Галіна Руднік: першае спатканне і апошняе інтэрв’ю

Галіна Руднік адышла 13 верасня 2017 года. А я яшчэ маю ад яе заданне перадаць асобнік яе ўспамінаў у родны Бабруйск. Вось так чалавек пакінуў гэты свет, а падарункі ад яго яшчэ ідуць. І тая нашая сустрэча застанецца для мяне сапраўдным падарункам на ўсё жыццё. Дзякуй Вам, спадарыня Галіна.

Вестка пра смерць Галіны Руднік была нечаканай. Якія тры месяцы таму мы сустракаліся з ёй у Мюнхене. Спадарыня Галіна тады толькі даведалася пра свой дыягназ, але выглядала даволі энергічнай, пазітыўнай, жыва адказвала на ўсе пытанні, ні на што не скардзілася. Менавіта таму і не верылася, што яна адыдзе так хутка…

Ідэя спаткацца з Галінай Руднік, пра якую я багата ведала дзякуючы і ейным уласным успамінам, і іншым звесткам з эміграцыйных дакументаў, перыёдыкі, публікацый, была звязаная найперш з цікавасцю да беларускіх пахаванняў у Мюнхене. Я мела колькі здымкаў надмагілляў мюнхенскіх беларусаў, аднак далёка не ўсё, дый частку пахаванняў не магла суаднесці з канкрэтнымі могільнікамі… Таму і захацелася спаткацца з ці не апошняй з тамтэйшых беларусак, якая памятала яшчэ Мюнхен 1950-х: з газетай «Бацькаўшчына», беларускім аддзелам у Мюнхенскім інстытуце вывучэння СССР і, канечне, беларускай рэдакцыяй Радыё Вызваленне / Свабода.

Спадарыня Галіна сама пазваніла да мяне ў Мінск у адказ на мой ліст і пагадзілася на сустрэчу, калі я буду ў Мюнхене. Так і спаткаліся ў ейнай хаце 5 чэрвеня 2017 года. Яна вельмі перапрашала, што не змагла сама адвезці на могілкі і паказаць тыя беларускія пахаванні, якія ведае… Са згадак пра іх і пачалася нашая размова.

Раскіданыя па могільніках

Наталля Гардзіенка: Першае, што цікавіць, — гэта беларускія могілкі ў Мюнхене. Беларусы тут пахаваныя на розных могільніках. А чаму так сталася, што не з’явілася агульнай дзялянкі для беларусаў?

Галіна Руднік: У той час, наколькі мне ведама, толькі ўкраінцы мелі сваю дзялянку ў Вальдфрыдгоф. І, можа, мусульмане, а так ніхто не меў. Расійцы, у іх манастыр ёсць у Опермельцынгу. Беларусаў было вельмі мала ў Мюнхене, амаль усе выехалі ў Амерыку ці куды яшчэ, так што не было патрэбы ў агульным могільніку. Хавалі абы-дзе.

Н.Г.: А можаце прыгадаць, хто на якіх могілках пахаваны?

Г.Р.: Ведаю, што на могілках Перлахер Форст Леанід Карась быў пахаваны, малады журналіст. Ён быў самы першы, у верасні 1954 года забіты. Але магілы ўжо няма. Уладзімір Бортнік тамсама быў, але не ведаю, дзе, мяне тады ў Мюнхене не было, як яго хавалі.

Амаль што на ўсіх могілках Мюнхена ёсць беларусы. На нашых, дзе цёця мая [спявачка Барбара Вержбаловіч], Вестфрыдгоф, там Зміцер Чайкоўскі, мастак, і Сымон Кандыбовіч ці Кабыш, у Інстытуце што працаваў. Там ён, ягоная жонка, і Лена, іх дачка. І гэта, па-мойму, усё.

Тады на Остфрыдгоф была Надзея Абрамава, колішняя кіраўніца СБМ. Але я, здаецца, у мінулым годзе паехала, хацела паглядзець, але магілку яе ўжо забралі. Скончыліся грошы, відаць. Бо 30 гадоў найбольш можна было аплаціць за магілку, а тады яе прыбіраюць, як ніхто не плаціць. Як я была, нават яшчэ новага помніка не было, відаць, толькі-толькі яе магілу забралі. Там жа быў пахаваны і Ніканор Ляўковіч, брат Ніны Абрамчык, жонкі Прэзідэнта БНР.

Журналіст Радыё Свабода Юрка Сянькоўскі пахаваны трошкі за горадам, у Фельдмохінгу, прадмесці Мюнхена. Там я нядаўна была, бо адзін беларус з Італіі прыязджаў, сваяк нейкі, і мы адшукалі гэтую магілку. Якраз у той дзень, калі мы прыйшлі на магілку, нейкая бландзіначка там ходзіць. Аказалася — дачка Сянькоўскага. Было вельмі прыемна. У Фельдмохінгу жыло некалькі беларусаў.

Н.Г.: А пісьменнік Пётра Сыч дзе пахаваны?

Г.Р.: Не ведаю. Ён таксама памёр, як мяне ў Мюнхене не было. Ці я ў Амерыцы была, ці дзе ў падарожжы, не ведаю. І жонка ягоная Эльза знікла, і не было ў нас больш кантакту ніякага.

Н.Г.: А журналіст з радыё Уладзімір Цвірка?

Г.Р.: Цвірка на нашых могілках гэтых, Вестфрыдгоф, пахаваны, яны ж аграмадныя. І магіла ў яго цікавая, у выглядзе кнігі. Хто так прыдумаў, не ведаю.

Н.Г.: З магілай журналіста Алеся Марговіча звязаная цікавая гісторыя. Раскажыце яе, калі ласка.

Г.Р.: У Алеся Марговіча была прыяцелька немка. Нічога з палітыкай не мела, Беларусь ці Русланд — ёй было ўсё роўна. Але была яна вельмі шчодрая жанчына і вельмі добрая. Яна гандлявала нейкімі рэчамі з Італіі, то швэдры нейкія прывозіла, то яшчэ што. І ўсе жонкі нашых супрацоўнікаў кідаліся-разбіралі. І вось Алесь Марговіч захварэў, нешта было са страўнікам. Яна яго за вялікія грошы вазіла паўсюль, нават у Бад Райхенгальд, ёсць тут горад такі, там нейкі знахар быў. Але нічога не дапамагло. Марговіч памёр, і яна яго пахавала на могільніку Перлахер Форст, і доўга-доўга не было помніка на магіле. Аказалася, што яна замовіла ў Італіі скульптуру Мадонны за 20 тысяч марак. У той час гэта былі дзікія грошы. І на мытні затрымалі, бо доўга сварыліся: ці гэта мастацтва, ці помнік. Але ўрэшце паставіла яна тую Мадонну на магілцы. Аднойчы прыбірала магілку, а праходзілі адміністратары могільніка і прапанавалі перанесці помнік у цэнтр могільніка. То яна з імі дамовілася, што магілку Марговіча ліквідуе, а Мадонну падорыць гораду, каб паставіць яе ў цэнтры могільніка. І за гэта яе горад пахавае сам ананімна, і ніхто не будзе ведаць, дзе яна і што. Але жонка Марговіча зрабіла на помніку надпіс адпаведны, праўда, напісала там нешта пра Русланд. А я ёй сказала: «Элізабэт, Алесь перавернецца ў труне, калі будзе ведаць, што ты напісала». І яна змяніла надпіс. Там цяпер пішацца пра Беларусь, што помнік ад беларускай сям’і. Так што магілы Марговіча даўно няма, ёсць толькі помнік.

 Амерыканская гісторыя і Мікола Абрамчык

Кніга ўспамінаў Галіны Руднік «Птушкі пералётныя» даволі эмацыйна распавядае пра яе беларускі перыяд, страту бацькі, зняволенне маці, жыццё ў Мінску разам з цёткай, опернай спявачкай Барбарай Вержбаловіч (цёцяй Варварай, як яна яе называла). Мне ж вельмі цікавы быў эміграцыйны перыяд яе жыцця, выезд у ЗША і вяртанне ў Еўропу — нетыповы сюжэт для паваеннай беларускай эміграцыі.

Н.Г.: Вы вучыліся ў гімназіі імя Янкі Купалы ў Нямеччыне. У нас у Беларускім дзяржаўным архіве-музеі літаратуры і мастацтва ёсць Вашае арыгінальнае пасведчанне з гэтай гімназіі. Таксама як і пасведчанне Вольгі Харытончык, будучай жонкі Янкі Запрудніка. Большасць выпускнікоў гімназіі паехала вучыцца ў бельгійскі Лювен. А Вы не паехалі, чаму?

Г.Р.: Я не паехала, бо ў мяне была цёця, якая мяне ўзгадавала, і яна хацела толькі ў Амерыку, казала, што некалі дзядок наш успамінаў, што нейкія сваякі ехалі ў Амерыку, ну і мы імкнуліся толькі туды. І даехалі дзякуючы такім, як Янка Станкевіч, што прыбылі туды раней і рабілі нам афідэвіты, фальшывыя такія, нібыта там была гарантыя працы. Але працы ніякае не было, прыязджаеш і пачынай шукаць. Але мы змаглі прыехаць у Амерыку, і гэта правільна тады было. Праўда, я адразу ехала вучыцца, у мяне была стыпендыя. Год вучылася ў Пенсільваніі, каля Пітсбурга. Жыла ў сям’і пастара і ледзь не звар’яцела, бо пасля шумнага Нью-Ёрка…

Мы прыплылі ў Нью-Ёрк у чэрвені, а навука пачыналася ў верасні. І час да пачатку вучобы мы весела праводзілі. А потым я апынулася адна сярод амерыканцаў. Мову ведала, бо ў школе вучыла. Але страшна мучылася там. Каледж быў маленькі, узровень навучання невялікі. Я заўсёды любіла мовы і ўзяла курс французскай. Выкладчык жа адчуў, што я яе ўжо вучыла, то кожны раз, як нешта праходзілі новае, пытаўся: «Гэта правільна, міс Ганчарэнка?» [Ганчарэнка — дзявочае прозвішча Галіны].

Пэўна, я б звар’яцела, каб там засталася: і цёця ў Нью-Ёрку, і ўсе сяброўкі, усе справы беларускія. То я пайшла ў бібліятэку і пабачыла, што для жыхароў горада Нью-Ёрка ёсць, тады ён называўся Нью-Ёрк Сіці каледж, цяпер гэта Нью-Ёрк Сіці Юніверсіці. І там навука дармовая. Я хуценька паслала свае дакументы і перавялася ў Нью-Ёрк. І тры гады вучылася ўжо там.

Н.Г.: Наколькі складана было ўладкавацца ў той час ў Нью-Ёрку? Дзе Вы там жылі?

Г.Р.: Нью-Ёрк у 1950-м годзе — гэта быў рай: жылля колькі хочаш. На самым пачатку мы жылі на сотай вуліцы Іст у Манхэтэне. Там было спакойна, можна было ўначы на вуліцу выйсці і нікому нічога не станецца. Год перад намі ў Амерыку прыехаў Янка Станкевіч, і ў яго была жылка такая прадпрымальніцкая. Ён здымаў кватэру, там было чатыры пакоі, ён здымаў яе за 48 даляраў на месяц. А потым кожны пакой ён здаваў беларусам па 48 даляраў на месяц. Так што меў прыбытак вельмі добры, такі бізнес быў. А тады ён нам запрапанаваў іншую кватэру, у яго на Брукліне яшчэ была. І мы туды перайшлі. Але там нейкі быў канфлікт, і тады нам суродзічы дапамаглі, і мы знайшлі кватэру на Норфалк-стрыт на самым Даўнтаўн у Манхэтэне. 13.50 каштавала нам на месяц. Жытло цёплае, было аграванне. Старыя такія дамы, але ўсё добра: уборная, каналізацыя. Мы там жылі і адтуль я ўжо ў Еўропу паехала.

Н.Г.: Наколькі я разумею, у тым, што Вы вырашылі вярнуцца ў Еўропу, вялікая роля была Міколы Абрамчыка.

Г.Р.: Так, вялікая роля. Я была на апошнім курсе, гэта быў 1953 год, пад Каляды. У той час якраз арганізоўвалі Радыё Вызваленне ў Мюнхене, амерыканцы далі грошы. Усім было досыць лёгка, украінцаў шмат засталося ў Нямеччыне і расійцаў таксама, а беларусаў было мала і ўсё пажылыя былі: Станіслаў Станкевіч, Пётра Сыч, Жук-Грышкевіч потым прыехаў. Ніводнага голасу маладзейшага. І спадар Абрамчык мне кажа: «Слухай, даражэнькая, ты б не паехала?». Я да цёці, а яна кажа: «Так, добра, але пазней. Дыплом на стол, а тады паедзем». А гэта было пад Каляды 1953-га. Спадар Абрамчык кажа: «Не, трэба хутчэй, бо грошы ёсць, ужо расійцы перадаюць і ўкраінцы». Але цёця сказала: «Не, спачатку дыплом». І правільна зрабіла, бо калі б я тады кінула, то так бы і без дыплома і засталася. Ну і мы вырашылі, што паедзем паглядзім Еўропу, бо нічога ж не бачылі тут абсалютна.

Н.Г.: А Вы з Міколам Абрамчыкам задоўга да таго пазнаёміліся?

Г.Р.: Я пазнаёмілася ў 1953 годзе. Тады быў абмен студэнтамі, і я была 6 тыдняў у Сарбоне. І тады зведала сваіх сяброў у Лювене, там недалёка было прыехаць з Парыжа. І Мікола Абрамчык тады запрасіў да сябе ў Вільпэнт, дзе яны жылі. Так што знаёмства пачалося з таго ж 1953-га года. І з Нінаю Абрамчык мы знаёмыя былі. Ніна была вельмі складаны чалавек, непрыдатная жонка для такога прэзідэнта. Ён вельмі элегантны быў, манеры ў яго былі, дыпламатычны. А яна расійцаў іначай чым маскалямі не называла, усялякія глупствы расказвала пра іх. Не мог чалавек на такім узроўні такую жонку мець. Хоць яна і вучылася недзе, але пагляды ў яе былі вельмі прымітыўныя. Праз яе я і з іх сынам Алікам [Альгердам] страціла сувязь, а ён жа мой хрэснік.

 Н.Г.: Напэўна, самая вялікая загадка, што засталася па Абрамчыку, гэта архівы БНР. Ці Вы нешта пра іх чулі?

Г.Р.: Абрамчыкі, канечне, жылі ў жахлівых умовах, у іх быў не дом, а як барак такі. Але двухпавярховы, другі паверх пад страхой. І вось там Мікола Абрамчык паказваў, у яго была валізка, дзе былі пашпарты БНР, маркі… Што яшчэ там было, не памятаю, запомніла толькі, як ён паказваў пашпарты і маркі. Але, відаць, і яшчэ нешта было, бо цэлая была валізка. А як ён памёр, Ніна сказала, што нікому нічога не дасць. Яна і з усімі суседзямі пасварылася. Так і не ведаю, што з той валізкай сталася.

Беларускі Мюнхен

 Г.Р.: Я атрымала дыплом, і мы паехалі ў Еўропу. Знаёмыя ўсе вырашылі, што Варвара Іванаўна і Галіна трошкі з глузду з’ехалі, бо толькі пачалі абжывацца ў Нью-Ёрку, а раптам усё кідаць і ехаць назад у Еўропу… А мы думалі: ну, паедзем, можа, на год, паглядзім. Ніхто ж не думаў, што радыё будзе так доўга. Я 41 год у выніку прапрацавала там.

Калі ехалі, мая ўмова была, што паеду толькі, калі цёцю змагу з сабою ўзяць, сказала, што цёцю ніколі не пакіну. Мне сказалі — добра. Тады вазілі ўсіх першым класам, але нам далі два турыстычныя квіткі.

Н.Г.: Пасля шумнай нью-ёркскай беларускай грамады як Вам падаліся мюнхенскія беларусы? Як Вы сябе адчувалі ў Мюнхене?

Г.Р.: Нічога! Нас было мала, але мы былі вельмі дружныя. Пётра Сыч быў такі вясёлы ў нас. Пасля хлапцы прыехалі з Лювена: Запруднік на нейкі час, Сянькоўскі, Марговіч. Паўлюк [Урбан] — той быў пануры заўсёды, з ім не пажартуеш. Ён быў вельмі сур’ёзны — Урбан. Яны мяне цягалі па начных кабарэ, бо я ніколі ў жыцці не была ў такіх месцах. На Актобэрфэст хадзілі. Весела досыць было. Пасля яны абзавяліся нямецкімі жонкамі, і тады ўжо стала горш. Бо жонкі мову вучыць і не думалі. Украінцы малайцы — амаль што ўсе нямецкія жонкі ў іх ведалі ўкраінскую. У нашых — не. І вельмі падазрона ставіліся да спатканняў беларускіх, бо мы збіраліся і размаўлялі па-свойму, а яны не разумелі і не вельмі гэта добра ўспрымалі… І таму такога вясёлага жыцця, каб адзін да аднаго ў госці прыходзілі, потым ужо амаль не было.

Н.Г.: А жылі беларусы ў Мюнхене далёка адно ад аднаго?

Г.Р.: Так, рассеяныя былі. У адным з прадмесцяў Мюнхена ў кірунку Дахаў нейкі час Юзя Брэчка жыла, адтуль яна пасля эмігравала ў ЗША, там яшчэ такая Наля жыве. Яна ў нас працавала. Там было шмат беларусаў. А наогул былі раскінутыя. Тыя, хто працаваў на Радыё, мелі кватэры ад Радыё.

Н.Г.: Калі прыехалі хлопцы з Лювена ў сярэдзіне 1950-х, то пачалі хіба ладзіць нейкія мерапрыемствы, так?

Г.Р.: Так. Канцэрты былі. На канцэртах і мы выступалі. Нават адсюль у Лондан ездзілі, мы з цёцяй спявалі. І тут канцэрты міжнародныя рабілі, і мы заўсёды ўдзельнічалі. Але гэта больш у 1950-х гадах, потым хлапцы пажаніліся, ужо дзетачкі, ужо немкі іх узялі ў свае рукі, і тады мы мала спатыкаліся. Вось яшчэ ў Марговіча, дзякуючы той Элізабэт, сустракаліся. Жанчыны заўсёды ў прывезенай ёй вопратцы корпаліся, ну і тады заўсёды вечарынкі-парты ладзіліся… Наогул жа больш-менш кожны сам па сабе жыў. А спачатку розныя вечарынкі ў нас заўсёды з цёцяй былі.

Н.Г.: У Мюнхене таксама жыла Надзея Абрамава з сям’ёй: бацькам, маці, дачкой. Працавала ў Мюнхенскім інстытуце. Ці Вы знаёмыя былі з ёй? Здаецца, яна трымалася асобна ад беларусаў…

Г.Р. Так, яна трымалася асобна, бо ёй багата хто не мог дараваць, лічылі, што праз яе загінула шмат беларускай моладзі. Сама яна ўратавалася сваёй сям’ёй, а колькі моладзі трапіла да Саветаў. Помню, Цвірка і Марговіч вельмі варожа да яе ставіліся. То яна была асобна. А тады яшчэ такое гора з яе дзяўчынкай сталася. Гісторыя жахлівая. Тут быў такі святар, айцец Карл, які групу дзяцей адправіў у Італію вучыцца, і Тамара [дачка Абрамавай] была сярод іх. І яе доўга-доўга не бачылі. А тады вярнулася, ёй было гадоў 18 і неверагодную знешнасць мела: такія вочы мела, бровы, што як пабачыш — абернешся, мужчына ты, ці жанчына. Але трошкі была нарваная. Поспех мела ў мужчын вялікі, бо з такім тварам немагчыма было інакш. І вось яна з нейкім хлопцам пайшла ў кавярню на нашай вуліцы, і нешта яны там, відаць, пасварыліся. Яна ўспыхнула, пайшла ўніз, прагаласавала і села ў нейкую машыну. Ніхто не ведае, што за машына. Але праз тыдзень яе знайшлі ў рэчцы забітую.

Н.Г.: Сустракала меркаванні пра тое, што гэта справа савецкіх спецслужбаў, але наўрад ці тут варта шукаць нейкі след КДБ.

Г.Р.: Я не думаю. Проста такая дзяўчына была, з такімі рысамі твару небяспечна было сапраўды. Я радая, што ў мяне два хлопцы.

Н.Г.: Быў яшчэ у Мюнхене такі Васіль, ці Базыль, Святаполк-Мірскі. Ці Вы яго ведалі?

Г.Р.: Так, гэта князь наш. Мы пазнаёміліся, як ён ужо вярнуўся без нагі. Цвірка, Марговіч і Запруднік — яны з Міру былі, то гэта ж іхны князь быў. Чым ён займаўся, не ведаю. Нешта, відаць, з выведкай звязанае. Ён на радыё часта прыходзіў. Быў вельмі сімпатычны, культурны чалавек. Дачку ягоную я ведала. Князь тут у Мюнхене жыў і памёр. Пахаваны таксама на Перлахер Форст. Я нават на паховінах была, але дзе магілка, цяпер не знайду ўжо.

Н.Г.: А з беларусаў, што жылі па-за Мюнхенам у Нямеччыне, Вы кагосьці ведалі?

Г.Р.: Карповічы жылі ў Нямеччыне, у 1950-х Алесь Карповіч часта сюды прыязджаў. З Касмовічамі была знаёмая, у госці да іх ездзіла, жонка ў яго была прыгожая такая жанчына. Барыс Кіт, як сюды прыязджаў, не ведаю, ці ён разышоўся з сваёй жонкай, ці не, але спрабаваў ухажваць за мною. Але для мяне як жанаты, то ўсё. А ён у розныя кабарэ запрашаў. Такі быў вельмі спакойны, лагодны, ціхі… Ніколі не скажаш, што такі навуковец. І гэта ж яму 107 гадоў ужо…

Беларуская рэдакцыя Радыё Вызваленне 

Пра працу ў Радыё Вызваленне / Свабода Галіна Руднік таксама багата і цікава пісала ў сваёй кнізе. Але заўсёды цікавае своеасаблівае чалавечае вымярэнне рэчаіснасці, асаблівасці міжасабовых дачыненняў, аповеды пра ўнутранае жыццё…

Н.Г.: У рэдакцыі Радыё Вызваленне, потым Свабода, былі розныя кіраўнікі. Першы — Вінцэнт Жук-Грышкевіч. Які ён быў кіраўнік?

Г.Р.: Ён быў цудоўны. Адзінае што быў такі, як гэта па-расійску кажуць, «мніцельны». Вельмі дбаў пра сваё здароўе. Жонка Раіса з ім не прыехала, бо яна якраз канчала дантыстыку ў Канадзе. А мы жылі побач, на Зібэрт-штрасэ. І Жук-Грышкевіч вельмі клапаціўся пра сваё здароўе. У рэдакцыі быў адзін пакой, а ён часта ходзіць па ім, ходзіць, спыніцца, задумаецца, нібы прыслухоўваецца да сябе, і гаворыць: «Ізноў нястраўнасць».

Н.Г.: Яніна Каханоўская вельмі смешна і пра Уладзіміра Дудзіцкага калісьці расказвала. Ён жа таксама быў кіраўніком беларускай рэдакцыі…

Г.Р.: Нууу, гэта кніжку можна было б напісаць. Жах проста быў. Жонка ў яго была вельмі сімпатычная, тая, якую мы ведаем, — Вера, з каторай ён прыехаў з Венесуэлы. Ён прыехаў, і ў іх было чацвёра дзяцей: старшы хлопчык — гэта ейны, потым Ліда — ейная дачка, тады супольная была Аннушка, і была Оленька, толькі-толькі нарадзілася. Усё ясна, казённая кватэра і ўтрыманне былі забяспечаныя. Не паспеў ён пабыць у Мюнхене, у яго заканчваецца венесуэльскі пашпарт, а аднаўляць трэба ў Венесуэле, і ўсю сям’ю трэба везці. А гэта ж дзікія грошы былі, бо там трэба было правесці некалькі тыдняў. І вазілі, а што рабіць? Радыё заплаціла.

Наогул, першы час з Дудзіцкім было нічога. А пасля раптам неяк уначы мне званок ад ягонай жонкі: «Галіначка, скарэй прыязджай, ён нас зараз усіх заб’е». Мы з цёцяй бягом. Яны жылі тады каля Розкройцпляц. Прыязджаем, яна схапіла дзяцей і гуляе па ходніку. А што нам рабіць? Кажа: «Пайдзіце пагаварыце з ім». Прыходзім, а ён: «А, Варвара Іванаўна, добры вечар». І такі харошы, нічога й ніякіх слядоў таго, што яшчэ нядаўна было. Узнікла ў нас падазрэнне, што мо жонка сама яго даводзіла да гэтага. Але паўтаралася тое вельмі часта. Пасля ім далі вілу такую цудоўную, у Грунвальдзе — дарагі такі раён. І зноў нешта пасварыліся: ён парэзаў ейныя футры, яна парэзала ўсе ягоныя касцюмы. Вось такая атмасфера была.

А як кіраўнік у радыё ён слабенькі быў, увесь час папіваў. Мяне тады ўжо забралі ў агульную расійскую рэдакцыю. А на маё месца я цёцю прапанавала, навучыла на машынцы друкаваць, і яна там працавала. І трымала ўсіх добра, бо ўсе папівалі. І цёцю Дудзіцкі пабойваўся. Тады ўсё трэба было рабіць хутка. Спешка вялікая, студыі мала. І вось трэба перадачу запісваць, а Гіцкага [прозвішча Дудзіцкага на эміграцыі] няма. Цёця ідзе ў кантыну. Як толькі яна з’яўляецца на парозе, Дудзіцкі ўскаквае й як міленькі бяжыць наверх. Або часам сам прыходзіў. Цёця кажа: «Ну што ж Вы сабе думаеце?» — «Я быў у кантыне й піў тое, што спадар Шэнклянд піў». А Шэнклянд быў шэф-амерыканец. Вось такі быў Дудзіцкі. А тады яны паехалі ў Амерыку.. Як я там была, жылі ў Сірак’юзе, у штаце Нью-Ёрк. Я іх яшчэ там адведала. Дудзіцкага звальнялі, бо там сталі скарачаць расійскую мову. Жонка выкладала, а яго звальнялі, бо піў, занядбаў выклады свае. І куды ён дзеўся, ніхто не ведае. Дачка ягоная Аннушка была ў мяне пару разоў, але нічога не ведала, куды ён знік.

Н.Г.: Гэтая праблема, што беларусы ў Мюнхене пілі, — наколькі яна глабальная, вострая была?

Г.Р.: Ну, Стась Станкевіч, ясна, піў. Ён у Інстытуце быў вялікай шышкай. Чуць што, спадар Абрамчык прыязджаў у Мюнхен, выручаў, прасіў, каб пакінулі яго, бо праблемы былі вялікія. У рэдакцыі ўсе пілі. Апрача Урбана, ён спачатку ў інстытуце працаваў. Цвірка піў, яму, праўда, шмат не трэба было. Марговіч піў, Сянькоўскі піў…

Н.Г.: Але гэта, здаецца, не ўспрымалі як праблему нейкую, так?

Г.Р.: Не ўспрымалі, бо, фактычна, і расійцы ўсе пілі. Украінцы менш, яны неяк лепш трымаліся… З украінцамі вельмі добрыя адносіны былі. Пакуль радыё было невялікае, з усімі былі добрыя адносіны. І з расійцамі таксама, у іх было шмат жыдоў, але гэта абсалютна не было праблемай. Маглі якія хочаш анекдоты адзін пра другога расказваць. Адзін быў казаў: «Ой люблю этих беларусов, они такие ловкие — на дерево забираются босиком, а вниз спускаются в лаптях»…

А пасля ўжо як пачалі прыязджаць з СССР, тады ўжо трэба было асцярожна. Паўсюль сталі шукаць антысемітаў. Хенкіна такая была, аднаму на радыё казала: «Интересно, чем Галина занималась во время войны?». А той, каго яна пытала, быў расіец рэдактарам, і ў нас былі добрыя адносіны. Ён прыходзіць і мяне пытаецца: «Слушай, сколько тебе было лет, когда война началась?». Я кажу: «Адзінаццаць». — «Ах она сволочь», — і пайшоў ёй рабіць вымову. Вось такія зарысоўкі.

Сямейнае 

Н.Г.: Вашыя сыны нарадзіліся ў Нямеччыне. А дзе і як яны ўладкаваліся?

Г.Р.: Адзін — у Амерыцы, у Тэхасе, у Даласе. Мае двое дзетак. А старэйшы тут у Франкфурце. Яны абодва вучыліся ў Амерыцы. Тут яны хадзілі ў інтэрнацыянальную школу. Па-беларуску не ўмелі, бацька быў расіец. З беларусамі ў іх кантактаў амаль не было. Валодалі расейскай, нямецкай і ангельскай мовамі.

Н.Г.: Вы ніколі не шкадавалі, што ў Амерыку не вярнуліся?

Г.Р.: Я так удзячная Амерыцы. Сэрца маё пры Амерыцы заўсёды. Мы калі прыплылі з цёцяй параплавам у Нью-Ёрк, у кішэні ў нас было 5 даляраў. З гэтага мы пачыналі жыццё. Але вярнуцца ў Амерыку не выходзіць. 41 год тут адпрацавала, пусціла карэнні. Муж быў расіец, і хоць мы развяліся даўно, пра гэта можна было б кнігу напісаць, але ў нас былі цудоўныя адносіны, ён прыходзіў да дзяцей калі хацеў, усё было добра. Але дзеці тут вучыліся ў інтэрнацыянальнай школе, а марылі далей вучыцца ў Амерыцы. Так мне адразу і сказалі. Мама ледзь не збанкрутавала, але дала ім гэтую магчымасць. Старэйшы, як толькі скончыў, адразу на наступны дзень у Еўропу вярнуўся, не ўпадабаў Амерыку. А малому там лепш спадабалася. І што ж цяпер мне рабіць? У Нью-Ёрку таннага жылля больш няма, і з беларусаў маіх знаёмых мала хто застаўся. А ў правінцыі амерыканскай прападзеш адзін. Цяпер я б, напэўна, у Амерыцы і жыць не змагла, нават у маім улюбёным Нью-Ёрку.

Галіна Руднік адышла 13 верасня 2017 года. А я яшчэ маю ад яе заданне перадаць асобнік яе ўспамінаў у родны Бабруйск. Вось так чалавек пакінуў гэты свет, а падарункі ад яго яшчэ ідуць. Зрэшты, і тая нашая сустрэча застанецца для мяне сапраўдным падарункам на ўсё жыццё. Дзякуй Вам, спадарыня Галіна.

budzma.by