Паўночна-Заходні край ці расійская губерня: Беларусь у эканоміцы страціла сваю незалежнасць
Татальная залежнасць ад Расіі ў многіх сферах ператварыла нашу краіну ў суб'ект РФ, мяркуе эканаміст Яраслаў Раманчук. Наколькі гэта далёка ад ісціны?
Беларуская АЭС, вялікі праект па «распіле» грошай. Фота «НЧ»
Эканаміст Яраслаў Раманчук на «Свабодзе» аналізуе, якія наступствы прынясе выхад краін Балтыі з адзінай энергетычнай сістэмы, звязанай з Расіяй і Беларуссю, і прагназуе, ці будзе пабудаваная ў Беларусі другая АЭС.
— Краіны Балтыі прынялі рашэнне выйсці з адзінай энергетычнай сістэмы Беларусі, Расіі, Эстоніі, Латвіі і Літвы. Якія наступствы гэтага кроку могуць быць для беларускай энергетыкі і эканомікі ў цэлым?
— Стратэгічна гэта карысна краінам Балтыі, бо яны падключыліся да еўрапейскай адзінай энергетычнай сістэмы, якая больш надзейная, дзе ёсць значна большыя магутнасці. Знаходзячыся ў гэтай сістэме, яны гарантавалі сабе энергетычную бяспеку.
А Беларусь, такім чынам, цяпер мае прывязку толькі да Расіі, і гэта радыкальна павялічвае нашу энергетычную залежнасць. Цяпер мы моцна прывязаныя, і нават калі наступныя дэмакратычныя ўлады Беларусі паспрабуюць зрабіць нейкую энергетычную рэформу, то спатрэбіцца пэўны час, каб гэтыя тэхналагічныя рэчы пераадолець. Цяпер і па пастаўках нафты, і па газе, і па ядзернай энергетыцы мы, па сутнасці, ператварыліся ў субʼект Расійскай Федэрацыі.
— Калі ўзводзілася Беларуская АЭС, то ўлады разлічвалі, што будуць прадаваць электраэнергію і заходнім суседзям, тым жа краінам Балтыі. А цяпер, на фоне вайны і санкцый, атрымліваецца, што нікуды гэтую беларускую электраэнергію экспартаваць не ўдасца?
— У 2000-х гадах беларуская эканоміка расла ў сярэднім на 7% штогод, і Лукашэнка разлічваў, што і самой Беларусі, з улікам такога эканамічнага росту, спатрэбіцца значна больш энергіі. У кантэксце таго, што Ігналінская АЭС у Літве закрылася, можна было разлічваць і на бізнэс з суседзямі, на экспарт электраэнергіі. Але гэта магчыма было б, калі б існавала добрасуседства, стратэгічнае партнёрства з Еўразсаюзам, калі б мелі месца шырокія фінансавыя, інфраструктурныя ўзаемаадносіны і інвестыцыі.
Калі ты сам сябе зрабіў суагрэсарам, еўрапейскім ізгоем, усталяваў таталітарны рэжым, то пра якое супрацоўніцтва з суседзямі можа ісці размова?
Глядзіце таксама
Я разумею, што сама каманда Лукашэнкі зарабляе на гэтым і таму не жадае ацаніць такі праект аб’ектыўна.
Лукашэнка проста не мог зразумець, што былі іншыя эканамічныя ўмовы, іншы попыт. Ён думаў, што будзе далейшы рост прамысловасці, большая энергетычная незалежнасць, а выявілася, што залежнасць ад Расіі стала значна большай. Так што ўсе яго намеры ў гэтай сферы проста пайшлі прахам.
— Беларускія чыноўнікі, сярод іншага, заяўлялі, што ў краіне будзе пашырацца парк электрамабіляў, якія пачнуць выцясняць бензінавыя і дызельныя машыны. А цяпер аказваецца, што электрамабілі, як і ўсе заходнія аўтамабілі, з прычыны санкцый складана купіць, і яны істотна падаражэлі.
— Электрамабілі можна купляць і ў Кітаі. Усё ж большую частку спажывання энергіі стварае прамысловасць. На электрамабілі можа прыпадаць 2-3 працэнты — гэта прынцыпова не змяняе энергетычны баланс.
— Сёння яшчэ ёсць нейкі попыт на беларускую прадукцыю ад расійскага ВПК, існуюць нейкія дзяржаўныя праграмы закупкі беларускіх тавараў у Расіі. Але што будзе Лукашэнка рабіць, калі Расія прайграе ў вайне, калі гэтага попыту не будзе — а ён усе яйкі ў адзін кошык склаў? Тады гэтыя энергетычныя магутнасці будуць мала каму патрэбныя.
І калі яны заяўляюць, што плануюць будаваць і другую АЭС у Беларусі, то гэта будзе проста «распіл» бюджэтных сродкаў. Гэта будзе зусім непатрэбны нашай краіне аб’ект.
— Наколькі імаверна, што такое рашэнне — пра пабудову другой АЭС у Беларусі — можа быць прынятае? Няўжо на фоне цяперашняй эканамічнай рэальнасці, з улікам таго, што прамысловасць апошнія 10 гадоў асабліва не расце, адпаведныя структуры не пішуць адпаведных аналітычных дакладаў, што гэтая другая АЭС не патрэбная Беларусі?
— Ёсць лабісты з блізкага кола Лукашэнкі, з ЗАТ (закрытага акцыянернага таварыства) «Сям’я», якія прыходзяць да яго і кажуць: глядзі, можам «распіліць» 2 мільярды долараў. Столькі трэба «адшпіліць» «Расатаму», столькі — людзям у расійскім кіраўніцтве, але і нам у кішэню вось столькі застанецца. Бо схема «распілу» грошай пры будаўніцтве атамнай электрастанцыі ўжо ёсць.
Глядзіце таксама
Размова ж не ідзе пра тое, каб знізіць кошт электраэнергіі: заўважце, пасля ўводу Беларускай АЭС яна ўнутры Беларусі толькі даражэе. У Лукашэнкі зусім іншыя матывы. Як зрабіць такія праекты, каб нейтралізаваць гнеў Пуціна, дазволіць зарабіць яго атачэнню, — маўляў, глядзіце, гэта наш чалавек, ён дазваляе нам зарабляць.
— Якія прыярытэты ў разьвіцці беларускай энергетычнай сферы павінны цяпер быць, на вашу думку?
— У гэтым сэнсе трэба мець як прыклад Энергетычную хартыю Еўрасаюза, у якой распісана, як можа функцыянаваць рынак энергапаслуг. Павінна быць канкурэнцыя вытворцаў энергіі, з розных крыніц. Гэта і газ, і ветракі, і сонечная энергія.
Гэта павінна быць дэцэнтралізавана, дзяржава павінна ўкладвацца ў энергетычныя сеткі. І далей важны пункт — дыстрыбуцыя, каб спажывец меў права выбіраць крыніцу энергіі, яе пастаўшчыка.
Гэта шлях стратэгічны, якім трэба ісці — дзе адрозніваюцца функцыі дзяржавы, інвестараў, прыватнага бізнэсу. Галоўнае — трэба выйсці з гэтай пасткі дзяржаўнай манаполіі пад абцасам Расіі, каб ператварыць энергетычны сектар у сапраўдны бізнэс, дзе ёсць інтарэсы і інвестараў, і спажыўцоў.