Вялікае інтэрв'ю з медыкам пра КДБ, адпрацоўкі і ад'езд з Беларусі

Яўген — за апошні час паспеў пазнаёміцца і з айчыннай медыцынай, родным КДБ і нават Таццянай Караткевіч. Пасля ператрусаў вымушаны быў пакінуць Беларусь. Гэта гісторыя звычайнага беларускага інтэрна.

— Яшчэ задоўга да жніўня 2020 года я пачаў цікавіцца палітычнымі падзеямі. У 2015-м хадзіў на пікеты кандыдатаў у прэзідэнты, нават пазнаёміўся з Таццянай Караткевіч. Тады ж упершыню давялося лепей даведацца пра нашы «органы», — узгадвае малады лекар з Віцебску Яўген Павелка.
Нядаўна яму прыйшлося з'ехаць з роднай краіны, так і не скончыўшы інтэрнатуру. Раптоўны ад'езд у планы пачаткоўца доктара не ўваходзіў, аднак у Беларусі сёння, на жаль, гэта ўжо звычайная з'ява.
— У 2015 годзе я навучаўся на 1 курсе Віцебскага медыцынскага ўніверсітэта, таксама навучаўся ў Акадэміі студэнцкага лідэрства. Гэта недзяржаўная арганізацыя, якая дапамагала развіваць студэнцкія ініцыятывы. Ад яе я ездзіў у Літоўскі сейм.
Але пасля гэтага мяне пачалі перыядычна выклікаць у адміністрацыю ўніверсітэта з удакладняючымі пытаннямі. Аднойчы там мяне чакаў супрацоўнік КДБ. Насамрэч я ведаў, што з гэтым у Беларусі сутыкаліся ўсе студэнты, якія спрабавалі займацца нейкай грамадскай дзейнасцю.
Падчас такіх гутарак спачатку паказваюць, што ім пра цябе ўсё вядома, пры гэтым кажуць, што, у прынцыпе, ты малайчына, але было б нядрэнна скіраваць сваю актыўнасць у іншы бок. Потым ненадакучліва прапануюць супрацоўнічаць.
Падчас наступнай сустрэчы за гэта прапануюць ужо нейкія бонусы, напрыклад, мне казалі, калі я пагаджуся, дык ніякіх праблем з навучаннем у мяне не будзе. Тое, што ў мяне і так іх не было, відаць, ролі не грала. Маглі ж і з'явіцца.
А на наступным этапе, калі ты адмаўляешся, то ўсе гэтыя бонусы ператвараюцца як бы ў пагрозы, і табе кажуць, а ці хочаш ты ўвогуле вучыцца ў гэтым універсітэце, ці ўпэўнены, што здасі іспыт.
Але да 2020 года для таго, каб адмовіцца, дастаткова было проста катэгарычна адказаць «не». Аднак пасля гэтых размоў мне прыйшлося прыцішыць сваю актыўнасць, асабліва ў сацсетках. А я быў, напрыклад, адным з ініцыятараў кампаніі супраць платных адпрацовак, не як такіх, а менавіта ўмоў, якія былі ўведзены.
У 2020 годзе Яўген быў ужо студэнтам 4 курса ўніверсітэта. У пачатку года яму прапанавалі працу ў ФК Віцебск на пасадзе трэнера-ўрача.
— Менавіта ў камандзе я ўпершыню сутыкнуўся на практыцы з ковідам. Наогул, тады ў горадзе была страшная паніка, людзі перадавалі адзін аднаму розныя чуткі пра колькасць смерцяў, але ні кіраўніцтва ўніверсітэта, ні ўлады нічога не тлумачылі. Многія студэнты-медыкі падзараблялі ў паліклініках і бальніцах і пачалі сутыкацца з першымі выпадкамі.
Рэальны малюнак і статыстыка хаваліся, рабілі высновы з таго, што бачылі самі. Напрыклад, раней студэнты адну-дзве смерці пацыентаў за месяц лічылі падзеяй і востра абмяркоўвалі, а зараз смерці здараліся кожны дзень. У выніку многія, не чакаючы афіцыйнай аб'явы пераходу на дыстанцыйнае навучанне, раз'ехаліся па дамах, нехта проста пераставаў хадзіць на заняткі.
У звычайны час гэта пагражала б вялікімі праблемамі з адпрацоўкай, але тады нікому нічога не зрабілі, а потым усё ж перавялі амаль усе курсы на дыстанцыйнае навучанне.
Клінічная практыка яшчэ нейкі час захоўвалася. У сувязі з гэтым старастам групаў нават пару разоў выдалі маскі. Але ў асноўным сродкі абароны мы куплялі сабе самі.
Тады не толькі мы, але і ўся краіна ўбачыла, што дзяржава, службоўцы не будуць вырашаць гэтую праблему. З пачатку новага семестра я сам папрасіўся працаваць у паліклініку, каб дапамагаць у другую хвалю, — распавядае Яўген.
Ён прызнаецца, што ў адрозненне ад сітуацыі з каранавірусам прэзідэнцкая кампанія не стала для яго вялікай нечаканасцю.
— З 2015 года мяне шмат абурала ў кожнай выбарчай кампаніі, а жнівень 2020-га стаў трыгерам. Першыя дні, калі адключылі інтэрнэт, я проста выходзіў з дому, каб даведацца, што адбываецца ў горадзе.
Бачыў вельмі шмат сілавікоў, аднойчы мяне нават спынілі, але, на шчасце, не затрымалі. Потым у Віцебску сталі з'яўляцца «Ланцугі салідарнасці медыкаў». Я быў натхнёны тым, што бачыў, у тыя дні аб'ядналася вялікая колькасць і лекараў, і студэнтаў. Акцыі былі рэгулярнымі, пасля іх сталі разганяць.
У гэты ж перыяд мяне звольнілі з клуба. Не было скандалаў і тлумачэнняў, проста папрасілі прыйсці ў аддзел кадраў і напісаць заяву.
Ва ўніверсітэце мы таксама спрабавалі неяк выказваць сваё меркаванне. Першы час увогуле толькі пра гэта ўсе і казалі, хто быў на якіх акцыях. Мы прыходзілі ў чырвона-белай вопратцы і садзіліся шэрагамі. Падчас перапынкаў студэнты збіраліся і праходзілі, пляскаючы ў далоні, па ўсіх карпусах.
Выкладчыкі ставіліся да гэтага паблажліва, але аднойчы нехта выклікаў сілавікоў. Двух хлопцаў жорстка затрымалі. У той самы дзень адміністрацыя недвухсэнсоўна папярэдзіла нас, каб мы падумалі пра сваю будучыню.
Да гэтага часу здзіўляюся, як мне ўдалося давучыцца той год да канца, таму што акцыі медыкаў у горадзе яшчэ працягваліся, адзін раз мы літаральна ўцякалі на маёй машыне, — узгадвае Яўген.
Інтэрнатуру ён праходзіў на базе Віцебскай цэнтральнай паліклінікі. На жаль, да канца практыку прайсці так і не ўдалося.
— Я як раз працаваў у спартыўным дыспансеры, як мне патэлефанавала кіраўніца і сказала, што трэба тэрмінова пад'ехаць у аддзел кадраў у паліклініку, нібыта там збіраюць усіх інтэрнаў. Прычына не выклікала падазрэнняў, бо мы сапраўды там збіраліся для навуковых дыскусій і г.д.
Потым я даведаўся, што і кіраўніца нічога не ведала, ёй проста патэлефанавалі з адміністрацыі. Я зайшоў у кабінет, праз хвіліну туды ўвайшлі два супрацоўнікі КДБ і паказалі пастанову на ператрус.
Мы паехалі да мяне дадому. Яны даволі лаяльна са мной абыходзіліся, нават нібы апраўдваючыся, што, маўляў, яны ўсяго толькі выконваюць сваю працу.
Падчас вобшуку ў мяне забралі ўсю тэхніку, папрасілі ўвесці паролі, адзін з іх вывучаў мае кампутары і тэлефон, астатнія шукалі па хаце. Пытанні задавалі наконт падпісак, асабістых паведамленняў, шукалі кантакты з канкрэтнымі людзьмі і арганізацыямі.
Напрыклад, спыталі, чаму я ў 2020 годзе камусьці адпраўляў спасылку на платформу «Г*лас». Я адказаў, а што мне магло забараніць у той час адпраўляць такую ​​спасылку. Яны спрабавалі неяк выбіць мяне з каляіны, але ні да чаго толкам не маглі прычапіцца.
Пасля мяне павезлі на допыт. Увесь гэты час я спрабаваў даведацца, на якой падставе да мяне прыйшлі і што мяне чакае. Мне казалі, што ў мяне нічога не знайшлі і, калі мы «нармальна пагаворым», увогуле адпусцяць са статусам сведкі. З пастановы, якую мне паказвалі, я зразумеў, што справа тычыцца «рэйкавых партызан».
Мне называлі прозвішчы людзей, з якімі я сапраўды не быў знаёмы. Задавалі па спісе пытанні пра чыгунку, у тым ліку і вузкапрафесійныя, якія самі на хаду выкрэслівалі, дзівячыся, што ім далі такі спіс пытанняў для мяне.
Я быў упэўнены, што мяне пасьля ператрусу затрымаюць. Акрамя ўсяго іншага, я яшчэ сябра «Задзіночання беларускіх студэнтаў» з 2016 года. Магчыма, яны проста не ведалі гэтага. І мяне ўсё ж адпусцілі. Тэхніку не вярнулі.
Я вельмі хацеў скончыць інтэрнатуру, хаця і меркаваў, што гэтая сустрэча з КДБ не стане апошняй. Каб усё абдумаць, узяў адпачынак на тыдзень. Аднаго дня мне патэлефанавалі з паліклінікі, настойліва спрабуючы даведацца, дзе я знаходжуся, а потым сталі запрашаць прыехаць. Тады я і зразумеў, што гэта можа быць пастка, і з'ехаў з краіны, — кажа Яўген.
Зараз малады чалавек у бяспецы ў Польшчы.
— Увесь час прысвячаю працы над сваім праектам, які пачаў яшчэ ў Беларусі — Персаналізаванае кіраванне здароўем. Я хачу онлайн дапамагаць людзям паляпшаць сваё здароўе з дапамогай ладу жыцця, у прыватнасці, гэта харчаванне і фізічныя нагрузкі. Апошні год я яшчэ працаваў фітнэс-трэнерам.
Акрамя гэтага, збіраюся пацвердзіць свой дыплом і працаваць, як заўсёды і марыў, лекарам.
— Многія са знаёмых з'ехалі?
— З тых, хто ўжо працуе — шматлікія. Сярод студэнтаў яшчэ падчас навучанняў прыкладна палова мэтаскіравана рыхтуюцца да ад'езду. Прычым хтосьці збіраецца адпрацоўваць два гады, хтосьці — не. У мае планы ўваходзіла адпрацаваць гэтыя два гады і ўвогуле я нікуды з'яжджаць не збіраўся.
— А як студэнты паставіліся да інфармацыі аб тым, што абавязковую адпрацоўку могуць павялічыць?
— Вядома, ніхто станоўча гэта не ўспрыняў. Усе і гэтыя два гады разглядаюць як пакаранне. Мне здаецца, што абавязковая адпрацоўка тэрмінам да 10 гадоў проста стане шмат для каго прычынай альбо змяніць прафесію, альбо з'язджаць навучацца за мяжу.
— А што дрэннага ў адпрацоўцы, чаму яе лічаць «пакараннем», гэта ж таксама досвед?
— Не задавальняе не непасрэдна досвед і праца з хворымі, а адсутнасць часта элементарных умоў і стаўленне да маладых спецыялістаў.
Мне здаецца, калі б у любым раёне маладому спецыялісту паабяцалі адну стаўку і нармальную аплату, паехалі б і ў Хойнікі, і ў Брагін. Ад'езд у рэгіёны таму і лічыцца непажаданым, што ўсе ведаюць, там давядзецца працаваць за дваіх ці за траіх і яшчэ жыць у незразумела якіх умовах.
Людзей проста ламаюць непасільнымі нагрузкамі. Адпадае ўсякае жаданне самаадукацыі і да чагосьці імкнуцца. Вельмі хутка адбываецца эмацыйнае выгаранне, у выніку некаторыя пасля такой адпрацоўкі адразу сыходзяць з медыцыны.
Акрамя гэтага, я згодны з тым, што пачатковец лекар не можа атрымліваць такую ​​ж аплату, як дасведчаны, але хоць бы на ежу і жыллё яму павінна хапаць. Інакш на прыёмах пацыентаў яму давядзецца думаць не столькі пра тое, як дапамагчы ім, колькі пра тое, як дапамагчы сабе.
У мяне ёсць і яшчэ адна ўмова: я ўсё жыццё са школьных часоў займаюся навукай, і мне абавязкова патрэбны час на гэта.
— Як вы думаеце, вы вернецеся ў Беларусь?
— Я б вельмі хацеў. Тое, што зараз адбылося пасля ад'езду спецыялістаў, у прыватнасці, медыкаў, — гэта катастрофа. Разумею, што нехта павінны вярнуцца. І пакуль у мяне ў планах завяршыць адукацыю і атрымаць досвед, каб потым прымяніць іх у сваёй краіне — скончыў свой аповед Яўген для журналістаў «Салід*рнасці».