Святлана Алексіевіч: Пра савецкую гісторыю можна казаць толькі па-руску

Культура

Лаўрэат Прэміі міру Саюза нямецкага кнігагандлю, беларуская пісьменніца Святлана Алексіевіч на цяперашнім  Франкфурцкім кніжным кірмашы была нарасхват.



sviatlana.jpg

Тэлевізійныя інтэрв'ю, "круглыя ​​сталы" сустрэчы з чытачамі і выдаўцамі... На сустрэчы з прэсай 11 кастрычніка пытанняў было столькі, што адказаць на ўсе Алексіевіч проста не паспела: яе ўжо чакала чарговая здымачная група. І ўсё ж галоўнае, думаецца, яна паспела сказаць.

Цывілізацыя слёз


 Пачалі журналісты не з літаратуры, а з палітыкі. Тое, наколькі далёкімі ад рэальнасці могуць быць ўяўленні аб Расіі і Беларусі, якія склаліся ў Заходняй Еўропе і Амерыцы, выдатна ілюстравала пытанне бразільскай журналісткі: маўляў, чаму ж народы гэтых краін працягваюць галасаваць на выбарах за Пуціна і Лукашэнкі, калі яны такія дрэнныя? Святлана Алексіевіч не стала казаць аб фальсіфікацыі выбараў і таму падобным. Яна сказала пра тое, што, на яе погляд, з'яўляецца галоўным: Пуцін і Лукашэнка цалкам адпавядаюць стану большай часткі грамадства.

У Беларусі супраць Лукашэнка выступае, у асноўным, моладзь. Астатнія баяцца, каб не стала горш, баяцца, што можа прыйсьці рускі капіталізм — дзікі і бязлітасны, не бачаць альтэрнатывы. А да "імперскаму сацыялізму" Лукашэнкі неяк прызвычаіліся. Калі б народ быў сапраўды супраць, лічыць Алексіевіч, не так цяжка было б змагацца з гэтым. "Хуткай перамогі не будзе — падкрэсліла яна. — Шлях вылячэння — вельмі доўгі. Трэба дачакацца новых пакаленняў, якія не захочуць жыць так, як жылі іх бацькі".


Бо самае страшнае, што засталося пасля імперыі, гэта, як перакананая Святлана Алексіевіч, "чырвоны чалавек". Яна ўспомніла, як у пачатку 90- х гуляла з сяброўкай па Берліне. Яны заблудзіліся, спыталі дарогу ў мінакоў. Калі тыя даведаліся, што іх суразмоўніцы — рускія, то кінуліся іх цалаваць. Такі быў пад'ём, такое стаўленне. Здавалася, вось-вось — і мы будзем жыць у новым свеце. Але гэтага, на жаль, не адбылося. Усё аказалася значна складаней. "Мы — цывілізацыя слёз, пакут — кажа Алексіевіч. — І дзіва, што гэтыя пакуты не канвертуюцца ў свабоду. Ізноў ўсхваляюць Сталіна, зноў тужаць па імперыі".

Улада робіць выгляд, што мяне няма


 Як ёй працуецца, як ёй жывецца ў Мінску? — пыталіся журналісты. Чаму яна наогул туды вярнулася? Я вярнулася дадому, таму што павінна чуць нашых людзей — адказала пісьменніца. — Я — чалавек вуха. Мае кнігі жывуць пачутым, жывуць непасрэднымі зносінамі з нашымі людзьм". Жывецца ёй, праўда, у Беларусі нялёгка. "Улада робіць выгляд, што мяне няма, што я не вярнулася", — распавядае Алексіевіч. Яе не друкуюць, не даюць выступаць па тэлебачанні, па радыё. Калі нейкая школа адважыцца яе запрасіць, то праз дзень тэлефануюць, што там прарвала трубу, зала ў аварыйным стане і гэтак далей.
На шчасце, яе кнігі выходзяць у Расіі, і знаходзяцца "смелыя хлопцы", як выказалася Алексіевіч, якія прывозяць іх у Беларусь. Зараз нават хочуць выдаць яе апошнюю кнігу "Час сэканд хэнд" на беларускай мове. Але, праўда, ужо чацвёртая друкарня адмаўляецца яе друкаваць. "Але ўсё роўна — сказала Святлана Алексіевіч — з'язджаць з Мінска я не збіраюся". У рэшце рэшт, мы прывыклі жыць у канфлікце з уладай яшчэ з часоў Пушкіна.

Калі ужо гаворка зайшла пра беларускую мову, то Алексіевіч адразу спыталі, чаму яна — беларуская пісьменніца — піша на рускай. "Таму што ў сваіх кнігах я апісваю савецкую гісторыю , савецкую ідэю. Тая ідэя прамаўляла на рускай мове, і гаварыць пра яе можна толькі на рускай мове". Акрамя таго, збіраючы матэрыял для сваіх кніг, у тым ліку і для апошняй, яна ездзіла па ўсёй постсавецкай прасторы, дзе агульная мова для ўсіх — руская.


Што тычыцца мовы беларускай, то Святлана Алексіевіч сказала пра тое, што яна доўгі час была без руху: пры паляках забароненая, потым Сталін знішчыў практычна ўсю беларускую інтэлігенцыю... Амаль уся краіна гаворыць сёння на рускай. "Так здарылася ў гісторыі, і гэтага не трэба баяцца — падкрэслівае Алексіевіч. — І не адзін з адным трэба ваяваць, а змагацца з тым, што мы зноў выпалі з часу, з гісторыі".

Будучая кніга


 Ажыўленне ў зале выклікала пытанне аб тым, на што яна выдаткуе атрыманую Прэмію міру, якая складае 25 тысяч еўра. "На што я заўсёды выдаткоўваю — адказала Святлана Алексіевіч. — Я купляю кнігі, перш за ўсё, сваю "Чарнобыльскую малітву", і раздаю іх людзям. "Чарнобыльскую малітву" — там, дзе Лукашэнка збіраецца будаваць атамную электрастанцыю, каб людзі ведалі, да чаго гэта можа прывесці". Акрамя таго, дадала пісьменніца, я павінна на нешта жыць, каб пісаць. Над кожнай кнігай я працую 10-15 гадоў. Увогуле, даводзіцца купляць сабе свабоду пісаць кнігі.
Адна з удзельніц сустрэчы з прэсай на Франкфурцкім кніжным кірмашы нагадала Святлане Алексіевіч яе ўласныя словы, сказаныя 12 гадоў таму, пра тое, што тая хацела б сустрэць чалавека, узрушанага ня бядой, а шчасцем. Ці сустрэла яна ўжо такога чалавека?
"Зразумела, жыццё ўсё роўна ідзе, нягледзячы на Пуціна з Лукашэнкам — адказала Алексіевіч. — Людзі ўлюбляюцца, жэняцца, нараджаюцца дзеці... Цяпер, калі цыкл "Галасы Утопіі" скончаны, я мару напісаць кнігу пра каханне. Гэта будуць 100 жаночых і 100 мужчынскіх апавяданняў пра каханне".

dw.de