Што прапанаваў АБСЕ «паралельны» форум праваабаронцаў у Мінску?

Напярэдадні Парламенцкай асамблеі АБСЕ ў Мінску праваабаронцы правялі сваё мерапрыемства, на якім агучылі прапановы па паляпшэнні сітуацыі з правамі чалавека. Пра што ішла гаворка?

Гэта першы за 13 гадоў форум, які праваабаронцы змаглі правесці ў Беларусі, — такую ​​характарыстыку 4 ліпеня даў кіраўнік незарэгістраванага праваабарончага цэнтра «Вясна» Алесь Бяляцкі паралельнаму форуму грамадзянскай супольнасці, прымеркаванаму да правядзення ў Мінску 5-9 ліпеня штогадовай сесіі Парламенцкай асамблеі АБСЕ. Удзел у форуме прынялі больш за сто прадстаўнікоў беларускіх і замежных праваабарончых арганізацый, сярод іх: Human Rights House Foundation, Freedom House, Amnesty International і іншыя, а таксама дэлегаты ПА АБСЕ, БДІПЧ і дыпламатычнага корпуса.
Паказальна, што ў мерапрыемстве не змагла ўдзельнічаць адзін з арганізатараў — кіраўнік беларускага Цэнтра прававой трансфармацыі (Lawtrend) Алена Танкачова. Яна з'яўляецца расійскай грамадзянкай і на тры гады ёй забаронены ўезд у Беларусь, таму зварот Танкачовай да ўдзельнікаў форуму быў паказаны ў відэазапісы.
Па выніках форуму была прынята рэзалюцыя, у якой праваабаронцы заклікалі міжнародную супольнасць паслядоўна прасоўваць патрабаванні вяршэнства права і правоў чалавека ў Беларусі.

Спецдакладчык ААН Харасці ў Мінску

Але ёсць і станоўчыя прыклады. Кіраўнік расійскага Цэнтра па развіцці дэмакратыі і правоў чалавека Юрый Джыбладзэ змог прыехаць у Мінск пасля 6 гадовай забароны, спецыяльны дакладчык Савета ААН па правах чалавека Міклаш Харасці — пасля 12-гадовага перапынку.
У дачыненні да апошняга МЗС Беларусі выступіў 4 ліпеня з заявай, што візіт Харасці з'яўляецца прыватным і што афіцыйны Мінск не прызнае яго мандат.
У сваю чаргу Харасці у інтэрв'ю DW выказаў падзяку ПА АБСЭ за запрашэнне на сесію ў Мінск і паабяцаў агучыць сваю ацэнку сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі 6 чэрвеня на мерапрыемстве, арганізаваным віцэ-прэзідэнтам ПА АБСЕ Кентам Харстэдам.
Міклаш Харасці не губляе надзеі, што беларускія ўлады скарыстаюцца магчымасцю яго прысутнасці ў Мінску і «зробяць крок наперад і ўступяць у зносіны - хай гэта і не прагрэс у прызнанні мандата».

У Беларусі ёсць палітвязні

Ацэнку сітуацыі з правамі чалавека далі беларускія і замежныя праваабаронцы. Алесь Бяляцкі канстатаваў, што ў Беларусі застаюцца за кратамі два палітвязняў — Дзмітрый Паліенка і Міхаіл Жамчужны, каля 1000 чалавек падвергліся рэпрэсіям у сакавіку-красавіку за ўдзел у акцыях пратэсту.
Напярэдадні сесіі ПА АБСЕ выпусцілі з СІЗА ўсіх фігурантаў «справы патрыётаў». Бяляцкі адзначыў пры гэтым, што крымінальная справа засталася, «хай і невядома, ці дойдзе яно да суда».
Як АБСЕ можа садзейнічаць паляпшэнню сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі? Расійскі праваабаронца Юрый Джыбладзэ адзначыў, што ў прынцыпах АБСЕ правы чалавека абвешчаныя такой жа важнай складовай часткай ўсеагульнай бяспекі як і ваенна-палітычныя пытанні, і эканамічныя пытанні.
Па словах Джыбладзэ, «голас грамадзянскай супольнасці дае магчымасць тым дзяржавам, палітыкам, супрацоўнікам міжнародных арганізацый, якія падзяляюць нашы погляды, працягваць барацьбу па адстойванні прынцыпаў універсальных правоў чалавека і рэалізацыі іх на практыцы».

Што можа АБСЕ?

Старшыня Беларускага Хельсінкскага камітэта Алег Гулак сказаў, што аб эфектыўнасці міжнародных механізмаў у галіне правоў чалавека «можна казаць тады, калі мы гэтыя міжнародныя мосцікі перакідваць на нацыянальны ўзровень». Па словах праваабаронцы, «вялікая памылка чакаць, што нехта звонку проста возьме і зменіць у нас сітуацыю».
У сваю чаргу юрыст незарэгістраванай Асамблеі няўрадавых арганізацый Юры Чавусаў адзначыў, што АБСЕ — адзін з нешматлікіх інструментаў, даступны Беларусі, якая не зьяўляецца сябрам Рады Эўропы. Чавусаў прывёў прыклад кіруючага прынцыпа па свабодзе асацыяцый, распрацаванага АБСЕ ў кантакце з беларускім урадам, а таксама з удзелам грамадзянскай супольнасці. Акрамя таго, назіральныя місіі АБСЕ кожны раз даюць рэкамендацыі па паляпшэнні выбарчага заканадаўства, частка з іх у выніку беларускія ўлады згаджаюцца прыняць.
«Беларуская дзяржава прызнае АБСЕ, дзейнічае ў АБСЕ, а значыць, ёсць палітычная аснова для таго, каб дзяржава не адмаўлялася ад гэтых механізмаў цалкам», — сказаў эксперт.
Паводле Deutsche Welle