«Мы як лекары, бо шмат людзей цяпер у дэпрэсіі, расчараванні, думаюць з’ехаць»

 #МалітвыБеларусі — так называецца цыкл дабрачынных музычных імпрэз у касцёле Святых Сымона і Алены, распачатых 19 верасня канцэртам «Lux Aeterna».


Ладзяць праект, у рамках якога таксама адбылося выкананне «Рэквіема» Моцарта і канцэрт «Stabat Mater», Цэнтр культурных ініцыятыў «Arts КіТ» і Музычны дом «Класіка» (MuzzicDom). Удзел у імпрэзах прымалі MuzzicDom Orchestra, камерны хор «Класіка» Жаны Філіповіч, ансамбль «Парціта», спевакі Маргарыта Ляўчук, Кацярына Міхнавец, Алена Шэўчык, Дзмітрый Капілаў, Віктар Мендзелеў.
Місія праекта #МалітвыБеларусі паводле арганізатараў — «праліць духоўны свет і аб’яднаць жыхароў нашай роднай Беларусі малітвай і высокім мастацтвам». Падрабязней аб ім распавёў заснавальнік MuzzіcDom, імпрэсарыа Аляксандр Чахоўскі.
— Раскажыце, калі ласка, як і ў каго з’явілася ідэя правесці цыкл канцэртаў #МалітвыБеларусі?
— Ідэя з’явілася ў дырыжора Андрэя Галанава, з якім мы рабілі першыя дзве імпрэзы, і з’явілася яна, насамрэч, яшчэ да ўсіх палітычных падзей. Мы хацелі зладзіць у Чырвоным касцёле «Рэквіем» Моцарта, прысвечаны загінулым ад каронавірусу, таму што гэта не зусім звычайныя смерці. Але абставіны развіваліся так хутка, што з’явілася іншая павестка. Мы пачакалі, пакуль першая хваля схлыне і вырашылі, што трэба пачынаць не з «Рэквіема», бо гэта ўжо занадта жалобна, ды прыдумалі такую імпрэзу, як «Lux Aeterna», «Вечнае святло». На той момант у нас была ідэя падараваць святло музыкі, надзею і аб’яднаць людзей.

Потым, калі мы з Андрэем Галанавым зразумелі, што хацім усё ж рабіць і «Рэквіем», я паразмаўляў з камандай праекта, бо MuzzicDom робіць гэта разам з «Arts КіТ», і мы вырашылі: давайце, можа, зробім цыкл канцэртаў. Сацыяльна-палітычныя абставіны цяпер перайшлі ў такую стагнацыйную стадыю. У краіне штосьці адбываецца — і культпратэсты, і мірныя маршы, але дагэтуль пераменаў няма.


Наш праект гэта не культпратэст, а наадварот: мы як лекары, бо шмат людзей прыбываюць цяпер у дэпрэсіі, расчараванні, думаюць з’ехаць і ўсё такое. І ідэя ў тым, што мы запрашаем іх на імпрэзы, каб даць надзею, падарыць святло і аб’яднаць. Гэта такі жэст салідарнасці, і мы, і шмат хто з удзельнікаў нашага праекта, не бачым іншай місіі і мэты. 
— Тры імпрэзы, што ўжо адбыліся, былі тэматычныя: вы распавялі пра ідэю «Рэквіема», канцэрт «Stabat Mater» прысвяцілі ўсім матулям Беларусі. А хто адказвае за тэматыку праграм і іх змест?
— Асноўны адказны я. Але ўсё не так проста. Калі мы пачалі рабіць гэтую справу, да мяне сталі звяртацца музыканты, з якімі я сябрую і якія мяне добра ведаюць, і прапаноўваць: «Давайце рабіць што-небудзь з намі». Напрыклад, праграму «Stabat Mater» прапанаваў дырыжор Аляксей Фралоў, а ўжо разам мы прыдумалі, каму яе прысвяціць.


Скажам так, у мяне ёсць нейкія ідэі наконт праграм, а наш сінтэз, супрацоўніцтва з музыкантамі, дырыжорамі ўжо высвятляе, канкрэтызуе іх склад. Так, наступны канцэрт пройдзе пад сімвалічнай назвай «Новы час» і будзе прысвечаны тым людзям, якія сваёй прафесійнай дзейнасцю дбаюць пра чалавечую духоўнасць — святарам, дзеячам культуры… Але па-сутнасці ён стане такім рэнесансам мужчынскага хору «Унія». Калісьці яго заснаваў музыка Кірыл Насаеў, якога ўжо няма з намі, хор быў у заняпадзе, але Павал Гонца яго адрадзіў.


У нас запланаваны канцэрт «Salve Regina», і там будзе вельмі класная музыка: Гендэль, Бах і ўпершыню ў Беларусі будзе выкананы «Stabat Mater» Арво Пярта. Гэты канцэрт мы ўжо робім разам з дырыжорам Алегам Лесуном. «Salve Regina» крыху падобна да канцэрта «Stabat Mater», але ў нас ёсць ідэя, пакуль не зацверджаная, прысвяціць яго не матулям, а ўжо ўсім жанчынам і дзяўчынам Беларусі. Мы бачым, што адбываецца ў нашай краіне, і вельмі ганарымся такімі жанчынамі, як, напрыклад, Ніна Багінская. Гэта даніна павагі ім, такі, скажу па-ангельску, female accent.
У нас яшчэ шмат ідэй, але ўсё адбываецца крыху стыхійна, як вы можаце заўважыць. Мы анансуем праграму ў панядзелак, а ў суботу — канцэрт.
— Атрымліваецца, што і часу на падрыхтоўку ў вас няшмат. Колькі яна займае?
— Залежыць ад праграмы. Напрыклад, калі мы возьмем «Рэквіем» Моцарта, то ўсе спевакі, аркестранты, хор калісьці выконвалі яго, таму з ім было больш-менш проста. Над творам Арво Пярта будзе інтэнсіўная і плённая праца, бо яго ніхто не выконваў, аднак гэта музыка ХХІ стагоддзя, авангард, мінімалізм, таму ўсё павінна быць нармальна. Канечне, кожны выпадак індывідуальны, але аркестр звычайна праводзіць 2-4 рэпетыцыі, хор — 3-4, можа нават 5. То-бок, амаль штодзень яны сустракаюцца. У салістаў усё таксама залежыць ад праграмы і гатоўнасці выконваць тыя ці іншыя рэчы. Але ведаеце, у нас ёсць такі нефармальны «кастынг». Мы запрашаем да ўдзелу выключна людзей, якія знаходяцца з намі ў адной плыні: светапогляду з улікам абставін у краіне, грамадзянскай пазіцыі, і, яшчэ адзін важны момант, прафесіяналаў. Да нас звярталася некалькі непрафесійных музыкантаў, але мы ўжо паказалі дастаткова высокі ўзровень і, напэўна, не будзем ісці на нейкія кампрамісы.

— У праграмы канцэртаў вы ўключаеце музыку, якую не вельмі часта можна пачуць у Беларусі: Пергалезі, Пёрсэл, Пярт. У гэтым можна ўбачыць пэўную асветніцкую місію.
— Канечне, але і Пергалезі, і Пёрсэл у нас выконваліся. Іншая справа, што ў філарманічным кантэксце барочнай музыкай, па-сутнасці, займаецца толькі Дзмітрый Зубаў са сваімі «Камернымі салістамі Мінска». Таксама на барочнай музыцы спецыялізуецца ансамбль «Парціта», з якімі мы і рабілі канцэрт «Stabat Mater». Але я б хацеў адзначыць яшчэ такую рэч: гэтая музыка, музыка барока, вельмі пасуе да атмасферы, што ёсць у храме, да гэтай акустыкі, а ў філармоніі атрымліваецца не зусім тое.
— Значыць, праграму вы складаеце яшчэ і з улікам месца?
— Безумоўна! Больш за тое, мы ўзгадняем усе нашыя праграмы ў курыі каталіцкай царквы, і яны нам аперэту Штраўса не ўзгадняць ніколі, але ж і мы ніколі гэтага не будзем прапаноўваць. То-бок, у нас ёсць канкрэтная павестка, зыходзячы з сацыяльна-палітычнага кантэксту і тых праблем, якія маюцца ў грамадстве, наша місія, ідэя, і месца — вось на гэтай аснове і ствараецца, дакладней падбіраецца, музычны кантэнт.


— Падчас канцэртаў «Lux Aeterna» і «Stabat Mater» можна было пачуць творы, якія маюць дачыненне да Беларусі: музыку Канстанціна Яськова і планкты. А ці плануеце вы праграму, цалкам пабудаваную на беларускім музычным матэрыяле?
— Першы канцэрт, дарэчы, мы скончылі «Магутным Божа». Але, напэўна, цалкам не, бо ёсць шэраг пытанняў. Яны тычацца і нот, і самога матэрыялу. Таксама мы думаем пра нашых гледачоў, бо хтосьці больш падрыхтаваны з пункту гледжання арт-успрымання, а хтосьці менш. Акрамя таго, як я казаў, мы робім усё вельмі хутка і гэта стварае дадатковыя складанасці, павялічвае верагоднасць сарваць праграму. Напрыклад, склалася такая сітуацыя з Арво Пяртам, калі нот не было нідзе, і вырашылася яна таму, што я хутка звязаўся з эстонскімі калегамі і яны дапамаглі нам. Пакуль, калі нешта не атрымліваецца, мы замяняем пэўны твор на штосьці адпаведнае. Але ў кожным канцэрце стараемся выконваць беларускую музыку.
— Як доўга будзе працягвацца праект #МалітвыБеларусі?
— Мы плануем ладзіць канцэрты кожную суботу да снежня, бо тады пачынаецца пост і мы не можам рабіць ніякія імпрэзы ў касцёле. Увогуле ёсць план, што 28 лістапада мы паўторым «Lux Aeterna» і такім чынам закруглім тэму. Але гэта калі ўсё будзе добра, без сюрпрызаў і нам усё узгадніць курыя і выканкам.
— Першапачаткова ваша ідэя нарадзілася як мастацка-грамадзянскі акт, а чым з’яўляецца праект цяпер?
— Я думаю, што гэта і мастацкае, і грамадзянскае, і, нават, духоўнае выказванне. Гэта такая музыка. Ведаеце, я неаднаразова казаў: вы можаце не верыць у Бога і не важна, да якой вы належыце канфесіі, калі вы веруючы, бо тыя творы, што гучаць у нашых праграмах, напісаны людзьмі. І для іх творчасці арыенцірам, натхненнем быў Бог, звязаныя з ім тэмы — Хрыстос, Дзева Марыя, апосталы. Гэтая музыка пасуе і вернікам, і атэістам, але яна звязана з рэлігіяй, таму мы кажам, што робім гэта ў Божай плыні.