Эксперт: да лістапада мы будзем ведаць прозвішча новага прэзідэнта

Чаму сёння нельга заклікаць ісці ці не ісці на рэферэндум, ці збіраецца Лукашэнка сыходзіць і хто можа яго замяніць? Пра гэта «Салідарнасці»ў інтэрв'ю Пугачу распавёў кіраўнік аналітычнага цэнтра «Belarus Security Blog» Андрэй Паротнікаў.

— Ужо пачаліся спрэчкі па праекце Канстытуцыі. У асноўным, яны ідуць на ўзроўні «сыдзе — не сыдзе Лукашэнка» і «ці ісці галасаваць на рэфэрэндум»? Што вы думаеце з гэтай нагоды?

— Для таго, каб з гэтай нагоды штосьці думаць, мне трэба бачыць праект. Праекта да гэтага часу няма. Чакаю, калі будзе апублікаваны афіцыйны дакумент. Менавіта дакумент з пячаткай і подпісам, а не нейкая памыйная зліўная канава.

Тут ёсць два моманты, якія трэба вельмі выразна падзяляць. Ёсць прыватнае меркаванне людзей, якія з гэтай нагоды выказваюцца, а ёсць тэкст Канстытуцыі. Дакладней, тэксту ў нас няма. І да таго часу, пакуль яго няма, гаварыць, ісці ці не ісці галасаваць на рэферэндум, немагчыма.

— Але вы згодныя з меркаваннем таго ж Валерыя Карбалевіча, што Лукашэнка сабраўся на спачын?

— Калі мы ўбачым афіцыйны тэкст, тады мы зможам сказаць, сыходзіць / не сыходзіць / сыходзіць у якім фармаце, куды.

Але я згодны з тым, што ўсё — дэмбель Лукашэнкі пайшоў на мінус. І ён ідзе вельмі хутка. Я прытрымліваюся таго пункту гледжання, што ўжо ў гэтым годзе мы будзем дакладна ведаць прозвішча новага прэзідэнта.

Але цяпер гаварыць менавіта пра галасаванне за новую Канстытуцыю немагчыма: няма прадмета для абмеркавання.

— У адным з інтэрв'ю вы сказалі, што цяперашняя хваля рэпрэсій з'яўляецца «пераддыпломнай працай для новага прэзідэнта». Што наогул гаворыць пра тое, што ў краіне чакаюцца прэзідэнцкія выбары? Гэта нейкі аналіз сітуацыі або, можа, інсайд?

— Не буду гаварыць, на падставе чаго я раблю такія высновы. Але, гледзячы на сітуацыю, я бачу пацверджанне гэтаму.

— Гэта значыць, у бліжэйшы час у нас будзе новы прэзідэнт?

— Так.

— А што са старым? Дзе яго месца?

— Гэта, зноў-ткі, пытанне да тэксту Канстытуцыі. Таму што гэта дзве часткі аднаго працэсу. Будзе тэкст — будзе абмеркаванне, дзе будзе стары. Пакуль што тут варыянтаў можа быць некалькі, прычым самых розных — і з канчатковым сыходам, і з неканчатковым.

— Дарэчы, а хто гэты новы? Хацелася б зразумець, хто шукаў кандыдатуру? І ці не зацвярджалі яе ў Крамлі?

— Гэта чалавек Лукашэнкі на 100%. Ніякага Крамля там не было.

— Але Крэмль неяк уплываў на гэта?

— Яны спрабуюць паўплываць. Але яны спрабуюць паўплываць не з пункту гледжання персаналій, а з пункту гледжання той рамкі, у якой давядзецца дзейнічаць новаму прэзідэнту, і пераліку паўнамоцтваў, якія ён атрымае. Гэта значыць, для іх, на самой справе, важнае не прозвішча.

Яны б хацелі, каб гэта быў слабы прэзідэнт, Лукашэнка б хацеў, каб гэта быў моцны прэзідэнт.

Таму што толькі моцны прэзідэнт дасць гарантыі бяспекі не толькі Лукашэнку, але і шмат каму яшчэ, і захавае сістэму. Па-за рамкамі гэтай сістэмы ніякія гарантыі бяспекі не будуць эфектыўныя.

— Ці можна сказаць, што чалавек, які, як вы кажаце, заменіць Лукашэнку, будзе больш прарасійскім, чым цяперашні?

— Гэты чалавек — стоадсоткава пра Лукашэнку. Ён не прарасійскі, не празаходні, не прабеларускі. Ён — пра Аляксандра Рыгоравіча.

— Вы раней выказалі думку, што расійскія войскі, якія прыехалі на вучэнні «Захад-2021», становяцца пэўнай гарантыяй для беларускага рэжыму, каб спакойна правесці электаральную кампанію. І для гэтага нібыта і хочуць перасунуць рэферэндум на найбліжэйшы час. Шчыра кажучы, даволі сумнеўная перспектыва.

— Я меў на ўвазе, што сам факт прысутнасці выступае стрымліваючым фактарам для любых масавых пратэстаў. Таму што людзі будуць баяцца, што, умоўна кажучы, замест беларускага АМАПа на вуліцах з'явіцца Расгвардыя. Тым больш, што расійскія войскі ўжо тут.

— Але ўсё гэта выглядае так, нібы лёс Беларусі аддадзены на водкуп нават не знешнім гульцам, а аднаму канкрэтнаму гульцу.

— Вы пра Расію?

— Так.

— Захад хацеў бы, каб усе пытанні тут былі вырашаны рускімі рукамі. І калі рускія гэтыя пытанні вырашаць так, як гэта задавальняе і не выклікае абурэнне ў Захаду, то Захад супраць не будзе.

Захад не будзе біцца за Беларусь. Кропка.

— А нам у гэтым выпадку што рабіць? Бо нельга не разумець небяспеку таго, як могуць вырашацца гэтыя пытанні «рускімі рукамі».

— Гэта небяспечна ў любым выпадку. Па-за залежнасцю ад таго, ці маюцца асцярогі з нагоды суверэнітэту, ці не маюцца.

Што рабіць? Сфармаваць грамадзянскую супольнасць, пераставаць быць абыякавымі, пераставаць быць легкавернымі і наіўнымі ў чаканні, што хтосьці прыйдзе і ўсё за нас вырашыць.

Беларусы, калі хочуць нейкіх пазітыўных перамен, могуць забяспечыць гэта толькі выключна ўласнымі намаганнямі, сваёй галавой і за свае грошы. Халявы не будзе. Ніхто за нас нічога рабіць не будзе. Пара гэта зразумець.

— Мне здаецца, менавіта таму сёння гэта грамадзянскую супольнасць і спрабуюць знішчыць.

— Грамадзянская супольнасць — гэта не пячатка і юрыдычныя адрасы. Гэта ідэі і людзі, якія транслююць гэтыя ідэі і праводзяць іх у жыццё. Таму тое, што цяпер робіць рэжым, на самой справе ніякага значнага эфекту з пункту гледжання паляпшэння кантролю тут за сітуацыяй не пацягне.

— Да чаго рыхтавацца ў бліжэйшы час грамадству, краіне?

— Да канстытуцыйнага рэферэндуму. Рэпрэсіі будуць ісці да моманту вызначэння даты прэзідэнцкіх выбараў. Магчыма, і да саміх прэзыдэнцкіх выбараў, каб усё ішло ціха, спакойна і гладка.

Мы разумеем, што час працуе супраць рэжыму, таму яны таксама не будуць гэта зацягваць. І яшчэ раз скажу, што, на маю думку, да лістапада (лістапад — крайні тэрмін) новая Канстытуцыя і прозвішча новага прэзідэнта будуць вядомыя.

— Ну, вы ж разумееце, што гэта выглядае як даволі фантастычны сцэнар. Думаю, людзям, якія прывыклі 27 гадоў жыць пры Лукашэнку, даволі складана паверыць у тое, што ён вось так проста возьме і сыдзе.

— Гэта праблемы людзей, якія да нечага прывыклі. Савецкія людзі 80 гадоў будавалі камунізм. Ну і як поспехі?

— Але чаго ў такім выпадку нам чакаць ад чалавека, які прыйдзе на гэтае месца? Гэта будзе працяг палітыкі цяперашняга рэжыму, раз ужо вы сцвярджаеце, што ён цалкам «пра Лукашэнку», ці ж нешта іншае?

— Гэта будзе спроба адкаціцца ў пачатак 2020-га — 2019 год.

— Атрымаецца?

— Не. Няма таго запасу трываласці — ўнутранай, эканамічнай. Памянялася структура грамадства, памянялася структура інфармацыйнага поля. Ёсць маса расколін унутры рэжыму. Без Лукашэнкі гэта немагчыма. Гэта персаналісцкі рэжым. Лукашызм можа існаваць толькі з Лукашэнкам на чале.

Як толькі на чале становіцца Іваноў, Пятроў, Сідараў, лукашызм знікае. З'яўляецца нейкая новая сістэма. Прычым дастаткова хутка. Але ў гэтай сістэмы няма запасу трываласці.

— Але мы цяпер можам сказаць, будзе гэта дрэнна ці добра?

— Я лічу, што будзе лепш, чым цяпер. І значна лепш. З пункту гледжання магчымасці для палітычнага, грамадскага актывізму.

У эканоміцы ж нас чакае вельмі жорсткі крызіс. Але ён бы здарыўся ў любым выпадку. Гэта пытанне проста фізічнага развалу і зносу сістэмы, існуючай у Беларусі. Гэта не пытанне персаналій.