спыняемся, бо краявіды самі сябе не здымуць, ды й невялічкую прыдарожную капліцу, якой амаль 100 гадоў, таксама абавязкова трэба агледзець.
Наступную цікавостку трэба было яшчэ адшукаць, бо капліца-пахавальня Талочкаў ля вёскі Вялікая Ракавіца ўлетку надзейна схавалася ў гушчары. Род Талочкаў валодаў гэтымі месцамі з пачатку XVIII стагоддзя, меліся сядзіба і парк. Капліца была пабудавана ў 1907 годзе апошнім уладальнікам сядзібы Тэадорам Талочкам, мела неагатычныя рысы і выдатна ўпісвалася ў асяроддзе. У савецкі час сядзібу зруйнавалі, спрабавалі тое ж самае зрабіць і з капліцай — нават трактарам і тросам атрымалася знесці шпіль, але далей справа не пайшла. Некалькі гадоў таму пахавальню часткова адрамантавалі, але відавочна, што гэтага недастаткова і спатрэбіцца яшчэ шмат працы, каб захаваць помнік.
Чысцюткі небасхіл патроху запаўняюць аблокі, і фатограф зноў раз-пораз спыняе нас і палюе на краявіды. Канешне ж, фота атрымліваюцца прыгожыя, але ж ніякія фота не заменяць жывое назіранне за прыгажосцю і непаўторнасцю нашай зямлі. Пакуль мы атрымліваем асалоду ад такіх відовішчаў, фатограф спрабуе сапсаваць нам настрой і кажа, што хутка будзе дождж, хмары і ўсё такое, да чаго мы так прызвычаіліся гэтым псеўдалетам. Вельмі непрыемны чалавек!
Збочваем з шашы і па вузкаму прасёлку павольна едзем да сядзібнага палаца Пузынаў ля вёскі Грамяча. Часам колы адчувальна сустракаюцца з фрагментамі старой брукаванкі, а вялікія дрэвы паабапал дарогі абяцаюць цікавую сустрэчу напрыканцы шляху. Сядзібны будынак абнесены плотам, але вароты адчынены, і мы бесперашкодна трапляем на тэрыторыю. Цагляны аднапавярховы палац пабудаваны ў другой палове ХІХ стагоддзя на месцы драўлянага дому былога ўладальніка, а вакол месціўся невялікі парк, частка дрэваў якога захавалася дагэтуль.
Апошні ўладальнік Юзэф Пузын пасля навучання ў Варшаве не пажадаў вяртацца і прадаў сядзібу ў 1933 годзе. Да прыходу савецкай ўлады ў будынку месцілася польская школа, а потым да 1991 году тут быў дзіцячы лагер. Пасля таго, як лагер перастаў існаваць, палац павольна разбураецца, нягледзячы на тое, што ён некалькі разоў мяняў гаспадароў. Відавочна, што нейкія працы вядуцца, але досыць павольна. Магчыма, справа ў вялікай колькасці розных «паперак», якія патрэбны нават на самыя мінімальныя дзеянні. Тым не менш, вельмі хочацца, каб гэты помнік жыў — тут вельмі атмасферна і ўражвальна, нягледзячы на такі стан палаца. Месца такое, напэўна.
Некалькі кіламетраў і мы ўжо побач з незвычайным прыгожым касцёлам Найсвяцейшай Тройцы ў Воўчыне. Не будзе перабольшваннем, што воўчынскі касцёл унікальны для Беларусі. Будаўніцтва храму доўжылася чатыры гады і скончылася ў 1733-м. Цягам часу касцёл рамантаваўся, пакуль у 1866 годзе яго не адабралі расрасійскіяады. У 1876 годзе пасля перабудавання касцёл пераўтварыўся ў Свята-Троіцкую царкву і прабыў у такой якасці да 1918 году, калі яго вярнулі каталікам. Пасля Другой сусветнай вайны касцёл закрылі і зрабілі з яго сховішча, а потым увогуле закінулі. Толькі ў 2009 годзе пачалася рэстаўрацыя і сёння храм зноў працуе.
Але не толькі сваёй выбітнай архітэктурай вядомы воўчынскі храм. У гэтым касцёле быў ахрышчаны апошні кароль Рэчы Паспалітай Станіслаў Аўгуст Панятоўскі, які нарадзіўся ў Воўчыне за год да заканчэння будаўніцтва.
Глядзіце таксама
Падчас свайго бурнага жыцця Станіслаў зусім не часта наведваў родныя месцы, але лёс склаўся так, што ён вярнуўся дадому пасля сыходу з жыцця. Памёр Станіслаў Аўгуст Панятоўскі ў Санкт-Пецярбургу ў 1798 годзе і быў пахаваны ў мясцовым касцёле Святой Кацярыны. У 1938 годзе пецярбургскі касцёл было вырашана закрыць. Парэшткі Станіслава Аўгуста Панятоўскага былі таемна вывезены ў Воўчын і гэтак жа таемна ў цынкаванай труне пахаваны ў касцёле. Пасля Другой сусветнай вайны перад закрыццём касцёл разрабавалі, з цынкавай труны нарабілі некалькі вёдзер, а парэшткі Панятоўскага зніклі. Існуе версія, што мясцовыя каталікі паспелі таемна перапахаваць прах Панятоўскага на Воўчынскіх могілках. У 1988 годзе па запросе польскаму боку былі перададзены рэшткі адзення, знойдзеныя ў воўчынскім касцёле на месцы пахавання апошняга караля Рэчы Паспалітай. Станіслаў Аўгуст Панятоўскі вярнуўся дадому.
Як і прадказваў наш фатограф, пачалі гуртавацца хмары, а мы ўжо ў Высокім, дзе адразу некалькі аб’ектаў, вартых увагі. Першы — палацава-паркавы комплекс Патоцкіх, які быў пабудаваны ў ХІХ стагоддзі на месцы былога замка Сапегаў, зруйнаванага ў 1794 годзе. Ад замку засталіся рэшткі магутнай брамы і валы, ад палацавага комплексу — занядбаны будыначак палацу і некалькі афіцынаў. Парк выглядае дагледжаным, але чакалася большага. Троху пашпацыравалі, але дождж перашкодзіў больш грунтоўна даследаваць гэтае месца. Вядома ж, фатограф накаркаў...
Другая цікавостка Высокага — касцёл Найсвяцейшай Тройцы. Гэта адзін з самых старых касцёлаў Беларусі. Першы драўляны храм быў пабудаваны яшчэ ў часы Вітаўта, а ягоны каменны нашчадак адчыніў свае дзверы ў 1603 годзе. Канешне, цягам часу ён перабудоўваўся і змяняў свае аблічча — найбольш істотна ў 1735 і 1772 гадах. Падчас Другой сусветнай вайны касцёл быў істотна пашкоджаны, а пасля яе ў храме месцілася спартыўная зала. Свае сённяшняе аблічча касцёл атрымаў пасля 1990 году, калі быў зноў аддадзены вернікам і рэстаўраваны. Прапануем разам з намі пайсці ўнутр і паглядзець, што там зараз.
Недалёка ад касцёла на пагорку сціпла месціцца старая капліца Святой Барбары, пабудаваная ў 1772 годзе на месцы першага драўлянага касцёла ў Высокім. Пасля закрыцця воўчынскага касцёла ягоная маёмасць у 1869 годзе была перавезена і захоўвалася менавіта тут. Потым капліца выконвала функцыю архіву — тут захоўваліся касцёльныя метрыкі і дакументы. Побач з капліцай стаіць так званы «дом ксяндза», пабудаваны ў ХІХ стагоддзі. Цяпер ён падзелены на некалькі кватэр.
А мы працягваем падарожжа і пад’язджаем да вёскі Войская, дзе нас чакае старая Свята-Траецкая царква 1775 году пабудовы. Спачатку царква будавалася як уніяцкая, але пасля скасавання ўніяцтва ў 1839 годзе была перададзена праваслаўным. Тэрыторыя вакол дагледжаная, але афарбоўка крыжоў у блакітны колер выклікае некаторае здзіўленне. Навошта было гэта рабіць? Проста фарба засталася і шкада было не выкарыстаць?
На гэтым планавыя паказальнікі на дзень выкананыя, але фатограф так не лічыць і кажа, што «ёсць тут яшчэ адно месца». Паедзем — паглядзім! Руіны старой царквы і рэшткі брамы ля вёскі Сюлкі вядомыя толькі вельмі дасведчаным валацугам. На жаль, акрамя таго, што тут калісьці была сядзіба Пашкевічаў, знішчаная ў гады Другой сусветнай, аніякай інфармацыі няма. А месца было прыгожае!
Па дарозе да месца адпачынку фатограф таксама не дае спакою, але ж мае рацыю — такія краявіды вартыя захавання. Глядзіце і чакайце працягу — ён абавязкова будзе!
Шаноўныя чытачы, мы вельмі хочам паказваць вам Беларусь: мясціны, па якіх вы сумуеце, ці тыя, якія вы, магчыма, раней не бачылі. Таму заклікаем вас замаўляць нам новыя маршруты вандровак па родным краі (гэта бясплатна :)). Раскажыце, якія вуліцы, раёны, гарады і вёскі вы хочаце ўбачыць, у чым іх адметнасць, чым яны дарагія менавіта вам. Звязацца з рэдакцыяй можна праз электронную пошту novychas@gmail.com ці прыватным паведамленнем у нашых акаўнтах у сацыяльных сетках.