Азбука паліталогіі: У пошуках аўтараў праектаў «анты-Расія» і «анты-Беларусь»

У публічнай прасторы Саюзнай дзяржавы неалагізм «анты-Расія» быў рэанімаваны Пуціным у артыкуле «Аб гістарычным адзінстве рускіх і ўкраінцаў», апублікаваным 12 ліпеня на сайце Крамля.

На аўтарства, аднак, маюцца прэтэндэнты. У прыватнасці, пісьменнік-фантаст Леў Вяршынін, які цяпер жыве ў Іспаніі. Яму і дадзім слова: «Я быў першы, хто ўвёў гэтае паняцце ў мову блогаў. Так атрымалася, што я прыдумаў «анты-Расію», але не магу паставіць на яе капірайт, магу толькі напісаць у сваім ЖЖ: «А я ж казаў!» Хто я такі на фоне Пуціна? Проста апошнія 17–18 гадоў я кармлю сваю сям’ю тым, што нядрэнна адгадваю, што потым будзе адбывацца».
Дзякуй за прызнанне. Вось бы мне здольнасць ведаць, што ў прыкупе! Жыў бы ў Сочы, ці хаця б у Іспаніі.У артыкуле Пуціна я налічыў восем згадак лінгвістычнага ноу-хау! Абмяжуюся першым: «Крок за крокам Украіну ўцягвалі ў небяспечную геапалітычную гульню, мэта якой — ператварыць Украіну ў бар’ер паміж Еўропай і Расіяй, у плацдарм супраць Расіі. Непазбежна надышоў час, калі канцэпцыя “Украіна — не Расія” ўжо не задавальняла. Спатрэбілася “анты-Расія”, з чым мы ніколі не змірымся».
Узяты ў двукоссе фразеалагізм «Украіна — не Расія» адсылае да бестсэлера экс-прэзідэнта Украіны Леаніда Кучмы. У Беларусі кніга з аналагічнай назвай пакуль не напісаная, але развагаў на тэму выкарыстання рэспублікі-партызанкі ў якасці плацдарма супраць Расіі хапае.
Дзе карані гэтакай прапагандысцкай актыўнасці? Першае тлумачэнне ляжыць на паверхні. Вобраз ворага з’яўляецца той печкай, ад якой скачуць дзяржаўныя прапагандысты. Інакш выкідаць пераканаўчыя каленцы не атрымліваецца.
Але ўяўленне пра Захад як пра ворага, а пра Беларусь — як пра яго патэнцыйную ахвяру мае патрэбу ў тлумачэнні. Беларусы — людзі на балоце, а беларускія балоты — лёгкія Еўропы. Каштоўнасць балот у стагоддзе масавай заклапочанасці экалогіяй бесперапынна ўзрастае. Аднак здольнасць нашых балот забяспечваць Еўропу кіслародам ад жадання беларусаў абараняць свой суверэнітэт не залежыць. Які ж тады сэнс бразгаць зброяй на нашых межах?
Ой, не кажы, кума... А падлётны час? За намі Масква! Гэтыя, з NАТO, — яны ж спяць і бачаць, як прысунуць свае пускавыя ўстаноўкі бліжэй да Белакаменнай.
Расія не з’яўляецца Беларуссю ў тым сэнсе, што яе багацці балотамі не абмяжоўваюцца. Ахвочых жа паквапіцца на прыродныя багацці Расіі, якія ўтрымліваюць усю табліцу Мендзялеева, на думку прапагандыстаў, хапае.

У сібірскія балоты па страты

Колькасць ахвочых «накласці лапу на чалавечыя і матэрыяльныя рэсурсы нашых дзяржаў» расце, нібы на дражджах. На шчасце, не перавяліся яшчэ тыя, хто не маўчыць, а дзень і ноч працуе над умацаваннем адзінства і пашырэннем супрацоўніцтва ў Саюзнай дзяржаве.
На гарызонце гэтай і школьніку зразумелай карцінкі тым не менш фармуецца воблачка: чаму ахвочыя разбагацець за чужы кошт канцэнтруюць сваю актыўнасць на ядзернай дзяржаве? У свеце хапае дзяржаў, якія валодаюць значнымі запасамі карысных выкапняў, няздольных супрацьстаяць ваеннай моцы NАТO. Ці не прасцей было б накладаць лапы на гэтыя дзяржавы?
Аднак вернемся да пісьменніка-фантаста, які зарабляе на свой хлеб надзённы ды на тоўсты пласт сметанковага масла да яго здольнасцю нядрэнна адгадваць, «што потым будзе адбывацца»: «Ён (Пуцін. — С. Н.) упэўнены, што краіны Захаду і сапраўды рэалізуюць такі праект супраць Расіі: існуе Расія. Гэта не краіна, не дзяржава — гэта нейкая цывілізацыйная мадэль. Ёсць выразная тэндэнцыя: разваліць і разарваць на кавалкі гэтую мадэль. Пра гэта яшчэ дзядуля Бжэзінскі казаў. Будучы адарванымі адзін ад аднаго, яны асуджаныя змагацца. Украіна, зыходзячы з гэтай логікі, не можа быць нічым, акрамя як таранам і молатам супраць Расіі».
Выкарыстанне Украіны ў якасці тарана дазволіць змагарам за агульначалавечыя каштоўнасці дабрацца да прыродных багаццяў Расіі, галоўным з якіх з’яўляецца нафта. Дабрацца яны, канешне, — выкажам здагадку —дабяруцца. Але баюся, што пасля калькуляцыі выдаткаў на ваенную аперацыю і будучых даходаў ад нафты, сілавыя прадпрымальнікі расчаруюцца.
Па тлумачэнне прапаную звярнуцца да аўтарытэтнага расійскага спецыяліста нафтагазавага рынку Міхаіла Круціхіна. Паводле яго інфармацыі, у Расіі каля 180 тысяч свідравін, пры гэтым сярэдняя свідравіна дае ўсяго 9,5 тоны нафты на суткі (свідравін, якія б’юць фантанам, не больш за 2%). У Саудаўскай Аравіі практычна той жа аб’ём здабычы нафты забяспечваюць каля 900 свідравін. Адчуваеце розніцу!
Дык які сэнс амерыканцам і іх саюзнікам па NАТO лезці ў сібірскія балоты? Усё, што сёння кім бы і дзе б ні выраблялася, танней купіць. Не трэба блытаць нешта з чымсьці. Гэта ў часы Сярэднявечча, калі галоўнай крыніцай багацця была ворная зямля (зразумела, разам з сялянамі-аратымі) пашырэнне ўласнай тэрыторыі за кошт тэрыторыі суседа магло быць эканамічна апраўдана, дый тое не заўсёды.
А ў нашы дні? Колькі жыццяў Крэмль паклаў за ўтрыманне Чачні ў сферы свайго ўплыву! Але за тыя драбкі, якія ўрэшце былі адваяваныя, штогод расійскія падаткаплацельшчыкі плацяць даніну (напрыклад, каля $ 1,4 мільярды ў 2020 годзе).

Праблема схопленая дакладна

Слова старшыні Пастаяннай камісіі па міжнародных справах Палаты прадстаўнікоў Андрэю Савіных: «Ёсць такі жарт. Пытаюцца: што такое вышэйшая адукацыя ў ЗША? Даецца смешны адказ: гэта рускі прафесар, які навучае кітайскіх студэнтаў матэматыцы.
Захад высмоктвае таленты з перыферыі — прапаноўвае ім больш высокі ўзровень жыцця, больш высокія даходы, фактычна не ствараючы ўласнага інтэлектуальнага прадукту. Гэта парадокс, але ў ЗША больш за 50% патэнтаў выдаецца асобам, якія прыехалі ў ЗША менш за 5 гадоў таму. Гэта сусветны трэнд».
На жаль, запярэчыць мне няма чаго. Праблема схопленая дакладна. Рыба шукае, дзе глыбей, а чалавек — дзе лепш. І не толькі чалавек. Калі на прадметным століку мікраскопа злучыць дзве кроплі з амёбамі водным мастком і асвятліць адну з іх, то праз некаторы час амёбы з асветленай кроплі перамесцяцца ў прыцемненую.
Чаму яны гэта робяць? Інтэрнэт падказвае адказ: таму што валодаюць раздражняльнасцю. Гэтай жа характарыстыкай надзелены многія беларусы. У першую чаргу, маладыя і адукаваныя.
Калі беларускую мадэль злучыць транспартным калідорам з краінамі — удзельніцамі Арганізацыі эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця (АЭСР), то і без дадатковага асвятлення пачнецца працэс перамяшчэння разумных і адукаваных.
Нічога новага і незвычайнага ў гэтым няма. Глабальныя міграцыйныя працэсы назіраліся на працягу ўсёй гісторыі чалавецтва. Цікаўным прапаную пачытаць пра «Вялікае перасяленне народаў».

Табліцай Мендзялеева прафесараў не ўтрымаць

Рэакцыю на раздражненне — не ліквідаваць і не аслабіць. Раздражняльнасць — фундаментальная ўласцівасць жывога. Але магчымы іншы шлях, і палягае ён у ліквідацыі крыніцы раздражнення. Свой рэцэпт ёсць і ў дэпутата Савіных: «Калі мы ствараем свой уласны макрарэгіён і сваю ўласную эканамічную прастору, то мы гэты трэнд можам спыніць. Я думаю, што гэта рашэнне».
Наколькі прапанова дэпутата рэалістычная? Скіруем свой позірк на постсавецкую прастору. Толькі 3 з 15 постсавецкіх рэспублік набылі сяброўства ў Арганізацыі эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця — Літва, Эстонія і Латвія. Па ВУП (па парытэце пакупніцкай здольнасці) у доларах ЗША ўсе яны прыкметна апярэдзілі Расію і Беларусь: 38824, 37745, 31509 vs. 27930 і 20187.
Самая багатая з балтыйскай тройцы — Літва, што не перашкодзіла ёй за перыяд з 1990 па 2020 год страціць чвэрць насельніцтва. Рыба шукае, дзе глыбей, а чалавек — дзе лепш. Ад савецкага «дна» не так проста адштурхнуцца і падняцца да сярэдняга еўрапейскага ўзроўню.
Табліцай Мендзялеева рускіх прафесараў не ўтрымаць, а кітайскіх студэнтаў да сябе не прывабіць. Аналагічная гісторыі Вялікай дзяржавы ад часоў Пятра І, якая ці тое ўстае, ці тое ўжо ўстала з каленяў. Тут самы час працытаваць прафесійнага гісторыка і вядомага дзеяча расійскай рэвалюцыі Паўла Мілюкова: «Коштам спусташэння Пётр зрабіў Расію вялікай дзяржавай».
***Можна па-рознаму ставіцца да мудрацоў, якія разважаюць наконт праектаў «анты-Расія» і «анты-Беларусь», але гэтыя праекты існуюць. Аднак пошукі іх аўтараў будуць марнымі — праекты, як у нас прыняць гаварыць, ідуць «ад жыцця».
Свет імкліва пераходзіць ад індустрыяльнай эканомікі (індустрыяльнага грамадства) да постіндустрыяльнай эканоміцы (постіндустрыяльнага грамадства). А з нязменнай уладай такога пераходу не здзейсніць.