«Будучыня нашай краіны зараз вызначаецца ў баях пад Херсонам»: як вайна ва Украіне ўплывае на Беларусь

Павел Слюнькін да верасня 2020 года быў супрацоўнікам упраўлення Еўропы міністэрства замежных спраў Беларусі. З-за сваёй грамадзянскай пазіцыі ў сувязі з пратэстамі пасля прэзідэнцкіх выбараў звольніўся і зараз з'яўляецца аналітыкам Еўрапейскай рады па міжнародных адносінах (ECFR). Павел разважае пра ўплыў вайны ва Украіне на Беларусь.

Раніцай 24 лютага 2022 года Беларусь і кожны яе грамадзянін прачнуліся ў новай для сябе рэальнасці. Праз 2 месяцы прыкметы гэтай рэальнасці ўсё яшчэ не кідаюцца ў вочы шэраговаму абывацелю, яны слаба прыкметныя на магазінных паліцах і не дамінуюць у размовах на кухнях беларусаў. Дзяржаўная прапаганда замятае сляды злачынства, учыненага ўладамі Расіі і Беларусі супраць Украіны, і старанна хавае высокую цану, якую яно мае для нашай краіны. Але заплаціць яе з часам давядзецца ўсім без выключэння беларусам, незалежна ад іх палітычных сімпатый. Чаму ж «не нашая вайна», як часта апісваюць расійска-ўкраінскі ўзброены канфлікт апалітычныя беларусы, насамрэч з'яўляецца найважнейшай падзеяй, вынік якой шмат у чым прадвызначыць будучыню нашай краіны? 
Паход на Украіну — гэта не проста лакальны канфлікт дзеля захавання знешнепалітычнага ўплыву Расіі або «разборкі» Крамля са сваімі ідэалагічнымі апанентамі. Аддаючы загад на поўнамаштабнае ўварванне, Уладзімір Пуцін усведамляў непазбежныя міжнародныя наступствы, якія пацягне за сабой такая ваенная авантура. Нават калі на этапе планавання ў Маскве прысутнічала недаацэнка здольнасці Украіны да самаабароны і скепсіс адносна гатоўнасці краін Захаду даць адэкватны эканамічны адказ, то праз два-тры тыдні пасля агрэсіі такія ілюзіі сапраўды павінны былі развеяцца. Лёгкай прагулкі для "другой наймацнейшай арміі свету" не атрымалася, а эканоміка Расіі рызыкуе апынуцца тэхнічна ізаляванай ад заходняга капіталу і пазбавіцца сваіх прэміяльных рынкаў. Але ўсё гэта не змяніла першапачатковага рашэння Пуціна, ён працягвае ісці напралом, не азіраючыся ні на адчувальныя страты на фронце, ні на планамерны дэмантаж эканамічнай мадэлі Расіі пад уплывам санкцый.
Для Уладзіміра Пуціна вайна з Украінай — гэта вырашальная бітва за ўласную палітычную спадчыну, кульмінацыя эпохі яго кіравання. Эпохі, якая прайшла пад лозунгам аднаўлення былой імперскай велічы, саперніцтва з «бездухоўным Захадам» і бясконцага пошуку асаблівага шляху для Расіі. Развязаўшы кровапралітную вайну ў Еўропе, Пуцін не столькі імкнецца пашырыць тэрыторыі сваёй лядашчай імперыі за кошт украінскіх земляў, колькі спрабуе перафарматаваць усю сістэму міжнародных адносін, сусветны парадак у цэлым. Кіраўніцтва Расіі лічыць яго фундаментальна несправядлівым і не бачыць варыянтаў, пры якіх, застаючыся ў яго рамках, здолее дабіцца сваіх глабальных мэт, а таму адмаўляецца падпарадкоўвацца агульнапрынятым правілам. Наколькі такая амбіцыйная задача рэалізуемая — вялікае і спрэчнае пытанне, як і тое, на што дзеля яе дасягнення гатовы пайсці расійскія ўлады. Гістарычная практыка ў гэтым пытанні наколькі катэгарычная такая і бязлітасная — новы сусветны парадак заўсёды з'яўляўся вынікам сусветнай вайны.
Але нават калі Масква не гатовая паставіць «all in» і развязаць Трэцюю сусветную, варонка ўжо сфармаваных палітыка-эканамічных наступстваў усё роўна будзе зацягваць Расію ўсё глыбей на дно, а для Беларусі яна і зусім рызыкуе аказацца фатальнай. Мы з вамі сталі сведкамі і адначасова ўдзельнікамі глабальнага эканамічнага эксперымента. Такога аб'ёму санкцый, якія б радыкальна пераразмяркоўвалі міжнародныя гандлёвыя плыні, радыкальна змянялі ўмовы для працы бізнесу, ды яшчэ і ўжываліся ў дачыненні да такой буйной ва ўсіх сэнсах дзяржавы, у сучаснай гісторыі яшчэ не было. Пры гэтым важна памятаць, што, як і ў любым навуковым эксперыменце, яго рэальныя вынікі могуць моцна адрознівацца ад чаканых. І калі ў палітычнай сферы ў Беларусі застаецца хаця б тэарэтычная прастора для манеўру, то ў эканоміцы добрых варыянтаў проста не засталося.
Расія — гэта адзін з сістэмаўтваральных элементаў выбудаванай Лукашэнкам эканомікі, уплыў якога імкліва павялічвалася ўсе апошнія гады. Трэнд на дэсуверэнізацыю Беларусі, які быў узяты ўладамі ў 2020 годзе, пасля саўдзелу ў агрэсіі супраць Украіны толькі ўзмацніўся, а магчымасці сысці з гэтай небяспечнай каляіны зніжаюцца з кожным днём.
Нягледзячы на ​​радыкальныя перамены вакол Беларусі, траекторыя развіцця ключавых палітычных працэсаў унутры яе застаецца нязменнай. У краіне ўсё таксама дамінуюць рэпрэсіі. Чаканні і спадзяванні, што дзеля размарозкі адносін з Захадам Лукашэнка пойдзе на іх змякчэнне або спыненне, не апраўдалі сябе. Рэгіянальная нестабільнасць, акцыі непадпарадкавання на чыгунцы, антываенныя настроі беларусаў, асцярогі негатыўных эканамічных эфектаў і пагаршэнне сацыяльнай сітуацыі з-за санкцый падказваюць Лукашэнку, што зараз не час для палітычнай мяккасці, не час рызыкаваць. У яго логіцы ваенныя часы патрабуюць ваеннага стылю кіравання, а з прыладай аўтамата Лукашэнка знаёмы значна лепш, чым з мастацтвам дыпламатыі.
Усё вышэйпералічанае падводзіць нас да лагічнай, але раней невідавочнай высновы. Перспектыва дэмакратычных перамен у Беларусі без унутрыпалітычных змен, паслаблення ці дэстабілізацыі самой Расіі зараз здаецца абсалютна недасяжнай. Яшчэ два гады таму ўсе альтэрнатыўныя кандыдаты на прэзідэнцкіх выбарах спадзяваліся на тое, што Пуцін будзе гатовы прыняць нейкую форму непадкантрольнага яму транзіту ўлады ў Беларусі пры ўмове, што гэты транзіт будзе максімальна ўлічваць інтарэсы Масквы. Вайна супраць Украіны выразна прадэманстравала, што такі сцэнар пры сучаснай Расіі (больш) немагчымы. Будучыня Беларусі зараз вызначаецца ў баях пад Рубежным, Херсонам і Харкавам. І там няма ніякага «нейтралітэту» і «не вызначыўся». Ёсць толькі два сцэнары. Адзін з якіх вельмі дрэнны.