Сёння гадавіна трагедыі ў Беслане

3 верасня 2023 года – 19-я гадавіна штурму школы №1 горада Беслан у Паўночнай Асеціі, дзе 1 верасня 2004 года група тэрарыстаў захапіла больш за 1100 чалавек – школьнікаў, іх бацькоў і настаўнікаў. У выніку захопу закладнікаў і штурму загінулі 334 чалавекі, у тым ліку 186 дзяцей. Гэта самы кровапралітны тэракт за ўсю сучасную гісторыю Расіі, піша currenttime.tv.

У Беслане вахта памяці па загінулых пачалася 1 верасня. Па вечарах у мемарыяльным комплексе на тэрыторыі школы запальваюць сотні свечак у памяць аб загінулых. 3 верасня там прайшло набажэнства, а затым жалобная працэсія адправілася да мемарыяльных могілак "Горад анёлаў", дзе пахаваныя многія ахвяры трагедыі. Падчас цырымоніі пад гук метранома былі зачытаны імёны кожнага з 334 загінулых, у памяць пра іх у неба выпусцілі белыя паветраныя шары.

У лістападзе мінулага года ў Паўночнай Асеціі памерла пацярпелая падчас тэракту ў Беслане Марына Дучко — праз хваробу ў яе пачаўся сэпсіс. Яна была параненая асколкам у хрыбетнік падчас тэракту і з тых часоў перасоўвалася на інвалідным вазку. Пра лёс Дучко шырокай аўдыторыі ў Расеі стала вядома пасля дакументальнага фільма журналіста Юрыя Дудзя "Беслан. Памятай", прымеркаванага да 15-гадовай гадавіны тэракту. У гэтым фільме Дучко распавяла, што атрымлівае ад дзяржавы толькі пенсію ў 13 тысяч рублёў, а таксама новыя інвалідныя каляскі – раз у чатыры-шэсць гадоў. Жанчына прадавала праз Instagram выгадаваныя дома фіялкі, каб неяк зарабіць на жыццё.

Абставіны захопу закладнікаў і асабліва пачатку штурму па-ранейшаму выклікаюць пытанні. Па версіі следства, рашэнне аб штурме было прынята з-за таго, што тэрарысты пачалі прыводзіць у дзеянне выбуховыя прылады ў спартзале, дзе знаходзіліся закладнікі. Па іншых сведчаннях — якія, у прыватнасці, адлюстраваны ў расследаванні камісіі на чале з дэпутатам Дзярждумы Юрыем Савельевым – выбухі адбыліся з-за стральбы па памяшканні спартзалы з гранатамётаў.

Многія жыхары Беслана і былыя закладнікі абвінавачвалі ў гібелі людзей не толькі тэрарыстаў, але і ўлады, якія афіцыйна казалі аб меншай колькасці закладнікаў, чым было на самай справе, а таксама заяўлялі, што захопнікі школы не вылучалі ніякіх патрабаванняў. У рэчаіснасці патрабаванні былі — вывад расейскіх войскаў з Чачні.

Трагедыя ў Беслане мела значныя палітычныя наступствы — у прыватнасці, на 8 гадоў былі адмененыя прамыя выбары губернатараў, змяніліся правілы выбараў у Дзярждуму, стала больш жорсткім заканадаўства.

Еўрапейскі суд па правах чалавека ў 2017 годзе абавязаў Расею выплаціць каля 3 мільёнаў еўра сваякам ахвяраў Беслана. ЕСПЧ пастанавіў, што расейскія ўлады не справіліся з абавязкам прадухіліць магчымую пагрозу жыццю людзей і не спланавалі штурм так, каб мінімізаваць пагрозу жыццю закладнікаў.

У верасні 2016 года падчас паніхіды па загінулых у тэракце 2004 пяць жанчын, якія страцілі ў тэракце блізкіх, зладзілі акцыю пратэсту. Жанчыны прыйшлі ў футболках з надпісам "Пуцін — кат Беслана". Яны патрабавалі расследавання бесланскіх падзей і правасуддзя ў дачыненні да вінаватых у гібелі закладнікаў.

"Трагедыя Беслана — не толькі ў тэракце, але і ў тым, што прычынай смерці большасці закладнікаў былі дзеянні ўладаў, якія ўжылі танкі і агнямёты, калі ў школе знаходзіліся дзеці, і ніхто за гэта не быў пакараны, — казала ў інтэрв'ю DW адна з удзельніц акцыі, сустаршыня грамадскай арганізацыі "Голас Беслана" Эла Кесаева. — Нашы праблемы ў Расіі не вырашаюцца, мы чакаем справядлівага разгляду скаргі ў Еўрапейскім судзе па правах чалавека".