Ад «караля Трампа» да Аарона Першага: манархічныя эксперыменты Амерыкі

Генераваны штучным інтэлектам ролік, у якім Дональд Трамп выяўлены каралём, шакаваў ліберальную грамадскасць Штатаў. Тым часам, у гісторыі ЗША мясцовых манархістаў, выяўляецца, хапала.

Ужо ў першыя гады незалежнасці ў ЗША з’явіліся асобныя праекты і развагі, якія разглядалі манархію як магчымую форму стабільнай улады, аднак яны не атрымалі шырокай падтрымкі. Усё праз хаос — лагічнае следства любой рэвалюцыі. У многіх гэта выклікае запыт на моцную руку.

У 1783 годзе ў Кантынентальнай арміі ЗША, незадаволенай затрымкамі заробку, узніклі настроі на карысць устанаўлення моцнай улады, магчыма, нават з каранацыяй галоўнакамандуючага Джорджа Вашынгтона. Аднак апошні адмовіўся быць Джорджам Першым, што, дарэчы, умацавала рэспубліканскі шлях развіцця краіны.

У 1786-м мела месца спроба ўсталяваць манархію ў ЗША пад уладай Генрыха Прускага з дому Гогенцолернаў. Ідэя не атрымала поспеху праз адсутнасць цікавасці з боку самога Генрыха і народнае незадаволенне.

Дарэчы, некаторыя гісторыкі тлумачаць наяўнасць у канстытуцыі ЗША параграфа аб неабходнасці прэзідэнту і віцэ-прэзідэнту быць народжаным у межах краіны спробай  пакласці канец чуткам, што еўрапейскія каралеўскія асобы могуць быць запрошаны заняць гіпатэтычны трон ЗША.

Вядомы палітык Аарон Бэр (1804–1807) пасля забойства на двубоі дырэктара казначэйства Аляксандра Гамільтана трапіў пад следства. Ён уцёк са сталіцы на поўдзень. Хадзілі чуткі, што Бэр планаваў захапіць Новы Арлеан і стварыць Заходнюю імперыю. Магчыма, нават каранаваць сябе імператарам Ааронам Першым. Аарон сапраўды вербаваў флібусцьераў, перапісваўся з брытанскімі і іспанскімі агентамі, але затым, пасля амністыі, ад сваіх пражэктаў адмовіўся.

У 1850-я на палітычнай сцэне ўзнікла папулісцкая «Амерыканская партыя». Адна з яе фракцый некаторы час высоўвала ідэю моцнай выканаўчай улады па мадэлі французскага імператара Напалеона III. Партыя распалася да 1860 году.

Манархічныя тэндэнцыі існавалі ў палітычным і інтэлектуальным жыцці Поўдня як да, так і падчас Грамадзянскай вайны ў ЗША (1861–1865). Гэтыя ідэі паўсталі на базе арыстакратычнай культуры рэгіёна, заснаванай на рамантызаваным поглядзе на еўрапейскі феадалізм і рыцарства. Эліты Поўдня часам выказвалі захапленне манархіяй як стабільнай, іерархічнай альтэрнатывай «улады натоўпу», якую яны асацыявалі з паўночнай прамысловай дэмакратыяй.

Пазней амерыканскія манархісты выступалі толькі ў фармаце экзатычных і нават сатырычных праектаў. Напрыклад, у 1890-я ў Тэхасе дзейнічаў «Імперскі ордэн Жоўтай ружы», актывісты якога фантазіравалі аб паўднёвай манархіі.

Нельга прайсці міма аднаго кур'ёзу. Хоць ЗША ніколі не былі манархіяй, у жанры альтэрнатыўнай гісторыі гэты сцэнар часта сустракаецца. Напрыклад, сярод «альтэрнатыўшчыкаў» вельмі папулярны сюжэт, дзе Напалеон Банапарт пасля сваёй паразы ў Еўропе бяжыць у Новае Святло і засноўвае там сваю імперыю.

Некаторыя аўтары абыгрываюць гістарычныя анекдоты, паводле якіх Джорджу Вашынгтону прапаноўвалі стаць каралём. У іншай версіі іншы вядомы дзеяч амерыканскай рэвалюцыі — Аляксандр Гамільтан — становіцца заснавальнікам новай каралеўскай дынастыі. У адказ Томас Джэферсан або Джэймс Мэдысан ствараюць апазіцыю, абвінавачваючы новага караля ў здрадзе ідэалам Рэвалюцыі. Гэта прыводзіць да новага вітка грамадзянскай вайны ўжо ў канцы XVIII стагоддзі.

Застаецца дадаць, што ідэя ўсталявання манархіі ў Злучаных Штатах застаецца вельмі непапулярнай сярод амерыканцаў, хаця янкі часта выказваюць захапленне замежнымі манархіямі. Асаблівым аб’ектам сімпатый для многіх амерыканцаў застаецца брытанская каралеўская сям’я, пра што сведчаць высокія рэйтынгі прыхільнасці ў сацыялагічных даследаваннях (40-67% рэспандэнтаў). 

Так ці інакш, у апошніх апытаннях толькі 7-9% грамадзян ЗША жадаюць, каб Белы дом быў каралеўскай рэзідэнцыяй. Так што калі Трамп і хоча быць каралём, то шанцаў у яго няма.

Але ёсць і трывожны трэнд. Маладыя людзі (18-29 гадоў) дэманструюць крыху больш высокі ўзровень цікавасці да мадэлі манархіі (аж да 18%). Культуролагі супакойваюць: гэты ўплыў поп-культуры, напрыклад, папулярнага серыяла Netflix «Карона». 

Адным словам, амерыканскай рэспублікі нічога не пагражае. З іншага боку, ад людзей, якія выраслі толькі ў інтэрнэце і якіх у перспектыве будзе ўсё больш, усяго можна чакаць.