«Або прыязджаеце і садзіцеся ў турму, або пакутуеце за мяжой». Сям'я беларусаў у Латвіі не можа аформіць пашпарт для нованароджанай дачкі
Сям'я беларусаў апынулася ў Латвіі ў бюракратычнай пастцы, калі ў іх нарадзілася дачка, піша «Настоящее время».
Ілюстрацыйны здымак
Каб аформіць першы пашпарт для Мары (так бацькі назвалі дзяўчынку) па законах, бацькам трэба ехаць на радзіму: консульскія ўстановы Беларусі за мяжой ужо больш за год не выдаюць сваім грамадзянам новых дакументаў. Але такая паездка, па словах маці і бацькі, можа быць небяспечнай для іх.
«Таму вы або прыязджаеце і садзіцеся [у турму], або пакутуеце за мяжой», — падкрэслівае бацька Мары Ігар Страх.
Сям'я Страх прыехала ў Латвію ў 2021 годзе па праграме рэпатрыяцыі: у Ігара ў Латвіі жыла бабуля і нарадзіўся бацька. У Рызе Ігар уладкаваўся на працу, а неўзабаве пачаў сваю справу: адкрыў сталярную майстэрню і сямейны забаўляльны цэнтр па матывах свету Гары Потэра.
Праблем з дакументамі ў сям'і не было — да таго часу, пакуль не нарадзілася дзіця.
«Дзіця нарадзілася ў Латвіі, але бо мы па грамадзянстве беларусы, дзіця, дзяўчынка, таксама лічыцца беларускай, – тлумачыць Таццяна Страх, маці дзяўчынкі. – І ёй таксама трэба атрымаць від на жыхарства, які ёсць у нас у Латвіі, а падставай для яго атрымання з'яўляецца дакумент, пашпарт грамадзяніна рэспублікі Беларусь».
Цяпер дзяўчынка жыве ў Латвіі без дакументаў, і гэта выклікае мноства праблем.
"Яна не можа атрымаць ніякую медыцынскую дапамогу, нават платную. Таму што нават калі ты звяртаешся ў медыцынскую ўстанову, табе трэба прадаставіць нейкі дакумент замежніка, усё што заўгодна", — кажа Таццяна Страх.
Глядзіце таксама
У Таццяны і Ігара таксама хутка заканчваецца тэрмін дзеяння беларускіх пашпартоў. З восені мінулага года дакументы беларусам, якія жывуць за мяжой, мяняюцца толькі на радзіме.
"У нас не працуюць пасольствы, яны поўнасцю спынілі сваю дзейнасць. Варыянтаў, як мы можам атрымаць любыя дакументы, любыя, зусім любыя, без паездкі ў Беларусь, няма. Проста ніякіх, наогул ніяк няма", — гавораць бацькі.
У выніку Ігар і Таццяна Страх прынялі рашэнне запытаць у Латвіі палітычны прытулак. Ігар і Таццяна падкрэсліваюць, што не могуць паехаць на радзіму, бо ў Беларусі ім можа пагражаць небяспека — з-за таго, што ў 2020 годзе яны ўдзельнічалі ў акцыях пратэсту і выступалі супраць рэжыму Лукашэнкі і абвешчаных уладамі вынікаў прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі.
"Я вельмі шмат удзельнічаў у пратэстах, прычым удзельнічаў так, што захаваліся фатаграфіі, каментары, – распавядае Ігар Страх. – Калі забастоўкі былі, мы таксама зачынялі сваю краму, у нас прадавалася ўся бел-чырвона-белая тэматыка, увогуле, я пакінуў спадчыну шмат дзе".
"Калі стала зразумела, што за каментары і лайкі саджаюць, то цалкам відавочна, што ў мяне пры спробе заехаць у Беларусь будзе латарэя, называецца "Ад 15 дзён да 15 гадоў", — іранізуе ён.
Асцярогі Ігара абгрунтаваныя. Паводле звестак праваабарончага цэнтра "Вясна", у 2023 годзе ў Беларусі не менш як 207 грамадзян краіны былі затрыманы па палітычных матывах пасля таго, як перасеклі мяжу Беларусі, у асноўным за ўдзел у пратэстах супраць Лукашэнкі. У 2024 годзе такіх людзей было не менш за 55.
"Менавіта затрыманне на мяжы — адзін з самых адчувальных момантаў, таму што затрыманне здараецца нечакана, — падкрэслівае Вікторыя Рудзянкова, юрыстка праваабарончага цэнтра "Вясна". — І амаль што ўсе лічбы рэпрэсій, якія ў нас ёсць, — гэта толькі вяршыня айсберга, таму што мы не ведаем сапраўдныя маштабы".
Запыт сям'і Страх на палітычны прытулак у Латвіі зараз разглядае міграцыйная служба. Іншыя краіны, дзе жывуць шмат беларусаў, якія з'ехалі з краіны, па-рознаму вырашаюць пытанне з іх дакументамі. Літва і Польшча, напрыклад, выдаюць палітычным эмігрантам і бежанцам з Беларусі замест пашпарта праязны дакумент іншаземца. Але ў Латвіі такога дакумэнту проста не існуе. Ва Упраўленні па справах грамадзянства і міграцыі Латвіі «Настоящему времени» адказалі, што разглядаюць кожны выпадак індывідуальна.