Аднойчы морак рассейваецца: як вядомыя дыктатары свету аддавалі ўладу

Хтосьці сыходзіў добраахвотна, а кагосьці зрыналі паплечнікі. Бывалі і такія, хто кіравалі да самай смерці. 

Паўночнакарэйскі дыктатар памёр у 70 гадоў, знаходзячыся ў рабочай паездцы па краіне, а зімбабвійскага адхілілі ад пасады свае ж паплечнікі, адправілі пад хатні арышт і на пенсію. Да гэтага ён кіраваў амаль 40 гадоў. Як заканчваюць дыктатары? Ці заўсёды яны дажывалі да сваёй смерці, будучы прэзідэнтамі — «Медыязона» вывучыла, як заканчваліся вядомыя дыктатуры свету.

Ідзі Амін. 8 гадоў ва ўладзе, збег з краіны, памёр у 78 гадоў

Ідзі Амін, угандыйскі палітык і ваеначальнік, прыйшоў да ўлады ў выніку вайсковага перавароту ва Угандзе ў студзені 1971 года, зрынуўшы Мільтана Обатэ. Ён заняў пасаду прэзідэнта і галоўнакамандуючага.

Амін кіраваў Угандай з 1971 па 1979 год. Яго рэжым быў адзначаны масавымі парушэннямі правоў чалавека, палітычным тэрорам і этнічным пераследам — чысткамі і пакараннямі смерцю. Пад яго кіраўніцтвам адбываліся жорсткія рэпрэсіі, у выніку якіх тысячы людзей былі забітыя ці падвергнутыя катаванням.

Рэжым Аміна быў зменены пасля развязання вайны з Танзаніяй, якую дыктатар прайграў і таму ўцёк з краіны. Пазней ён пераехаў у Саудаўскую Аравію, дзе ціха памёр у 2003 годзе, «перажыўшы» свой рэжым на 24 гады.

Жыццё і смерць дыктатара, што лічыў сябе Богам

Мао Цзэдун. 27 гадоў ва ўладзе, памёр у 82

Мао Цзэдун, кітайскі палітык і правадыр кітайскай Камуністычнай партыі, прыйшоў да ўлады пасля ўздыму «чырвоных», які завяршыўся ў 1949 годзе перамогай камуністаў у Кітаі. У гэты перыяд ён стаў старшынёй Камітэта па ваенных справах і старшынёй Цэнтральнага народнага ўрада — фактычным лідарам новаўтворанай Кітайскай Народнай Рэспублікі.

Мао Цзэдун кіраваў Кітаем каля 27 гадоў, да сваёй смерці ў 1976 годзе. На пачатку свайго кіравання ён праводзіў эканамічныя рэформы і мадэрнізацыю, але некаторыя рашэнні і выбар кампаніі прывялі да трагічных наступстваў. Такой была кампанія «Вялікі скачок» па мадэрнізацыі эканомікі: калектывізацыя, паскораная індустрыялізацыя і рэформы абярнуліся смерцю дзясяткаў мільёнаў людзей.

Мао Цзэдун памёр 9 верасня 1976 года ва ўзросце 82 гадоў. Афіцыйнай прычынай смерці была абвешчаная сардэчная недастатковасць. Яго смерць адкрыла шлях да паступовых змен у кітайскай палітыцы і эканоміцы пад кіраўніцтвам наступных лідараў.

Фідэль Кастра. 49 гадоў ва ўладзе, сышоў з палітыкі, памёр у 90

Фідэль Кастра, кубінскі рэвалюцыянер і палітык, прыйшоў да ўлады ў выніку кубінскай рэвалюцыі 1959 года, зрынуўшы рэжым дыктатара Фульгенсіа Батысты. Кастра заняў пасаду прэм'ер-міністра і затым стаў першым сакратаром Цэнтральнага камітэта Камуністычнай партыі Кубы. Ён кіраваў краінай амаль без перапынку да 2008 года.

Кастра быў дыктатарам, які стварыў на Кубе камуністычны рэжым, што дазваляла яму мець блізкія адносіны з Савецкім Саюзам. Яго рэжым характарызаваўся палітычным таталітарызмам, абмежаваннем грамадзянскіх свабод і рэпрэсіямі ў дачыненні да апазіцыі. Пад кіраўніцтвам Кастра адбылася нацыяналізацыя прамысловасці і сельскай гаспадаркі, што выклікала напружаныя адносіны з ЗША і эканамічную ізаляцыю Кубы.

Як дыктатары пакідаюць пасады і хто прыходзіць на змену?

Фідэль Кастра кіраваў Кубай каля 49 гадоў, да 2008 года, калі ён перадаў уладу свайму брату Раулю Кастра. У 2011 годзе ён афіцыйна сышоў з палітыкі, адмовіўшыся ад пасады першага сакратара Камуністычнай партыі. Былы кубінскі дыктатар памёр 25 лістапада 2016 года ва ўзросце 90 гадоў.

Аўгуста Піначэт. 17 гадоў ва ўладзе, сышоў з пасады ў 75, памёр у 91

Аўгуста Піначэт, чылійскі генерал і палітык, прыйшоў да ўлады ў выніку вайсковага перавароту 11 верасня 1973 года, зрынуўшы легальна абранага прэзідэнта Сальвадора Альендэ. Піначэт заявіў пра ваеннае становішча і ўсталяваў аўтарытарны рэжым, які цягнуўся да 1990 года.

Піначэт быў дыктатарам, які ўвёў у краіне суровую аўтарытарную сістэму кіравання. Падчас яго рэжыму адбыліся тысячы палітычных забойстваў, тысячы людзей падвергліся катаванням, а многія былі заключаны ў турмы за свае палітычныя перакананні. Правядзенне эканамічных рэформ, вядомых як «Чылійскі цуд», суправаджалася парушэннямі правоў чалавека і дэстабілізацыяй грамадства.

Піначэт кіраваў Чылі 17 гадоў, да 1990 года, пасля чаго краіна перайшла да дэмакратычнага рэжыму пасля рэферэндуму. Ён сышоў з пасады, але застаўся галоўнакамандуючым сухапутнымі войскамі і толькі ў 1998 годзе сышоў у адстаўку. З тых часоў яго асабістая адказнасць за шматлікія парушэнні правоў чалавека падчас яго кіравання стала прадметам абмеркавання і судовых расследаванняў.

Аўгуста Піначэт памёр 10 снежня 2006 года ва ўзросце 91 года.

Роберт Мугабэ. 37 гадоў ва ўладзе, ад улады адхілілі паплечнікі, памёр у 95 гадоў

Роберт Мугабэ, зімбабвійскі палітык, прыйшоў да ўлады ў 1980 годзе пасля атрымання краінай незалежнасці ад Брытаніі. Ён стаў першым прэм'ер-міністрам Зімбабвэ і пазней прэзідэнтам у 1987 годзе. Кіраваў краінай больш за 37 гадоў — да сваёй адстаўкі ў 2017 годзе.

Генерал, які выступіў супраць дыктатуры

На пачатку свайго кіравання Мугабэ быў успрыняты як нацыянальны герой, змагар за вызваленне краіны ад каланіяльнага валадарства. Аднак з цягам часу яго рэжым стаў аўтарытарным, суправаджаўся палітычным тэрорам і эканамічным крызісам. Працэсы пераразмеркавання зямлі, пачатыя ў 2000-х гадах, прывялі да сур'ёзных эканамічных праблем і гіперінфляцыі.

Мугабэ быў абвінавачаны ў парушэннях правоў чалавека, палітычных рэпрэсіях і падтрымцы карупцыі. Яго рэжым крытыкавалі за выкарыстанне гвалту і страху для падтрымання ўлады. ЗША ўвялі супраць яго санкцыі.

Здавалася, ён так і памрэ на пасадзе, але ў 2017 годзе яго паплечнікі дамагліся адстаўкі Мугабэ з уласнай партыі, армія ўзяла яго сям'ю пад хатні арышт. Ён быў адхілены ад пасады прэзідэнта і адпраўлены на пенсію. Палітык памёр 6 верасня 2019 года ва ўзросце 95 гадоў.

Кім Ір Сен. 46 гадоў ва ўладзе, памёр у 82 гады

Кім Ір Сэн быў першым лідарам Карэйскай Народна-Дэмакратычнай Рэспублікі (Паўночная Карэя) і заснавальнікам кімаўскай дынастыі. Ён прыйшоў да ўлады ў 1948 годзе, калі была абвешчана незалежнасць Паўночнай Карэі. Пазней, у 1949 годзе, ён стаў першым прэзідэнтам краіны.

Кім Ір Сэн кіраваў Паўночнай Карэяй больш за 46 гадоў, да сваёй смерці ў 1994 годзе. Яго рэжым характарызаваўся культам асобы, палітычным таталітарызмам і жорсткасцю ў дачыненні да палітычных апанентаў. Ён стварыў ідэалогію «джучэ» («самадастатковасць»), заклікаючы краіну да ізаляцыі ад свету і прыярытэту ўнутранага развіцця. Падчас свайго кіравання Кім Ір Сэн праводзіў палітычныя чысткі і рэпрэсіі, душачы любую форму апазіцыі.

Паўночная Карэя беларускага разліву

Паўночнакарэйскі дыктатар пайшоў з жыцця 8 ліпеня 1994 года. Афіцыйная прычына смерці — інфаркт міякарда. Пасля краіну ўзначаліў яго сын Кім Чэн Ір — яму проста перадалі ўладу, і ён кіраваў «па завяшчанні» бацькі.

Кім Чэн Ір кіраваў краінай 17 гадоў, таксама да сваёй смерці. Ён памёр ва ўзросце 70 гадоў у сваім бронецягніку падчас інспекцыйнай паездкі па краіне.