«Фашызм — не нармальная з'ява». На мемарыяле «Яма» ўшанавалі памяць ахвяр Мінскага гета

Повязь часоў 01.03.2019

У сакавіку яўрэі адзначаюць адно з самых вясёлых святаў — Пурым. Але сакавік 1942 года для вязняў Мінскага гета стаўся трагічным.

Першы дзень вясны выдаўся па-зімоваму сцюдзёным, і многія з тых, хто прыйшоў на мемарыял, убачылі ў гэтым сімвалічныя паралелі з трагедыяй, якая адбылася на гэтым месцы 77 гадоў назад. 2 сакавіка 1942 года фашысты расстралялі тут каля пяці тысяч вязняў найвялікшага на акупаванай тэрыторыі СССР гета, уключаючы 200 сірот з дзіцячага дома разам з медперсаналам і выхавацелямі. Каля 500 трупаў звалілі ў яму, размешчаную на скрыжаванні цяперашніх вуліц Заслаўскай і Мельнікайтэ, дзе сёння размешчаны мемарыял. У памяць пра тыя падзеі Саюз беларускіх яўрэйскіх грамадскіх аб'яднанняў і абшчын зладзіў на «Яме» традыцыйны жалобны мітынг з удзелам прадстаўнікоў амбасад Ізраіля, Германіі, ЗША, Вялікабрытаніі, Украіны, Польшчы прадстаўніцтва Еўрасаюза і ўсіх тых, хто захоўвае памяць пра трагедыю Халакосту.

«1 – 3 сакавіка 1942 года фашысты здзейснілі адно з самых страшных масавых забойстваў у Мінскім гета. Мы верым, што памяць пра гэта жахлівае злачынства супраць чалавечнасці будзе жыць у сэрцах нашых дзяцей і ўнукаў», — распачаў мітынг старшыня СБЯГАА Уладзімір Чарніцкі.

Ён дадаў, што сёння таксама спаўняецца пяць гадоў як пайшоў з жыцця аўтар мемарыялу, заслужаны архітэктар Беларусі Леанід Левін.
Амбасадар дзяржавы Ізраіль у Беларусі Алон Шогам падчас сваёй прамовы звярнуў увагу, што амаль праз 80 гадоў пасля трагедыі Халакосту антысемітызм зноў пачынае ўздымаць галаву ў Аргенціне, Еўропе, Амерыцы.

Яго калега, амбасадар Германіі Петэр Дэтмар зазначыў, што вельмі важна распавядаць моладзі пра падзеі мінулага, каб яна ведала, што фашызм — не нармальная з’ява.
«Гісторыя наклала на нас высокі абавязак змагацца з любой формай дыскрымінацыі і ксенафобіі. Ніколі больш ні дзяржава, ні грамадства не павінны дапусціць, каб з людзей стваралі вобраз ворага», — зазначыў Петэр Дэтмар.

«У сакавіку яўрэі адзначаюць адно з самых радасных святаў — Пурым. Але сакавік 1942 года стаўся трагічным для вялізнай колькасці яўрэйскіх дзяцей, мужчын і жанчын. Гісторыя Халакосту павінна быць глыбока вывучаная і распаведзеная. Гэта дазволіць нам зразумець, адкуль бяруць свае вытокі расізм і перадузятасць», — сказала павераная па справах ЗША ў Беларусі Джэніфер Мур.

Бацька Хаіма Чэслера, старшыні выканаўчага камітэту яўрэйскага адукацыйна-культурна-забаўляльнага мерапрыемства Limmud FSU, вучыўся ў гродзенскай ешыве. Днямі Хаім Чэслер прыляцеў з Ізраіля ў Мінск, каб сёння разам з усімі ўшанаваць памяць закатаваных людзей. Хоць ён тут ужо далёка не першы раз, кожнае наведванне «Ямы» вельмі яго ўзрушвае.

Падчас памятных мітынгаў апладысменты не прынятыя. Але сёння здарылася выключэнне і аднойчы воплескі ўсё ж прагучалі — у знак пашаны да былых вязняў Мінскага гета, якія дажылі да нашых дзён і прыйшлі сёння на мемарыял.

У цэнтры — былыя вязні Мінскага гета
Напрыканцы мітынгу памінальную малітву — кадзіш — прачытаў равін рэлігійнага аб'яднання абшчын прагрэсіўнага іудаізму Рыгор Абрамовіч. Пасля ахвотныя ўсклалі кветкі і — згодна з яўрэйскай традыцыяй — каменчыкі да помніка-абеліска.