Якім пернікам прыцягнуць замежных інвестараў у Беларусь?

На днях дэлегацыя на чале з прэм'ерам Міхаілам Мясніковічам брала ўдзел у першым Беларуска-амерыканскім інвестыцыйным форуме ў Нью-Ёрку. Падчас візіту ў ЗША прэм'ер таксама, па паведамленнях беларускіх дзяржаўных СМІ, дамовіўся аб супрацоўніцтве з прадстаўнікамі General Motors, IBM, Microsoft.



Наіўна спадзявацца, што амерыканскі капітал ўмомант пацячэ да нас ракой, але нейкія зрухі магчымыя. А што ў прынцыпе можа зрабіць Беларусь для прыцягнення замежных інвестараў?
 

Што кажуць лічбы?
 

У рэйтынгу вядзення бізнесу Сусветнага банка Doing business-2014 Беларусь займае 63-е месца сярод 189 краін. Мы размясціліся паміж Фіджы і Сэнт-Люсіяй. Першае месца займае Сінгапур, апошняе — Чад.
 

У індэксе эканамічных свабод за гэты год, падрыхтаваным амерыканскім даследчым цэнтрам «Фонд спадчыны» (The Heritage Foundation) і газетай The Wall Street Journal, Беларусь заняла 150-е месца сярод 178 краін. Мы размясціліся паміж Непале і Эфіопіяй і лічымся краінай з пераважна несвабоднай эканомікай. На першым месцы — Ганконг, на апошнім — Паўночная Карэя.
 

Па дадзеных Нацыянальнага статыстычнага камітэта, прамыя замежныя інвестыцыі на чыстай аснове (без уліку запазычанасці прамому інвестару за тавары, работы, паслугі) за 2013 склалі 2140000000. Даляраў, павялічыўшыся ў параўнанні з 2012 годам на 55,2%.
 

Праўда, па большай частцы гэта — рэінвеставалі даходы. Гэта значыць, тая прыбытак, якую зарабілі тут замежныя кампаніі і не вывезлі дадому, а пакінулі ў краіне.
 

На чым можна спатыкнуцца
 

Беларускі ўрад вельмі зацікаўлена ў прыцягненні прамых замежных інвестыцый. Заканадаўства ў гэтай сферы ацэньваецца даволі высока, аднак праграмы прыцягнення інвестыцый у краіну недастаткова эфектыўныя.
 

Замежныя інвестары, якія гатовыя рабіць бізнэс у Беларусі, сутыкаюцца з шэрагам бар'ераў.
 

Па-першае, іх адштурхвае дарагоўля крэдытных рэсурсаў. У жніўні 2014 памер сярэдняй працэнтнай стаўкі па новых крэдытах, якія даюць банкамі юрыдычным асобам у беларускіх рублях, склаў 34,2% гадавых.
 

Па-другое, інвестары з-за мяжы сутыкаюцца з нядобрасумленнай канкурэнцыяй з боку мясцовых дзяржаўных прадпрыемстваў.
 

«Дзяржпрадпрыемствы маюць доступ да адносна танным сыравінным і крэдытных рэсурсаў, замежныя ж інвестары гэтага не маюць», — тлумачыць намеснік старшыні Беларускай навукова-прамысловай асацыяцыі (БНПА) Георгій Грыц.
 

Па-трэцяе, дзейнасць інвестараў у Беларусі можа прывесці да канфлікту з ўладнай вертыкаллю. Да прыкладу, інвестар заключае дагавор з уладамі, а потым па нейкіх прычынах у яго не выйшла рэалізаваць яго ў поўнай меры.
 

«Рынак не заўсёды падпарадкоўваецца жаданням чыноўнікаў, але калі ў інвестара не выйшла, то чыноўнік патрабуе ад таго вярнуць усе льготы, якія ён атрымаў», — кажа эканаміст.
 

Акрамя гэтага, па інвестыцыйным дагаворы беларускія ўлады могуць абавязаць замежныя кампаніі ўтрымліваць дзіцячыя сады, школы і гэтак далей.
 

Па-чацвёртае, у апошні час замежныя інвестары сутыкаюцца з дэфіцытам кваліфікаваных кадраў у Беларусі.
 

«У сельскай гаспадарцы гэты пытанне найбольш крытычны. На жаль, сёння пытанне непітушчых кадраў стаіць вельмі востра. Акрамя таго, сельская гаспадарка сёння пераходзіць да больш высокатэхналагічнай сферы, і баба Маня ці дзядзька Пеця з матыкай адыходзяць у нябыт ", — падкрэслівае Грыц.
 

Па-пятае, падатковая палітыка партнёраў Беларусі па Мытным саюзе больш лаяльная да інвестараў. Напрыклад, стаўка ПДВ у Беларусі складае 20%, у Расіі — 18%, у Казахстане — 12%.
 

Акрамя таго, санкцыйныя вайны, якія так ці інакш закранаюць Беларусь, а таксама зусім не блізкая перспектыва ўступлення нашай краіны ў СГА наўрад ці спрыяюць прыцягненню інвестараў.

Добрае заканадаўства — дрэнныя чыноўнікі?
 

Прыцягненне замежных інвестыцый у Беларусь магчыма за кошт прыватызацыі або стварэння новых прадпрыемстваў, лічыць дырэктар Даследчага цэнтра ІПМ (Мінск) Аляксандр Чубрык.
 

«Прыватызацыя на дадзены момант не вельмі прывабная для інвестараў у сілу вялікай колькасці прычын, у тым ліку рызык, звязаных са стратай бізнесу праз нейкую колькасць часу пасля таго, як ён пачне эфектыўна працаваць», — адзначае эканаміст.
 

Яшчэ свежыя ў памяці гісторыі з нацыяналізацыяй кандытарскіх фабрык «Спартак» і «Камунарка». Інвестараў таксама насцярожвае інфармацыя пра магчымае ўваходжанне дзяржавы ў склад заснавальнікаў менскай «Мілавіцы». Як нядаўна паведамлялі беларускія СМІ, урад даручыў сталічнаму гарвыканкаму выкупіць частку яе акцый, каб уплываць на кіраванне прадпрыемствам.
 

Акрамя таго, кажа Георгій Грыц, прыватызацыя па факце прадугледжвае скарачэнне колькасці работнікаў, банкруцтва прадпрыемстваў і гэтак далей.
 

«Неабходная нейкая праграма, якая будзе нівеліраваць такія крокі і кампенсуе страты. Арыентацыя нашай дзяржавы на сацыяльна арыентаваную эканоміку не дазволіць зрабіць гэта хутка », — лічыць намеснік старшыні БНПА.

Больш прывабным для інвестараў выглядае варыянт стварэння ў Беларусі новых прадпрыемстваў. Для замежных кампаній прадугледжаны цэлы шэраг ільгот аж да заключэння з уладамі індывідуальных інвестыцыйных дагавораў, якія вызваляюць ад выплаты падаткаў на нерухомасць, дабаўленую вартасць, прыбытак, ўвазных мытных пошлін і іншых выплат.
 

«Аднак ўнутраны рынак у Беларусі невялікі, а расійскі можа быць для інвестараў цікавы, але ён цяпер не на ўздыме. Інвеставаць у кампаніі, якія будуць працаваць на расійскім рынку, цяпер складана », — кажа Чубрык.
 

Акрамя таго, адзначае ён, інвестараў адпужваюць імідж краіны і макраэканамічная нестабільнасць.
 

«Пры той інфляцыі, якая ёсць у Беларусі, замежныя інвестары могуць разглядаць яе як гіперінфляцыйнай эканоміку. Гэта будзе ствараць дадатковыя абмежаванні па іх прыходу да нас з грашыма », — падкрэслівае дырэктар Даследчага цэнтра ІПМ.
 

Для прыцягнення інвестараў ён рэкамендуе уладам збалансаваць сітуацыю на грашовым рынку, знізіць рызыкі, звязаныя з паскарэннем дэвальвацыі і інфляцыі, а таксама прыкласці намаганні для паляпшэння іміджу Беларусі.
 

«Галоўнае цяпер — пазбягаць любых рэзкіх рухаў, такіх як з« Мілавіцай ». Яшчэ было б пажадана пачаць новую праграму з Міжнародным валютным фондам, больш актыўна супрацоўнічаць з Сусветным банкам, Еўрапейскім банкам рэканструкцыі і развіцця, іншымі міжнароднымі донарамі. Гэта створыць дадатковае давер у вачах інвестараў, але гэта ўсё не хутка робіцца », — кажа эканаміст.
 

І ўсё ж, па яго словах, нават пры сённяшніх умовах інвестары, магчыма, незаслужана, абыходзяць Беларусь бокам.
 

«У плане прыцягнення інвестыцый у стварэнне новых вытворчасцяў у нас вельмі добрае заканадаўства, але праца з інвестарамі на месцах з рук прэч дрэнная. Сярод чыноўнікаў на нізавым узроўні шмат выканаўцаў, але вельмі мала тых, хто можа прымаць рашэнні », — лічыць малодшы аналітык Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў (BISS, Літва) Аляксандр Аўтушка-Сікорскі.
 

У рамках праекта «Рефорум», які рэалізуецца пры ўдзеле BISS пад эгідай Еўракамісіі, эксперты маюць намер выявіць асноўныя бар'еры, з якімі сутыкаюцца замежныя інвестары ў Беларусі, і прапанаваць праграму іх пераадолення.
 

«Задача даследавання — паглядзець, у чым менавіта заключаецца праблема ўзаемадзеяння сярэдніх і дробных інвестараў з чыноўнікамі на месцах, як палепшыць працу, што інвестыцыі пацяклі», — кажа прадстаўнік BISS.
 

Паводле naviny.by