Хто такі Сяргей Васільеў, які збег ад КДБ, і як гэта звязана з Кацярынай Андрэевай

У чэрвені 2021 года фатограф-аматар Сяргей Васільеў атрымаў 11 гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму. Пра гэты выпадак практычна нічога невядома шырокай публіцы, але сам сюжэт падобны на шпіёнскі серыял, гісторыя якога пачалася ў 1990-я. Reform.by вырашыў падрабязна расказаць пра адзін з самых гучных правалаў Гомельскага КДБ і лёс тых, хто наўпрост быў уцягнуты ў гэтую нашумелую ў свой час эпапею.

Сяргей Іванавіч Васільеў у чэрвені 2021 года быў прызнаў Гомельскім абласным судом «вінаватым у выдачы замежнай дзяржаве, замежнай арганізацыі, іх прадстаўнікам дзяржаўных сакрэтаў Рэспублікі Беларусь, наўмысна дасканалай грамадзянінам Рэспублікі Беларусь (здрада дзяржаве)». Яму прызначылі паводле ч. 1 арт. 356 КК пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі тэрмінам на 11 гадоў з адбываннем у папраўчай калоніі ва ўмовах узмоцненага рэжыму.

Reform.by упершыню публікуе інфармацыю пра прысуд.

Так скончылася сакрэтнае супрацоўніцтва Васільева з УКДБ па Гомельскай вобласці, якое доўжылася з сярэдзіны 1990-х гадоў мінулага стагоддзя. Але давайце па парадку.

Хто такі Сяргей Васільеў

Васільеў нарадзіўся ў 1975 годзе ў карэльскім Беламорску (Расія) і там жа вучыўся ў мясцовай школе №1. Скончыў Гомельскі дзяржаўны ўніверсітэт і працаваў лабарантам на кафедры «аўтаматызаваныя сістэмы апрацоўкі інфармацыі».

У верасні 2016 года ён з'язджае ў Польшчу. Там прызнаецца ў супрацоўніцтве з КДБ Беларусі.

У 2019 годзе, паводле інфармацыі Reform.by, нягледзячы на відавочную пагрозу арышту, Васільеў вярнуўся ў Беларусь і прынамсі да канца 2020 года заставаўся на волі, працаваў відэааператарам і фатографам для вясельных салонаў. Нам невядома, калі ён дакладна быў арыштаваны, але гэта здарылася да красавіка 2021 года.

Прызнанне «Белсату»

Сяргей Васільеў вырашыў прызнацца, што больш за 20 гадоў супрацоўнічае з КДБ, пасля таго, як змог выехаць у Польшчу разам з жонкай і дзвюма дочкамі. У чэрвені 2017 года ён даў інтэрв'ю журналістцы «Белсат» Кацярыне Андрэевай і распавёў сваю версію падзей.

Дамову аб супрацоўніцтве з КДБ ён падпісаў у 1995 годзе і атрымаў псеўданім «Сымон». З тых часоў выконваў дробныя даручэнні: выяўляў ухілістаў ад войска, рабіў кантрольныя закупкі наркотыкаў, сачыў і даносіў на актывістаў апазіцыі. У 2007 годзе ён па заданні куратара Аляксандра Цітова стварыў сайт Gomelbest.com, дзе супрацоўнікі КДБ публікавалі кампрамат на дзеячаў дэмакратычнага руху. Праз год КДБ заключыў з ім афіцыйную дамову на абслугоўванне сайта. У 2011 годзе яго папрасілі падкінуць наркотыкі гомельскай актывістцы Ксеніі Яраслаўцавай. Ён таксама атрымаў заданне ўкараніцца ў журналісцкае асяроддзе і нават ездзіў на курсы павышэння кваліфікацыі, арганізаваныя БАЖ ва Украіне.

У верасні 2016 года Васільеў разам з сям'ёй з'язджае ў Польшчу і пасяляецца ў Шчэціне. У інтэрв'ю ён сцвярджаў, што перабраўся ў Польшчу на падставе польскіх каранёў.

Што яшчэ распавёў Васільеў

Акрамя ўласна прызнання ў працы на КДБ Сяргей Васільеў многае распавёў пра метады працы гомельскіх кадэбэшнікаў, вярбоўку, кантакты і назваў прозвішчы афіцэраў, з якімі непасрэдна працаваў. Акрамя таго, ён прывёз аўдыя- і відэазапісы сустрэч з куратарамі, якія зрабіў на рэгістратар у сваім аўто. У інтэрв'ю Васільеў казаў, што большая частка запісаў была пашкоджана, але нешта ён змог апублікаваць.

Такім чынам, першы ў спісе засвечаных афіцэраў – Аляксандр Мікалаевіч Цітоў. У сеціве сапраўды можна знайсці згадку гэтага чалавека. Афіцыйная газета аблвыканкама "Гомельская праўда «ў нумары №32 (22503) ад 1 сакавіка 2011 года паведамляла, што намеснік старшыні УКДБ РБ па Гомельскай вобласці Аляксандр Цітоў заняў на "Гомельскай лыжні" другое месца. Менавіта ён быў першым куратарам Васільева, а затым перадаў яго калегу, таму што, як казаў Васільеў, сышоў на павышэнне – на аналітычную працу.

Апошні куратар — Сяргей Волкаў. Гэты супрацоўнік КДБ, як распавёў Васільеў у інтэрв'ю, зрабіў перавод праз Western Union у Польшчу для падтрымання працы сайта Gomelbest.com у лютым 2017 года. Пасля атрымання грошай Васільеў сайт адключыў.

У інтэрнэце можна знайсці Гомельскага афіцэра КДБ з такім імем і прозвішчам. У снежні 2016 года «Гомельская праўда» пісала пра тое, што Ганаровай граматай абласнога Савета народных дэпутатаў узнагароджаны «за праяўленыя адрозненні і дасягнутыя высокія вынікі ў аператыўна-службовай дзейнасці Волкаў Сяргей Аляксандравіч – намеснік начальніка аддзела ўпраўлення КДБ РБ па Гомельскай вобласці».

Агенты з камеры рэгістратара

Васільеў паказаў журналістам відэа сустрэчы з трыма прадстаўнікамі КДБ. Невядома, у якім годзе зроблены запісы.

Двое "сексотаў" практычна не пакінулі ніякіх слядоў у сеціве, аднак, відавочна, дагэтуль знаходзяцца ў Беларусі.

Так, аднаго падобнага на «сексота» мужчыну нам удалося апазнаць на фота падвядзення вынікаў спаборніцтваў па більярдзе сярод работнікаў ААТ "Гомельскі ДСК" у студзені 2023 года.

Другі наогул ніяк не адзначыўся ў Інтэрнэце.

Аляксей Цыганкоў

Самы цікавы персанаж з гэтых трох-мужчына, які падчас размовы з Васільевым прызнаецца, што працуе ў аддзеле абароны канстытуцыйнага ладу УКДБ Гомельскай вобласці, перадае грошы за працу і дае інструкцыі, як трэба дзейнічаць у Інтэрнэце.

У сеціве можна знайсці "двайніка" ананімнага куратара – яго завуць Аляксей Віктаравіч Цыганкоў. Ён інжынер-праграміст з Гомеля. Нарадзіўся ў 1977 годзе. Скончыў Гомельскі дзяржаўны ўніверсітэт ім. Ф. Скарыны па спецыяльнасці "аўтаматызаваныя сістэмы апрацоўкі інфармацыі" ў 2003 годзе.

Аляксей Цыганкоў. Пражываў у Гомелі, перабраўся ў Мінск і жыў там мінімум да канца 2021 года. Затым сляды Цыганкова выяўляюцца ў Польшчы. У лістападзе 2022 года ён зарэгістраваў ва Уроцлаве індывідуальнае прадпрыемства і пачаў аказваць паслугі па праграмаванні. Там жа жыве яго дачка. Мяркуючы па іх профілях у LinkedIn, у Польшчы яны з кастрычніка 2021 года. Таксама на рускамоўных сайтах знаёмстваў некалькі гадоў таму ён прадстаўляўся як жыхар Сілвер-Спрынг (Мэрыленд, ЗША).

Чым займаўся Цыганкоў у Беларусі пасля заканчэння ўніверсітэта, прасачыць Reform.by цалкам не ўдалося. Вядома, што ён са студзеня 2016 года па студзень 2017 года лічыўся ў Гомельскім ААТ «Канструктарскае бюро сістэмнага праграмавання». У 2018 годзе ўжо афіцыйна працаваў інжынерам-праграмістам у ТАА «ЭПАМ Сістэмз» і з'яўляўся каардынатарам праграмы EPAM e-kids па Гомельскай вобласці. Апошнімі месцамі працы ў Беларусі былі кампаніі ТАА "Элінэкст", ТАА "Воркф'южэн Сістэмз" і ISsoft.

Паводле інфармацыі Reform.by, Цыганкоў быў прыпісаны да паліклінікі Ваенна-медыцынскай службы ўпраўлення КДБ па Гомельскай вобласці.

Наколькі вялікі шанец, што гэта два розныя чалавекі, але з ідэнтычнай знешнасцю, якія жывуць у адным і тым жа горадзе і абслугоўваюцца ў адной і той жа паліклініцы для супрацоўнікаў КДБ, вырашаць вам.

Яшчэ 12 кастрычніка 2021 года Цыганкоў знаходзіўся ў Беларусі.

Чаму Васільеў вярнуўся ў Беларусь?

Мы спрабавалі гаварыць з роднымі, блізкімі і знаёмымі Васільева. Усе яны як адзін адмовіліся размаўляць з журналістамі Reform.by. Гэта і зразумела — чалавек атрымаў у сучаснай Беларусі тэрмін за здраду дзяржаве, і яны проста паралізаваныя ад страху.

Магчыма, ён атрымаў нейкія гарантыі ад былых калег і прыехаў у Беларусь добраахвотна. Магчыма, жыццё не склалася ў Польшчы і давялося вярнуцца. У любым выпадку яго не чапалі год — да канца 2020 года.

Паводле нашай інфармацыі, ён спрабаваў атрымаць палітычны прытулак, але польскія ўлады яму адмовілі.

Рэдакцыя Reform.by адправіла запыт у міграцыйную службу і апублікуе адказ пасля атрымання. 

Арцём Дубскі

Не апошнюю ролю ў адмове ў прадастаўленні Васільеву прытулку ў Польшчы мог адыграць яшчэ адзін вядомы ў актывісцкім асяроддзі персанаж Арцём Дубскі. Нібыта ён у 2018 годзе напісаў данос у польскія праваахоўныя органы на Васільева, абвінавачваючы яго ў супрацоўніцтве з КДБ.

Дубскі ў размове з журналістам Reform.by усё адмаўляў. Па яго словах, яны пазнаёміліся ў Шчэціне. Васільеў сам да яго звярнуўся па дапамогу ў легалізацыі. Дубскі сцвярджае, што ніякіх скаргаў не пісаў і наогул нічога не ведае пра лёс Васільева пасля 2018 года.

Журналіст Аляксандр Папко распавядаў у Facebook, што ў сакавіку 2021 года да яго звяртаўся Дубскі і прасіў яго як журналіста асвятляць яго судовую цяжбу з Васільевым (на той момант Васільеў знаходзіўся ў Беларусі і ўжо быў арыштаваны).

У маі 2022 года Дубскі нечакана вырашае паехаць у Беларусь наведаць сваякоў. Нагадаем, яго брат Ілля Дубскі быў затрыманы 16 сакавіка 2021 года і атрымаў 5 гадоў за «распальванне варожасці або варожасці». Іллю прызналі палітвязнем. Увечары 11 траўня шэсць спецназаўцаў у масках жорстка пакуюць Арцёма Дубскага ў цэнтры Менска проста на выхадзе з гандлёвага дома "На Нямізе" ў прысутнасці маці, сястры і дзвюх пляменніц і адвозяць на размову ў КДБ. Гутарка доўжылася да 1:20, а затым яго адпусцілі пад абяцанне прыйсці на другую гутарку ў 14: 30 12 мая.

Сам Дубскі сцвярджаў, што прычынай захопу стала яго «ацэначнае меркаваньне аб тым, што грамадзянін Беларусі, які знаходзіцца ў Польшчы – Сяргей Васільеў – з'яўляецца агентам КДБ РБ». Паводле інфармацыі праваабарончай групы MAYDAY TEAM, супрацоўнікі КДБ спрабавалі атрымаць у Дубскага звесткі, якія пацвярджалі б ужо наяўныя паказанні Васільева.

У выніку Арцёму Дубскаму далі 15 сутак адміністрацыйнага арышту і адпусцілі. Ён вярнуўся ў Польшчу.

У канцы 2022 года ўжо ў Польшчы на яго завялі крымінальную справу за публічную абразу групы асоб па прыкмеце іх нацыянальнасці. Да таго часу ён стаў заўзятым прыхільнікам Расеі, неаднаразова публічна абражаў украінскіх уцекачоў.

Цяпер Арцём Дубскі знаходзіцца ў адной з краін за межамі ЕЗ, імаверна, у Сербіі, хоць ён сцвярджае, што жыве ў Беларусі. У студзені 2023 года ён даў серыю анлайн-інтэрв'ю беларускім прапагандыстам, у якіх апраўдваў агрэсію Расеі супраць Украіны, хваліў рэжым Лукашэнкі і Пуціна.

Кейс Кацярыны Андрэевай

Справа Васільева па ўскоснай закранула і журналістку "Белсат" Кацярыну Андрэеву (Бахвалаву). Менавіта яна ўзяла ў 2017 годзе тое нашумелае інтэрв'ю, у якім Васільеў прызнаецца ў працы на КДБ.

Цяпер Кацярына адбывае тэрмін (8 гадоў і 3 месяцы) паводле артыкула «Здрада дзяржаве», хоць першапачаткова яе пасадзілі на 2 гады за «арганізацыю і падрыхтоўку дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, альбо актыўны ўдзел у іх».

Падчас адбыцця першага тэрміну Кацярыну перавялі з ПК № 4 у Гомельскі СІЗА ў сувязі з «працэсуальнымі дзеяннямі». Гэта адбылося 10 лютага 2022 года, а 7 красавіка 2022 года стала вядома, што журналістцы выстаўленае новае абвінавачанне — у «здрадзе дзяржаве».

Суд пачаўся 4 ліпеня, і новы тэрмін яна атрымала 13 ліпеня 2022 года. Рашэнне выносіў Гомельскі абласны суд.

Справа слухалася ў закрытым рэжыме, падрабязнасці нам невядомыя, але нельга не звярнуць увагу на тое, што Андрэеву па нейкай прычыне судзілі ў Гомелі па тым жа артыкуле, па якім годам раней асудзілі Васільева ў тым жа Гомелі.

Таксама зьвярніце ўвагу, Дубскі прыязджаў у Беларусь і знік на 15 сутак у той момант, калі ішло новае следства.

Ці звязаныя гэтыя дзве справы, Reform.by невядома, але складана не заўважыць такія «супадзенні».

Гомельскі КДБ зачышчае сведак?

У кожным шпіёнскім рамане пра КДБ можна прачытаць пра галоўны прынцып савецкіх спецслужбаў — пакараць здрадніка любой цаной. Гучыць злавесна, але не зусім тлумачыць тое, што адбылося з Васільевым. Нагадаем, ён вярнуўся ў Беларусь, спакойна жыў год і не хаваў гэтага.

Што ж здарылася ў канцы 2020-га? Вядома, яго арышт можна растлумачыць хваляй рэпрэсій, якія не спыняюцца ўсе апошнія тры гады. Пра яго маглі забыцца і ўспомніць толькі ў разгар рэпрэсій. Гэта тлумачэнне таксама кульгае. Не зусім зразумела, навошта дадаваць тэрмін журналістцы "Белсата" і дадаткова даваць падставу праводзіць паралелі са справай Васільева. Андрэева пасля інтэрв'ю працавала ў Беларусі і ў сувязі з Васільевым цікавасці ў КДБ не выклікала.

Няўжо апавяданні пра прыгоды тайнага агента "Сымона «ў апазіцыйным асяроддзі, п'янкі з кадэбэшнікамі ў гатэлі» Сож" і ДК глуханямых або згадка дзеючых афіцэраў КДБ, пра якіх і так піша афіцыйная прэса, апынуліся настолькі балючым ударам для гомельскіх чэкістаў? Відавочна, няма. Ёсць нешта яшчэ.

Давайце мы прапануем сваю версію, а чытач сам вырашыць, наколькі яна мае права на жыццё. Што ж такога здарылася з фігурантамі справы Васільева?

У 2021 годзе Лукашэнка даручае кіраўніку КДБ Івану Церцелю ўзмацніць знешнюю разведку. Падраздзяленне павінна вырашаць стратэгічныя задачы, заявіў у кастрычніку 2021 года Лукашэнка. Гэты кірунак становіцца прыярытэтным для кадэбэшнікаў. Відавочна, на захад павінны быць адпраўленыя дзясяткі агентаў пад прыкрыццём.

З усіх засвечаных у справе Васільева персон» праграміст Цыганкоў ідэальна падыходзіць на ролю агента за мяжой. У яго выдатная легенда, бо тысячы беларускіх айцішнікаў выехалі з краіны. Свабодна валодае англійскай. Гэта вельмі каштоўны кадр, з улікам новых патрабаванняў да Камітэта. Але з-за "засвятлення" Цыганкоў знаходзіцца ва ўразлівым становішчы і мае патрэбу ў абароне. Можа, таму Гомельскі КДБ так старанна зачышчае сведак?