З Майдана з цяжкім сэрцам
Гэтым разам я вяртаўся з Кіева з цяжкім сэрцам. Трэба ведаць украінцаў, каб зразумець, як можа ўразіць тут сваёй нязвыкласцю ціша ў поўным аўтобусе ці вагоне метро, прыглушаныя размовы ў кавярнях. Атмасфера ўкраінскай сталіцы нагадала мне родны Мінск у першыя тыдні пасля разгону Плошчы-2010 і масавых арыштаў.
Мае кіеўскія знаёмыя настойліва прасілі пазбавіцца ўсялякай сімволікі на вопратцы і далі зменную куртку для знаходжання на Майдане — каб за яго
перыметрам не пахнуць дымам, бо гэты пах адразу выдае майданаўца. Тых, хто палюе на людзей з пахам дыму, называюць «нюхачамі».
Нічога падобнага не было напачатку снежня мінулага году. Зрэшты, з таго часу шмат чаго адбылося. Ад маіх знаёмых рукой падаць да Барыспальскай шашы, дзе невядомыя жорстка збілі журналістку
Таццяну Чарнавол у ноч на 25 снежня. Таксама ў Барыспальскім раёне выкінулі збітым у лес грамадскага актывіста Ігара Луцэнку. Потым знайшлі труп закатаванага да смерці львавяніна Юрыя Вярбіцкага.
Літаральна ўчора тут знайшоўся Дзмітры Булатаў, адзін з лідэраў Аўтамайдану, выкрадзены тыдзень таму. Жывы, але з адрэзаным вухам, дзіркамі ад цвікоў на руках… Ёсць чаго
спужацца.
Яшчэ болей, чым таго, што ўжо адбылося, многія баяцца таго, што чакае краіну наперадзе.
— дзеліцца сваімі ўражаннямі жанчына каля бочкі з вогнішчам на Майдане.
«Або мы яго голай задніцай на вось гэтую бочку пасадзім», — змрочна адгукаецца адзін з мужчынаў.
Жорсткія прагнозы наконт будучыні ўкраінскага прэзідэнта з боку шараговых майданаўцаў — цалкам новая з’ява. Хаця пра высокую ступень
нянавісці, якая адрознівае цяперашні Майдан ад Майдану–2004, я чуў яшчэ да сваёй першай паездкі ў Кіеў, у снежні мяне здзіўляла якраз лагоднасць удзельнікаў пратэсту. Тады яшчэ можна было
пачуць, як прэзідэнта ласкава называюць усяго толькі «целяпнем».
Аднак і цяпер, калі надзеі на мірнае вырашэнне палітычнага канфлікту таюць на вачах, нельга сказаць, што Майдан аслеплены злосцю ці прагай помсты.
Шмат моцна раззлаваных хлопцаў з Львову. Не таму, што яны зласлівыя па сваёй прыродзе «западэнцы» і «бандэраўцы». У Кіеве па начах невядомыя паляць машыны з
львоўскімі нумарамі. Юры Вярбіцкі, як сведчыць Ігар Луцэнка, быў забіты за тое, што размаўляў па-ўкраінску і быў львавянінам. Зусім не радыкал, вучоны-сейсмолаг, альпініст, з выгляду падобны да хіпі.
Магчыма, гэтае забойства было мэтанакіраваным — каб перавесці палітычны канфлікт на этнакультурныя рэйкі, прымусіць львавян помсціць.
На Майдане няма тых, хто спачувае Партыі рэгіёнаў. Стаўленне да міліцыі сярод украінцаў было адмоўным яшчэ задоўга да пачатку пратэстаў. Тым не менш гурток людзей, у якім хлопец хваліўся сваімі
подзвігамі, сустрэў ягоны расказ маўчаннем. Калі ж ён адышоў, нехта падсумаваў агульнае, як высветлілася, уражанне:
«Не, так рабіць няправільна. Уявіце, каб нехта ў цягніку з Данецку гэтак жа адшукаў чалавека з дзяржаўным сцягам…»
Ці не сведчыць гэта аб тым, што цяперашняя кіроўная эліта толькі вымушана згаджаецца з існаваннем украінскай дзяржавы, у глыбіні душы падзяляючы думку расійскіх імперыялістаў пра Украіну як
«штучнае ўтварэнне»?
Да якога яны ставяцца як да сваёй кармавой базы. А каб ім не заміналі насалоджвацца жыццём напоўніцу, стукаюць ілбамі заходнікаў з усходнікамі —
хай губляюць сілы, цягаючы за чубы адзін аднаго.
З гэтай прычыны хлопец застаўся самотным у сваім куражы ад здзеку над выпадковымі пасажырамі.
Я не чуў закідаў кшталту таго, які зрабіў калісьці Юрась Беленькі ў адрас рускамоўных беларусаў — што яны «страляюць у свой
народ».
Хаця нацыяналістаў, у тым ліку радыкальных, там нямала. Іхнае дамінаванне на Майдане, пра якое часта гаворыцца, праяўляецца хіба што ў сімвалічнай прысутнасці. Прасцей кажучы, нацыяналістычныя
сімвалы кідаюцца ў вочы.
І ўсё-ткі агульнаграмадскі характар пратэсту, які бясспрэчны для таго, хто сам працяглы час быў на Майдане, губляецца за яркімі карцінкамі, асабліва з хлопцамі з «Правага
сектару». Нягледзячы на тое, што нават барыкады на Грушэўскага ўмацоўваюць і трымаюць зусім не адны радыкальныя нацыяналісты. Тут дзяўбуць лёд і складаюць яго ў мяшкі ў тым ліку яшчэ ўчора
цалкам апалітычныя кіяўлянкі.
Бяда ў тым, што з агульнаграмадскага складніка пратэсту карцінкі і сенсацыі не зробіш, у адрозненне ад баявітых хлопцаў з нацыяналістычнай сімволікай.
Гэтая другая карцінка ў значнай ступені шкодзіць пашырэнню пратэсту, а пашырэнне пратэсту азначала б меншую кроў.
У цяперашняй сітуацыі варта было б адмовіцца ад выкарыстання партыйнай сімволікі, як было на самым пачатку Майдану. Бо зусім не той час, калі можна думаць пра ўласныя палітычныя ачкі і
дывідэнды. Але ж хто наважыцца зараз высунуць такое патрабаванне…
Я пачаў артыкул з таго, што вяртаўся дадому з цяжкім сэрцам. Гэта не толькі праз пэўнае падабенства «мірнай» часткі Кіева да беларускай сталіцы ўзору палітычнай зімы 2010 году,
не толькі праз парасткі страху ў грамадстве.
Не ведаю, якая перспектыва жахае болей — Януковіч, які застанецца пры ўладзе, ці нікчэмнасць «перамогі», пасля якой пачнецца
дзяльба партфеляў, рэсурсаў і траскучая балбатня замест кардынальных рэформаў.
Ці чуюць яго тыя, хто бярэ на сябе адказнасць за ўвасабленне патрабаванняў Майдану? Само словазлучэнне — «перазагрузка краіны»
— палітыкі, здаецца, ужо добра вывучылі. Але дасюль было не чуваць, каб хтосьці з іх наважыўся хаця б дэклараваць план той перазагрузкі.