«Старт па першым жа свістку». Беларусы гатовыя да крызісу ў эканоміцы
Беларусы трымаюць грошы пабліжэй да сябе. Грамадства гатовае адрэагаваць на першыя ж посвісты эканамічнага крызісу, каб не страціць свае грошы. І гэта, безумоўна, не дадае ўстойлівасці нашай эканоміцы.
Нацбанк апублікаваў даныя пра стан шырокай грашовай масы (ШГМ) у красавіку. Па сутнасці, гэта аналіз таго, якія фінансавыя рэсурсы, у глабальным сэнсе, знаходзяцца ў гаманцах банкаў, прадпрыемстваў і насельніцтва, піша тэлеграм-канал «Нашы грошы».
Якія цікавыя маркеры мы бачым? Колькасць грошай у эканоміцы вырасла на 22,6% за год і цяпер складае 62,8 млрд рублёў. На самай справе, гэта не такі вялікі рост, як можа падацца з першага погляду, дастаткова ўспомніць, што ў 2022 годзе інфляцыя ў Беларусі склала 12,8%. Акрамя гэтага назіраліся адчувальныя ваганні курсаў валют, якіх у нашай эканоміцы ўсё яшчэ шмат, і гэта значна ўплывае на ШГМ, паколькі яе валютны складнік вялікі.
На сёння аб'ём наяўных у ШГМ складае 7,9 млрд рублёў або 12% усіх грошай у эканоміцы. Больш за тое, калі паглядзець толькі той складнік ШГМ, што займае нацыянальная валюта, то акажацца, што «гатоўка» — гэта практычна 25%, або кожны чацвёрты рубель. За месяц, з сакавіка па красавік, наяўных стала больш на 400 млн рублёў, падобныя скокі бываюць рэдка.
Другі момант, які любяць падкрэсліваць Нацбанк і дзяржаўныя медыя: працяг аперацыі па «дэвалютызацыі». У айчыннай эканоміцы ўжо 51% ШГМ займаюць беларускія рублі, тады як год таму паказчык быў 48%.
Трэба сказаць, што, калі б гэты працэс адбываўся на фоне здаровага развіцця эканомікі, яго вызначана можна было б запісаць у «плюс». Вялікая доля замежнай валюты ў эканоміцы краіны робіць яе менш кіраванай, бо курс рубля ўвесь час застаецца «невядомай», на якую даводзіцца рабіць папраўкі. Чым больш у краіне нацыянальнай валюты, тым больш кантраляванай становіцца сітуацыя.
Паўторымся, што «плюс» мы ставім пры нармальных умовах, дэвалютызацыя ж у Беларусі адбываецца па прычынах, якія кажуць пра праблемы ў эканоміцы, а не пра дасягненні. Цяпер у краіне складана праводзіць разлікі паміж юрыдычнымі асобамі ў замежнай валюце: зачыняюцца карэспандэнцкія рахункі, абмяжоўваюцца SWIFT-пераводы, з беларускімі кампаніямі адмаўляюцца супрацоўнічаць замежныя банкі і гэтак далей.
Яшчэ адзін момант — павялічваецца доля «хуткіх» грошай у эканоміцы. Мы бачым, як зніжаюцца доўгатэрміновыя валютныя дэпазіты і ў фізічных, і ў юрыдычных асоб, але іх не адразу пераводзяць у кэш або нацыянальную валюту, а выкарыстоўваюць у якасці прамежкавага этапу бягучыя рахункі: грошы нібыта і ляжаць у банку, але іх можна зняць пры першых жа прыкметах набліжэння бяды. Падобная гісторыя і з рублямі. Пераводныя дэпазіты ў вавёрках («да запатрабавання» фізічных і юрыдычных асоб) выраслі за год на 61%, з 6,7 млрд да 10,8 млрд.
Месяц паказаў, што прадпрыемствы моцна знізілі свае дэпазіты ў валюце (на $340 млн за месяц). Відавочна, што бізнесу патрэбныя былі сродкі для выплаты падаткаў. Аднак раней для гэтага хапала па большай частцы канвертацыі валюты з бягучых рахункаў. А ў красавіку 2023 года бізнес вырашыў расставацца і з часткай доўгатэрміновых валютных накапленняў.
Падводзячы вынік, мы бачым агульны трэнд на няўпэўненасць як у сучаснасці, так і ў будучыні, прычым і ў прыватнага бізнесу, і ў дзяржпрадпрыемстваў, і ў насельніцтва. Рост наяўных кажа пра тое, што ў эканоміцы становяцца ўсё больш папулярнымі «шэрыя схемы» разлікаў. Роля такіх свабодна канвертоўных валют, як долар і еўра, зніжаецца, а значыць, унутры краіны бізнес пачынае акукляцца і архаізавацца, усё больш губляючы свае канкурэнтныя перавагі на сусветным рынку.
Увогуле, атмасфера такая: усе ў трывожным у чаканні і без бачання пазітыўных перспектыў.
