Беларускі пашпарт ад дэмсіл: Дзе ён будзе дзейнічаць і хто яго будзе выдаваць?

Падчас апошніх замежных візітаў Святланы Ціханоўскай усё часцей гучыць пытанне новых пашпартоў. Прадстаўнік Аб*яднанага пераходнага кабінета па міжнародных пытаннях Валерый Кавалеўскі распавёў «Н*шай Ніве», калі іх чакаць і як гэта плануюць рэалізоўваць.

Навошта спатрэбіўся беларускі пашпарт

Беларусы, якія пасля 2020 года беглі ад рэпрэсій, сутыкнуліся з праблемай, калі рэжымныя консульствы ці амбасады адмаўляліся абменьваць ім пашпарты, у якіх закончыўся тэрмін дзеяння.

Распрацоўка новага беларускага пашпарта было грамадскім запытам да каманды Святланы Ціханоўскай.

Выдача такога дакумента вырашыць тры задачы.

«Першая: дакумент павінен пацвердзіць грамадзянства беларусаў. Многія нашы суайчыннікі не хочуць пазбаўляцца ці губляць беларускае грамадзянства. Але ў замежнай краіне так ці інакш паўстае пытанне пра легалізацыю, паўстае пытанне пра атрыманне грамадзянства ў краіне пражывання.

Другая: дакумент мусіць не толькі пацвярджаць статус грамадзяніна Беларусі, але і быць прыдатным для паездак, для выкарыстання ў банках ці для паўнацэннай жыццядзейнасці ў чужой краіне.

Трэцяя задача — не даць рэжыму магчымасці кантраляваць жыццё беларусаў нават па-за межамі Беларусі. Часам пашпарт становіцца інструментам ціску на людзей, адсутнасць дакумента можа паралізаваць жыццё чалавека, ставіць яго ў стрэсавыя сітуацыі. Праз распрацоўку новага беларускага пашпарта мы дасягаем мэты, каб беларусы сапраўды сталі вольнымі», — кажа Валерый Кавалеўскі.

Не ўкушу, дык пагаўкаю. Пазбаўленне грамадзянства — прызнанне бяссілля рэжыму

Хто задзейнічаны ў рэалізацыі праекта

Сам дакумент ужо распрацаваны. Ён адпавядае стандартам ICAO — Міжнароднай арганізацыі грамадзянскай авіяцыі.

«Дагэтуль мы вялі перамовы з Еўрапейскай камісіяй, апаратам камісара па ўнутраных справах і атрымалі сігнал аб прынцыповай гатоўнасці дапамагчы з прызнаннем дакумента, калі мы прынясём у Еўрапейскую камісію гатовы праект. Для гэтага патрэбна вырашыць яшчэ адну тэхнічную праблему — выкарыстанне кода краіны ў пашпарце адной з краін Еўрапейскага саюза. Цяпер мы вядзём перамовы па выкарыстанні такога кода і, як толькі атрымаем згоду, зможам звярнуцца ў Еўрапейскую камісію за падтрымкай», — кажа Кавалеўскі.

Рашэнне будзе прымаць не Еўрапейская камісія, а краіны Еўрасаюза.

«Усе — і прадстаўнікі нацыянальных урадаў, і Еўрапейская камісія, яе кіраўніцтва — прызнаюць, што праект вельмі дзёрзкі, вельмі смелы, але адначасова бачаць у ім логіку і патрэбу», — заўважае Кавалеўскі.

На якой тэрыторыі будзе дзейнічаць новы пашпарт

Плануецца, што дакумент будзе дзейнічаць на тэрыторыі Еўрасаюза, калі будзе падтрымка ад краін ЕС. Пасля сферу ўжывання гэтага дакумента змогуць пашырыць — каб Вялікабрытанія, ЗША, Канада ці іншыя краіны ўжо на двухбаковай аснове маглі прызнаваць яго прыдатным для перасячэння іх меж.

Хто і дзе будзе выдаваць пашпарты

Пашпарты будзе выдаваць Аб*яднаны пераходны кабінет.

«Як тэхнічна будзе выглядаць працэдура — ужо тэхнічнае пытанне, але яно значна менш складанае, чым тая задача, над якой мы працуем цяпер. Многія краіны не друкуюць пашпартоў, а дэлегуюць гэтае права адмысловым кампаніям, якія спецыялізуюцца на выпуску такой прадукцыі», — заўважае Кавалеўскі.

Адказ на «пазбаўленне грамадзянства»? Польшча выдае праязны дакумент замежніка беларусам з гуманітарным ВНЖ

Хто будзе атрымліваць новыя пашпарты

«Канешне, мы будзем нацэльвацца на тое, каб у першую чаргу пашпарты атрымлівалі людзі, якія адчуваюць вострую патрэбнасць у дакументах. Безадносна таго, дзе яны знаходзяцца», — дзеліцца Кавалеўскі.

Існуюць тэхнічныя магчымасці прывозіць мабільныя лабараторыі ў канкрэтную краіну, праводзіць персаналізацыю дакумента, збіраць звесткі пра чалавека, а сам пашпарт будзе друкавацца ў іншым месцы.

Новыя пашпарты, кажуць у Кабінеце, змогуць атрымаць і беларусы, якія засталіся ў Беларусі, але наяўнасць такога дакумента будзе несці для іх вялікую рызыку.

Часавыя рамкі рэалізацыі праекта

Усё залежыць ад падтрымкі адной з краін Еўрасаюза, якая дасць дазвол на ўжыванне краінавага кода: як атрымаюць дазвол, то пяройдуць да наступнага этапу.

Дэдлайнам Кабінет разглядае ліпень 2023 года, калі ўступіць у сілу закон, які дазваляе пазбаўляць беларускага грамадзянства палітычных апанентаў рэжыму.

«Гэты «закон» прыняты нелегітымным рэжымам, таму, я мяркую, гэтая норма не будзе прызнавацца міжнароднай супольнасцю. Але на выпадак, калі рэжым абвесціць, што пашпарт канкрэтнага грамадзяніна з’яўляецца несапраўдным, а гэта значыць, з ім нельга будзе перасякаць мяжу, лепш займець новы незаплямлены пашпарт», — кажа Кавалеўскі.