Міхаіл Хадаркоўскі: Пуцін сыдзе праз тры гады, а калі не сыдзе, будзе распад Расіі
Вялікае інтэрв’ю Міхаіла Хадаркоўскага Дзмітрыю Быкаву — аб пераемніках Пуціна, забойцах Нямцова і будучыні Расіі і Украіны. «НЧ» прапануе гэтую размову ў скарачэнні.
Гэтая размова з Міхаілам Хадаркоўскім магла б называцца «Хвалі падымаюць вецер» — амаль як вядомая аповесць Стругацкіх, толькі наадварот. У Стругацкіх яны яго гасяць. І як у гэтай аповесці, у размове шмат лакун. Там, калі памятаеце, чалавек з будучыні, стваральнік Інстытута дзівакоў, прадстаўнік наступнай эвалюцыйнай прыступкі, адказвае на пытанні Камісіі па кантролі. І робіць так, што частка яго адказаў— самая цікавая— сціраецца не толькі з памяцілюдзей, але і з усіх запісваючых прыладаў. Атрымліваюцца такія дзіркі, па якіх, зрэшты, таксама шмат пра што можна судзіць. Дык вось, у гэтым нашай размове шмат такіх вымушаных змаўчанняў і выразаных кавалкаў.
Хадаркоўскаму сёння, здаецца, трэба быць яшчэ асцярожней, чым паўтара гады таму. А можа быць, нават асцярожней, чым у турме, таму што воля бывае небяспечней. Але і тое, што ён сказаў, і тое, пра што вымушаны змаўчаць,— цікава і важна.
Яшчэ я рады паведаміць чытачам— і тым, каго гэта ўзрадуе, і тым, каго засмуціць,— што Хадаркоўскі выглядае добра. Значна лепш, чым адразу пасля вызвалення, і нават лепш, чым на кіеўскім кангрэсе ў красавіку мінулага года. Як сказана ў той жа аповесці Стругацкіх, «яму стала цікава».
Пуцін у чарговы раз пераможа
— Наколькі я ведаю, разглядаюца два магчымых пераемніка Пуціна: Іваноў і Патрушаў.
— Іваноў агульна прызнаны, а Патрушаў, падобна, неабіральны…
— А хто абіральны? Там такога слова не ведаюць. Даўно перакананыя, што прадавяць любога. Але разумеюць там і тое, што любы наступны пераемнік — гэта надоўга. Гэта ўжо не варыянт з «местаблюсціцелем». Таму аперацыя «Пераемнік» разглядаеца, як скрайні выпадак. Мяркуеца, што Пуцін пойдзе на выбары і пераможа, таму што любы іншы варыянт, у іх уяўленні, скончыца трыбуналам. Альбо расійскім, альбо міжнародным.
— Вы разглядаеце вайну як магчымы сцэнар?
— Я разглядаю максімум магчымых сцэнароў, паколькі цяпер Пуцін непрагназуемы, нерацыянальны і наўрад ці нават сам кантралюе сябе. Ён жыве ў іншай рэальнасці — не ў эканамічнай, не ў палітычнай, а ўжо, думаю, у рэлігійнай. Ён сур’ёзна разглядае сябе як правадыра пасляамерыканскага свету. Калі яму здасца, што варыянтаў захавання ўлады, акрамя вайны, няма — вайна верагодная.
— І ядзерная?
— Тут шанец менш, але я не стаў бы яго скідаць з рахункаў. І потым — не думайце, што вайны хоча толькі Пуцін. Я быў у Штатах, размаўляў з людзьмі, у тым ліку вельмі ўплывовымі. Незалежна ад таго, ці пераможа Хілары Клінтан ці хто-небудзь з рэспубліканцаў, там вельмі хочуць памахаць кулакамі. Я тлумачу: калі вы паставіце Украіне смяротным зброю, Пуцін у адказ паставіць апалчэнцам верталёты або авіяцыю, прыйдзецца закрываць паветраную прастору, вы адправіце туды авіядывізію, а ад Данецка да Масквы менш за тысячу кіламетраў. Амерыканская авіяцыйная дывізія, а то і армія ў тысячы кіламетраў ад Масквы — гэта вайна, у Крамлі гэта ўспрымуць толькі так. Думайце, ці гатовыя вы на гэта. Шмат хто гатовы.
— І які сцэнар гэтай вайны вам здаецца самым рэальным?
— Ёсць, па-мойму, тры кропкі, адкуль усё можа пачацца. Украіна — працяг сухапутнай аперацыі — самая відавочная версія. Што-то ў Прыбалтыцы, дзе працягваюцца бесперапынныя правакацыі, нагнятанне, ўзаемныя папрокі, — другі варыянт. А трэці — думаю, Блізкі Усход — запасны варыянт на ўсе часы. «Тоненька», праз «трэція рукі» Іран або Сірыя.
— Але гэтая вайна можа скончыцца для Расіі апошняй катастрофай.
— Гэты аргумент там у разлік не прымаецца. Там бачаць толькі прыкметы асабістай катастрофы - і гатовыя яе адцягваць колькі магчыма ці ўжо пляснуць дзвярыма на ўвесь свет, калі не атрымаецца.
Пуцінскі цыкл заканчваецца
— Расія жыве доўгімі, пятнаццаці-, шаснаццацігадовага цыкламі. Пуцінскі цыкл, па маіх адчуваннях, скончыцца ў канцы 2015 года. Заканчэнне цыклу, вядома, не азначае яго неадкладнага сыходу! Выкажацца гэта ў тым, што яму перастануць дараваць, што ўсякае лыка пачнуць ставіць у радок, а прэтэнзіі будуць нарастаць лавінападобна.
Хто забіў Нямцова?
— Вы здагадваецеся, хто забіў Нямцова?
— Я ведаю.
— Як вы даведаліся?
— Гэта прыкладна тыя ж людзі, якія за месяц да таго павінны былі (вялікі пропуск). Але там у іх не атрымалася.
— А што было непасрэднай прычынай?
— Глядзіце: руская сілавая вертыкаль, бо там наогул можна гаварыць аб вертыкалі, складаецца з трох блокаў. Ёсць самы верх, на якім адэкватнасць страчана, прымаюць раптоўныя і нематываваныя рашэнні, аб прычынах якіх нам нічога не вядома. Ёсць Чачня, блок Кадырава. І ёсць астатнія сілавікі. Я не выключаю, што рашэнне аб ліквідацыі Нямцова прынялі нейкія сілавікі, якія «падказалі» яго кадыраўцам. З намёкам, што імі незадаволеныя, таму што шмат сабе дазваляюць, а тут гэта відавочна спадабаецца першай асобе.
— А што было непасрэднай падставай?
— Зноў жа наколькі я магу гэта прадстаўляць — словы Нямцова пра Пуціна, даволі грубыя. Калі ён матам сказаў, што Пуцін — вар’ят. Там зусім блатныя норавы, і я ведаю, што пахан, пра якога такое сказалі, павінен помсціць. Інакш ён лічыцца (невялікі пропуск).
Украіна і распад Расіі
— Вы дапускаеце, што ў Украіны і Расіі будуць нармальныя адносіны?
— Будуць. Усё загоіцца. Сапраўды гэтак жа, як зарастуць цяперашнія расколы ўнутры грамадства: яны штучныя, іх культывавалі, ніякай грамадзянскай вайны на самой справе няма. Думаю, калі не раздзімаць гэтыя канфлікты штучна — праз тры гады ніхто і не ўспомніць ўсю гэтую непрымірымасць.
— Добра было б праз тры...
— А мне здаецца, што найбольш верагодны сцэнар — гэта як раз перамога Пуціна на выбарах 2018 і сыход яго праз год.
— Сёння галоўны жупел— тэрытарыяльны распад Расіі. Але накшталт нішто не паказвае на яго?
— Магу сказаць адно: чым даўжэй Пуцін застанецца ва ўладзе, тым вышэй шанец на гэты распад, паколькі ўсе праблемы запускаюцца, ні адна не вырашаецца. Думаю, што самая вялікая небяспека — з расійскіх тэрыторый (невялікі пропуск). Але ведаеце, што мне здаецца самым аптымістычным? Я, дарэчы, ніколі не быў і не буду прыхільнікам аддзялення Каўказа, Чачні, у прыватнасці, таму што жыццё ў Чачні - не ў вярхах, а ў масе, сярод звычайнага насельніцтва - вельмі савецкая. Там жывуць нашы людзі, і мы не маем права іх прадаць сярэднявечнаму феадалу. Калі на нейкіх змацаваць Расія яшчэ сапраўды ўтрымліваецца, то на савецкіх, на агульным вопыце тагачаснага жыцця.