Ці патрэбны Беларусі закон Клэр?

Што варта запазычыць у Вялікабрытаніі для супрацьдзеяння гандлю людзьмі і гвалту ў сям'і — пра гэта разважаюць беларускія чыноўнікі і прадстаўнікі грамадскага сектара.

Барацьба з сучасным рабствам па-брытанску

Пытанні ў сферы супрацьдзеяння гандлю людзьмі ў Вялікабрытаніі і Беларусі падобныя, лічыць намеснік начальніка другога ўпраўлення галоўнага ўпраўлення па наркакантролі і супрацьдзеянні гандлю людзьмі крымінальнай міліцыі МУС палкоўнік міліцыі Уладзімір Емяльянаў, паколькі гэтая праблема ў сучасным свеце не ведае межаў.
— Толькі Вялікабрытанія — гэта краіна прызначэння, а Беларусь у большасці выпадкаў выступае краінай паходжання, — падкрэслівае розніцу Уладзімір Емяльянаў. — За апошнія тры гады найбольшая колькасць ахвяр сучаснага рабства ў Вялікабрытаніі былі з Польшчы, Румыніі, Літвы, Славеніі, Албаніі, Нігерыі і В'етнама. Пераважаюць сэксуальная і працоўная эксплуатацыя. Акрамя таго, 30% брытанцаў эксплуатаваліся на тэрыторыі сваёй краіны.
У Вялікабрытаніі прадугледжаны дастаткова суровыя тэрміны за злачынствы, звязаныя з гандлем людзьмі: ад 14 гадоў да пажыццёвага зняволення. У краіне дзейнічае практыка прымянення забароненых ордэраў, якія супрацоўнікі праваахоўных органаў атрымліваюць у судзе.
Справы, звязаныя з гандлем людзьмі, часам бывае цяжка давесці да лагічнага канца праз суд. У выпадку недахопу доказаў выдаецца забаронены ордэр, які забараняе трафікёрам здзяйсняць вызначаныя дзеянні (напрыклад, прывозіць у начныя клубы маладых дзяўчат). Парушэнне забароненага ордэра цягне пазбаўленне волі тэрмінам да 5 гадоў.
Вялікі аб'ём прац па барацьбе з сучасным рабствам ў Вялікабрытаніі выконваюць грамадскія арганізацыі. У Беларусі ж гіганцкая частка працы кладзецца на плечы органаў унутраных спраў і іншых дзяржаўных органаў, кажа эксперт:
— Варта звярнуць увагу на асаблівасці фінансавання. Брытанская дзяржава заключае кантракт з грамадскай арганізацыяй, якая і будзе аказваць дапамогу па рэабілітацыі пацярпелых. У Беларусі гэта магчыма рэалізаваць праз дзяржаўную сацыяльную замову. На мой погляд, гэта можа быць значна больш эфектыўна, чым праца дзяржаўных органаў па рэабілітацыі ахвяр.
У той жа час вопыту па аказанні дапамогі ахвярам-замежнікам у Беларусі не так шмат, як у Вялікабрытаніі.
— У нашай краіне ў асноўным вядзецца праца з беларускімі грамадзянамі, якія пацярпелі ад гэтага злачынства, — звяртае ўвагу Уладзімір Емяльянаў. — У Вялікабрытаніі, напрыклад, пры супрацоўніцтве з уладамі пацярпелыя могуць разлічваць на атрыманне віду на жыхарства і легальнае працаўладкаванне. Нам варта вывучыць гэты вопыт, каб разумець, як дзейнічаць у нестандартных сітуацыях з ахвярамі-замежнікамі.

Ведаць усе пра мінулае будучага мужа

Вялікабрытанія — адна з краін, дзе зарадзілася праца па папярэджанні гвалту ў сям'і. Многія з метадаў вырашэння праблемы сёння выкарыстоўваюцца і ў Беларусі.
— Асабліва гэта тычыцца працы з пацярпелымі ад хатняга гвалту, — кажа начальнік аддзялення па разглядзе зваротаў грамадзян і метадычнаму забеспячэнню службовай дзейнасці ўпраўлення прафілактыкі ГУОППМОБМВД Рэспублікі Беларусь, падпалкоўнік міліцыі Алег Максімаў. — Абедзве краіны практыкуюць такую ​​меру, як ахоўнае прадпісанне. Праўда, існуюць некаторыя адрозненні ў структуры гэтага механізму.
Па словах Алега Максімава, у Беларусі механізм мае выразную схему: па рашэнні суда і пры ўмове здзяйснення адміністрацыйнага правапарушэння сямейнага крыўдзіцеля абмяжоўваюць у кантактах з пацярпелым бокам ад 3 да 30 сутак. У Вялікабрытаніі рашэнне аб прызначэнні такога віду пакарання можа вынесці як паліцыя, так і суд.
Аднак пытанне не толькі ў абмежавальных мерах. Суддзя, вывучыўшы справу, можа вынесці ахоўнае прадпісанне, дадаючы або, наадварот, выключаючы некаторыя пункты. Так, агрэсара могуць абавязаць наведваць псіхалагічныя карэкцыйныя курсы, каб папярэдзіць наступныя факты гвалту ў сям'і.
Ужо некалькі гадоў у Вялікабрытаніі дзейнічае закон Клэр, які, паводле слоў беларускага эксперта, варта разгледзець і праваахоўным органам нашай краіны. Закон названы ў памяць аб Клэр Вуд, якую ў 2009 годзе забіў былы партнёр. Пазней стала вядома, што мужчыну не раз абвінавачвалі ў нападзе і пагрозах у адрас былой сяброўкі.
Закон Клэр дазваляе паліцыі раскрываць звесткі аб судзімасці мужчыны, якія былі звязаны з гвалтам у адносінах да жанчын. Акрамя таго, спадарожніца можа атрымаць інфармацыю і пра абвінавачванні, якія не прывялі да крымінальнай адказнасці.
Алег Максімаў лічыць, што ў Беларусі на этапе ўступлення ў шлюб жанчына павінна мець магчымасць атрымаць звесткі пра мінулае патэнцыйнага мужа.

«Мы нацэлены на аднаўленне сямейных адносін»

Сёння як у Беларусі, так і ў Вялікабрытаніі на прафілактыку хатняга гвалту працуюць розныя міжведамасныя структуры — сацыяльная сфера, ахова здароўя, адукацыя, органы ўнутраных спраў.
Праўда, пры гэтым актыўнасць грамадскага сектара ў Вялікабрытаніі значна вышэй, адзначае намесніца старшыні камітэта па працы, занятасцi i сацыяльнай абароне Мінгарвыканкама Ірына Дудка.
У гэтай краіне грамадскія аб'яднанні змагаюцца за права атрымаць фінансаванне па сістэме дзяржаўнага сацыяльнай замовы і даць паслугу ахвярам сямейнага ці сэксуальнага гвалту. Дзяржава ж выконвае кантралюючую функцыю: вызначае фармат паслугі і правярае якасць выкананай працы.
— Хацелася б падняць матывацыю беларускіх НДА. Закон аб сацыяльным абслугоўванні прадугледжвае магчымасць прадастаўлення сацыяльных паслуг з дапамогай дзяржаўнай сацыяльнай замовы. НДА добра знаёмыя з інтарэсамі той катэгорыі грамадзян, з якой яны працуюць, і могуць выканаць паслугу максімальна якасна. Такім чынам, мы зможам разнастаіць пералік сацпаслуг і пры гэтым не дубляваць працу тэрытарыяльных цэнтраў, — перакананая Ірына Дудка.
Паводле яе слоў, сёння ў Мінску прадастаўляецца комплексная дапамога ўсім членам сям'і:
— Мы накіраваныя на аднаўленне сямейных адносін.

«Ні ў адной грамадскай арганізацыі няма магчымасці «пакрыць» краіну сваімі паслугамі»

Выкарыстанне навуковага падыходу ў галіне супрацьдзеяння сучаснаму рабству, на думку старшыні Праўлення МГА «Гендэрныя перспектывы» Ірыны Альхоўка, можна назваць адным з уражлівых момантаў у працы брытанскіх спецыялістаў.
Эксперт прыводзіць прыклад: у 2013 годзе з мэтай ацэнкі рэальных маштабаў гандлю людзьмі і вызначэння колькасці пацярпелых, МУС Вялікабрытаніі выкарыстала адмысловую статыстычную мадэль для разліку. З яе дапамогай была зроблена выснова аб тым, што колькасць ахвяр сучаснага рабства вар'іруецца паміж 10 і 12 тысячамі чалавек у год, уключаючы дарослых і дзяцей. У 2016 годзе праз Нацыянальны механізм перанакіравання дапамогу атрымалі 4 тысячы дарослых пацярпелых. У 2017 годзе, паводле папярэдніх ацэнак МУС Злучанага Каралеўства, рэальная колькасць пацярпелых можа перавышаць 20-25 тысяч чалавек.
— У Беларусі таксама было б карысна выкарыстоўваць прагнастычныя мадэлі ацэнкі маштабаў гандлю людзьмі і хатняга гвалту, таму што зарэгістраваныя звароты пацярпелых ці узбуджаныя крымінальныя справы адлюстроўваюць няпоўную карціну, а недаацэнка рэальнага ўзроўню распаўсюджанасці гэтых з'яў абмяжоўвае доўгатэрміновае планаванне мер дзяржаўнай палітыкі, — падкрэслівае Ірына Альхоўка.
Эксперт кажа пра аналаг сацыяльнага заказу ў Вялікабрытаніі ў галіне аказання дапамогі ахвярам хатняга гвалту і сучаснага рабства, які рэалізуецца праз дэлегаванне дзяржавай некамерцыйным арганізацыям ўсяго працэсу аказання розных паслуг — ад прадастаўлення кансультацый да размяшчэння ў часовым жытле і садзейнічання ў працаўладкаванні.
У прыватнасці, для аказання паслуг ахвярам сучаснага рабства, у 2016 годзе МУС Вялікабрытаніі вылучыла па кантракце 30 млн фунтаў найстарэйшай дабрачыннай арганізацыі Войска Выратавання (Salvation Army) у рамках Нацыянальнага механізму перанакіравання. Войска Выратавання, у сваю чаргу наняла яшчэ 12 субкантрактараў для прадастаўлення паслуг у Англіі і Уэльсе.
Арганізацыі, якія дапамагаюць ахвярам хатняга гвалту, працуюць у межах дмоўных адносін з дзяржавай па такім жа прынцыпе. Для падтрымкі дзейнасці, якую не фінансуе дзяржава, некамерцыйныя арганізацыі збіраюць дабрачынныя ахвяраванні.
— У Беларусі сацыяльныя паслугі ахвярам хатняга гвалту прадастаўляюцца праз крызісныя пакоі пры ТЦСАН і грамадскія арганізацыі. З аднаго боку, ні ў адной грамадскай арганізацыі няма магчымасці «пакрыць» краіну сваімі паслугамі, — падводзіць вынік Ірына Альхоўка. — З іншага боку, грамадскія аб'яднанні маюць магчымасць спецыялізавацца ў гэтай тэме, і, як правіла, іх паслугі больш якасныя, менш забюракратызаваныя, больш поўна ўлічваюць інтарэсы пацярпелых і больш гнутка і аператыўна адказваюць на новыя выклікі і змены. Я лічу, што вылучэнне дзяржаўнай сацыяльнай замовы грамадскім арганізацыям для аказання паслуг пацярпелым ад хатняга гвалту і гандлю людзьмі дасць магчымасць павысіць якасць такой працы і разгрузіць дзяржаўную сацыяльную сістэму сацыяльнай дапамогі гэтым катэгорыям грамадзян.
Даведка У Беларусі рэалізоўваецца праект міжнароднай тэхнічнай дапамогі «Дзяржаўна-грамадскае партнёрства па выкананні міжнародных абавязацельстваў Рэспублікі Беларусь у сферы супрацьдзеяння гандлю людзьмі і абароны правоў жанчын» пры падтрымцы Міністэрства замежных спраў і па справах Садружнасці, Нацый Вялікабрытаніі.
Паводле zautra.by