«Трамп ідзе на велізарную рызыку». Як паўплывае на свет уступленне ЗША ў вайну супраць Ірана?

Уначы ЗША атакавалі тры найбуйнейшыя ядзерныя аб'екты Ірана ў Форда, Натанге і Ісфахане. Прэзідэнт Трамп паведаміў аб бамбардзіроўцы ў сваёй сацсетцы Truth Social, ён узгадняў атаку на Іран з Кангрэсам. Аналітыкі разважаюць пра геапалітычныя наступствы ўдараў. Іх меркаванні прыводзіць ВВС.

У звароце з Белага дома Трамп заявіў, што ўсе атакаваныя аб'екты па ўзбагачэнні ўрану «цалкам знішчаныя». Ён таксама паставіў Ірану ўльтыматум — мір або «значна больш маштабныя» наступныя атакі.

Іран прызнаў атакі, але заявіў, што шкода не крытычная, і паабяцаў працягнуць узбагачаць уран.

Пра падтрымку Ірану ўжо заявілі ягоныя верныя саюзнікі-хусіты.

«Мы будзем рэагаваць на любую агрэсію, накіраваную супраць нас або любой ісламскай краіны. Арабскія і ісламскія народы павінны дзейнічаць, таму што ЗША хочуць змяніць увесь Блізкі Усход», — заявіў сябра Палітычнага бюро хусітаў Махамед аль-Бухейце ў інтэрв'ю тэлеканалу «Аль-Джазіра».

Днём раней групоўка прыгразіла атакаваць амерыканскія караблі, якія праходзяць Чырвоным морам, калі Амерыка ўступіць у вайну.

Прэм'ер-міністр Ізраіля Беньямін Нетаньяху падзякаваў Трампу за «адважнае рашэнне», якое дапаможа Блізкаму Усходу «ўвайсці ў эпоху росквіту».

Дзеянні ЗША асудзілі краіны-праціўнікі, у той час як традыцыйныя саюзнікі Амерыкі, такія як Брытанія, Японія, Аўстралія і іншыя выказаліся значна мякчэй. Яны заклікалі да міру, але падкрэслівалі небяспеку, якая зыходзіць ад Ірана.

Ці завершаць яны насамрэч канфлікт паміж Іранам і Ізраілем, а магчыма нават прывядуць да звяржэння рэжыму аяталы Алі Хаменеі? Ці магчыма наадварот распаляць вайну на Блізкім Усходзе з вялікімі палітычнымі і эканамічнымі наступствамі?

А для Украіны галоўнае пытанне — як адрэагуе на гэта Расія. Ці развяжуць дзеянні Трампа рукі Маскве яшчэ больш, ці азначае, што ЗША цяпер выйдуць з мірнага працэсу, бо Трамп больш не прымярае на сябе ролю міратворца?

А яшчэ, ці не з'яўляецца выбар Трампам даты для ўдараў па Іране — 22 чэрвеня —своеасаблівым сігналам Крамлю?

Канец або распальванне канфлікту?

Асноўная рэакцыя свету — Трамп ідзе на велізарную рызыку, уцягваючы ЗША ў вайну Ізраіля і Ірана.

Дональд Трамп, вярнуўшыся ў Белы дом у студзені, абяцаў быць «міратворцам», скончыць з войнамі і не пачынаць новыя, нагадвае карэспандэнт BBC у Паўночнай Амерыцы Энтані Зуркер.

Але замест таго, каб прынесці мір на Блізкі Усход, Трамп апынуўся замяшаным у справах рэгіёну, які знаходзіцца на мяжы яшчэ больш маштабнай вайны — і Амерыка прымае ў ёй актыўны ўдзел.

Хуткае рашэнне Дональда Трампа сведчыць аб яго стылі вядзення знешняй палітыкі. Ён ганарыцца тым, што з'яўляецца непрадказальным чалавекам. Сённяшнія ўдары гэта пацвердзілі — аб планах прэзідэнта ведала толькі яго найбліжэйшае атачэнне.

Але ці азначае гэта канец канфлікту?

На думку Джо Флота, кіраўніка блізкаўсходняга бюро BBC, калі гэтыя аб'екты сапраўды выведзеныя з ладу, то прэм'ер-міністр Ізраіля Беньямін Нетаньяху можа абвясціць аб дасягненні сваёй галоўнай ваеннай мэты.

Ізраіль заўсёды сцвярджаў, што ён здольны самастойна знішчыць іранскую ядзерную праграму, але не сакрэт, што толькі Амерыка мае магутнае ўзбраенне, здольнае прабіць самыя моцныя ўзроўні абароны, перш за ўсё ў Форда, пабудаваным глыбока ўнутры гары.

Але на мінулым тыдні Вярхоўны лідар Ірана Алі Хаменеі паабяцаў нанесці ўдар у адказ па ЗША, калі яны ўступяць у вайну.

«Амерыканцы павінны ведаць, што любое ваеннае ўмяшанне ЗША, несумненна, будзе мець непапраўныя наступствы», — сказаў ён.

Так ці могуць удары выклікаць яшчэ больш смяротную фазу вайны?

Між тым, усё больш ізраільскіх чыноўнікаў, у тым ліку Нетаньяху, кажуць пра змену рэжыму ў Іране.

Ёсць надзеі, што бамбардзіроўкі прывядуць да руху супраць вярхоўнага лідара Ірана, аяталы Алі Хаменеі, што ў канчатковым выніку прывядзе да звяржэння Ісламскай Рэспублікі, якая знаходзіцца ва ўладзе з рэвалюцыі 1979 года, лічыць карэспандэнт BBC на Блізкім Усходзе Х'юга Бачэга.

Гэта пераводзіць Іран у рэжым выжывання. Краіна неаднаразова адхіляла любое пагадненне, якое прадугледжвае адмову ад узбагачэння ўрану на сваёй тэрыторыі, сцвярджаючы, што гэта яе права.

Цяпер, знаходзячыся ў самай слабай пазіцыі за амаль пяць дзесяцігоддзяў, лідары Ірана будуць вымушаны пад міжнародным ціскам прыняць пагадненне. Але альтэрнатывай можа стаць узмацненне канфлікту, якое прывядзе да канца праўлення Хаменеі і нявызначанай будучыні краіны, разважае Бачэга.

Наступствы для Украіны

Ключавое пытанне, якое абмяркоўваюць украінскія аналітыкі — ці стануць дзеянні Трампа своеасаблівым штуршком для Уладзіміра Пуціна ў бок яшчэ большай эскалацыі.

«Ці скарыстаецца Масква аргументамі ЗША і Ізраіля, каб прыступіць да прамысловага знішчэння ўкраінскіх гарадоў, аргументуючы гэта тым, што, маўляў, пад Адэсай, Кіевам, Харкавам або Жытомірам збіраюць "брудную бомбу"?» — піша старшыня праўлення Інстытута сусветнай палітыкі Віктар Шлінчак.

Бо цяпер любыя тэрарыстычныя акты можна спісаць на «тактыку амерыканцаў».

Многія звярнулі ўвагу на сімвалічнасць даты амерыканскіх удараў — 22 чэрвеня, напад Германіі на СССР падчас Другой сусветнай вайны. Бо ў сваёй прапагандзе Крэмль актыўна выкарыстоўвае гэтыя падзеі для апраўдання нападу на Украіну.

«Ці ўкладвалі амерыканцы нейкі сімвалічны змест у дату, сказаць цяжка. Але дакладна можам казаць, што ў Крамлі гэта будуць успрымаць як "тонкі намёк на тоўстыя абставіны"», — напісаў журналіст Вадзім Дзенісенка.

Крэмль заўсёды прыглядаўся да «валявых актаў» Захаду, заўважае Максім Маёраў, аналітык Цэнтра стратэгічных камунікацый і інфармацыйнай бяспекі.

«Прызнанне Косава, уварванне ў Ірак ... вось што сапраўды пастаянна натхняе расейцаў на "можам паўтарыць"».

На думку Маёрава, амерыканскія ўдары па ядзерных аб'ектах Ірана зменяць правілы гульні яшчэ больш, чым «павуціна» СБУ.

«Вядома, Расея не валодае такой разбуральнай неядзернай зброяй, як у ЗША. Але калі раптам да Форда ў Крамлі ўсё яшчэ існавалі хоць нейкія палітычныя (а не чыста тэхнічныя) абмежаванні на вядзенне вайны супраць Украіны, то цяпер іх больш няма», — заключае аналітык.

Уступленне ў вайну на Блізкім Усходзе таксама можа азначаць, што Трамп канчаткова пакінуў планы стаць галоўным міратворцам свету, лічыць шэфрэдактар «Еўрапейскай праўды» Сяргей Сідарэнка.

«Адсутнасць патрэбы ў мірных дасягненнях і ў нобелеўцы дае больш прасторы для непрадказальных дзеянняў, пакідае адкрытымі варыянты. А непрадказальнасць — тая сфера, дзе Трамп з'яўляецца асабліва моцным», — аналізуе Сідарэнка.

Такім чынам, выхад ЗША з мірнага працэсу з'яўляецца цалкам магчымым варыянтам, і ціск Трампа на Украіну, нават жорсткі ціск — становіцца больш рэальным.

У той жа час ён лічыць, што гэты ўдар з'яўляецца кепскім сігналам для Пуціна, бо паказвае, на што здольны Дональд Трамп. Гэта памяншае імавернасць расейскага ядзернага ўдару па Украіне нават у выпадку нейкага жорсткага развіцця падзей.

Эскалацыя на Блізкім Усходзе таксама прымушае мець на ўвазе рост коштаў нафты, нагадвае Віктар Шлінчак.

«Для Пуціна кошт нафты — гэта грошы на вайну. Не будзе парога па цане закупкі — РФ будзе мець чым напаўняць ваенны бюджэт», — кажа аналітык.

На думку журналіста і палітыка Вадзіма Дзенісенкі, калі ўсё пойдзе па мяккім сцэнары, гэта значыць Іран не прыменіць нейкіх жорсткіх дзеянняў у адказ, Трамп палепшыць свой рэйтынг.

«На гэтым фоне будзе вельмі складана санкцыйнай антырасейскай кааліцыі (Украіна, вядучыя краіны ЕС і шэраг уплывовых рэспубліканцаў) ціснуць на Трампа перад пачаткам выбарчай кампаніі ў Кангрэс».

У выпадку негатыўнага сцэнару, мяркуе Дзенісенка, рэзка вырастуць кошты на энерганосьбіты і ЗША будуць мець велізарныя праблемы на Блізкім Усходзе. Гэта таксама можа негатыўна паўплываць на магчымасці ціску на Трампа ў гэтым пытанні.

Астап Ярыш журналіст, які спецыялізуецца на Злучаных Штатах, таксама звяртае ўвагу і на ўнутрыпалітычныя наступствы для ЗША.

«Лідары рэспубліканцаў у Кангрэсе — Майк Джонсан і Джон Тун — віталі атаку. У той жа час вядучыя дэмакраты яе асудзілі, назваўшы аперацыю неканстытуцыйнай, таму што прэзідэнт не ўзгадніў бамбардзіроўкі з Кангрэсам», — піша Ярыш.

Гэта рашэнне занадта важнае для Злучаных Штатаў, бо ўдары па іранскіх аб'ектах могуць прывесці да значна большай эскалацыі і ўцягнуць ЗША ў вайну на Блізкім Усходзе.

Асобныя рэспубліканцы-ізаляцыяністы таксама выступілі з прамой або апасродкаванай крытыкай атакі, але пакуль яны ў меншасці, адзначыў журналіст.