Вейшнорыя: смех скрозь слёзы

Мы вагаліся, ці даваць гэтыя развагі на суд чытачоў. Тое-сёе падалося альбо прыцягнутым за вушы альбо проста перабольшаным, асабліва тое, што тычыцца праекту Літваніі. Але, магчыма, для кагосьці гэта меркаванне падасца вельмі блізкім, сугучным уласным думкам і перасцярогам. Таму чакаем вашых водгукаў.

Вейшнорскія жаўнеры ўздымаюць нацыянальны сцяг (фотакалаж з інтэрнэту)

«Вейшнорыя» — гэта чарговая назва крамлёўскага праекту захопу Беларусі. Праект — адзін, назвы — розныя. Я не веру ў супадзенні, асабліва калі іх больш за адно. У выпадку з Вейшнорыяй супадзенняў — процьма.


Напачатку, як вядома, было слова. Варта ж памятаць і пра тое, што слову наступнічала дзея. А таму пагуляліся — дый годзе. Варта ўсё назваць сваімі імёнамі. І хай пасля прачытання гэтых развагаў хтосьці назаве аўтара фэйсбучным сектантам на ўзроўні экспертаў з «Одноклассников» (а то і горш), галоўнае — каб прачыталі. Усё ж пад бокам у нас вайна, а войскі агрэсара ўжо і на нашай тэрыторыі.

Карысныя ідыёты

Быць названым карысным ідыётам не хоча ніхто. Між тым, гэты панятак мае не столькі абразлівы кантэкст, колькі функцыянальны. Па-сутнасці, гэта тэрмін з лексікону спецслужбаў. Далёка не заўжды варта нейкія правакацыі, канфлікты, інтрыгі здзяйсняць уласнаручна. Часам значна прасцей і эфектыўней выкарыстаць дзеля гэтага «карысных ідыётаў» — людзей, чые шчырыя памкненні ды погляды супадаюць з легендай-прыкрыццём правакацыі: папросту ініцыюй ды падштурхні ў патрэбным табе кірунку, а далей яно закруціцца самастойна, пакінуўшы табе неаспрэчнае алібі недатычнасці.
У выпадку з «Вейшнорыяй» нескладана было спрагназаваць тую хвалю адначасовага абурэння дый смеху з кпінамі, якую ў беларускім грамадстве выклікала агучванне сцэнару вучэнняў «Захад–2017».
Абурэнне выкліканае тым, што ці не ўпершыню частку беларускіх грамадзянаў афіцыйна залічылі да ворагаў дзяржавы (калі не браць у разлік выказванні кіраўніка дзяржавы пра «пятую калону»), а частку Беларусі выкінулі па-за дзяржаўныя межы ды абвясцілі яе агрэсарам. Безумоўна, гэта абраза і правакацыя. І на гэта трэба рэагаваць.

Першы намеснік міністра абароны Беларусі Алег Белаконеў прэзентуе сцэнар вучэнняў "Захад-2017" (Мінск, 29 жніўня 2017 г.)

Між тым спробы рэагаваць на абразу і правакацыю літаральна ўмомант патанулі ў шквале кпінаў, мемаў і тролінгу. Літаральна ўмомант былі створаныя віртуальныя дзяржаўныя інстытуцыі Вейшнорыі, абраныя герб і сцяг, а таксама гімн і адміністрацыйнае дзяленне новай дзяржавы, тысячы ахвотнікаў запісваюцца ў чаргу на атрыманне пашпарта вейшнорца, прапісваецца абгрунтаванне адасаблення Вейшнорыі ад астатняй Беларусі… Па-сутнасці, сямімільнымі крокамі ствараецца падмурак для замацавання ў свядомасці беларусаў магчымасці ў нашай краіне сепаратызму (сёння — пад вейшнорскім сцягам, а заўтра — пад якім?)

Зразумець гэткую рэакцыю можна. Агульная стома ад рэжыму Лукашэнкі і прага да хоць нейкай альтэрнатывы, шматгадовы няўдзел у дзяржавабудаўніцтве, непрыманне ўсё большай русіфікацыі Беларусі — усё гэта падштурхоўвае беларускіх пасіянарыяў, шчырых і адданых беларускіх патрыётаў да ўдзелу ў прапанаванай гульні ў сваю сапраўдную рэспубліку мрояў — Вейшнорыю.

Пашпарт вейшнорца, на атрыманне якога ў інтэрнэце ўжо запісаліся тысячы чалавек

Вось толькі адкуль быў першы штуршок да яе? Хто першы агучыў ідэю Вейшнорыі? Сапраўдныя «айцы-заснавальнікі» Вейшнорыі зусім не шчырыя беларускія патрыёты, а… аўтары расійска-беларускіх вучэнняў «Захад–2017». Дый чаму сярод сеткавых апалагетаў Вейшнорыі так шмат расійскіх профіляў? Супадзенне?

Дзеля справядлівасці, я таксама стаўся ў пэўнай ступені карысным ідыётам. У маёй стужцы цягам аднаго дня (30 жніўня) таксама з’явіліся чатыры публікацыі, вытрыманыя ў атмасферы агульнага захаплення гульнёй у новую дзяржаву. Публікацыі выдаляць не буду — як сведчанне і напамін таго, што статкаваму ачмурэнню і эйфарыі цяжка супрацьстаяць свядома і што нават найбольш пільным не варта разнявольвацца.

Літванія, Вейшнорыя, Наваросія

Дарэчы, стварэнне віртуальных дзяржаваў — прыдумка не новая. Усялякага кшталту народныя рэспублікі, Наваросіі ды аўтаноміі папярэднічалі, бадай, усім тэрытарыяльным канфліктам, распачатым Расіяй цягам апошніх дзесяцігоддзяў, ды з’явіліся найперш у анлайн-прасторы, падрыхтаваўшы глебу для ўтварэння сепаратызму ў прасторы рэальнай. Далёка хадзіць не трэба, зірнуўшы зноўку ж культываванне ідэяў Наваросіі ці створаную анлайн Данецкую Народную Рэспубліку.

У Беларусі спробаў раздзьмуць агонь сепаратызму ў постсавецкі перыяд Расія рабіла прынамсі некалькі. Бадай, найбольш яскравыя — паляшуцкі рух «Етвязь» (1990-я гг.) і палоналітвінскі рух «Літванія» (2000-я гг.).
Апошнім займаліся Віктар Нагнібяда і Віктар Юцкевіч, што мроілі пра стварэнне асобнай «літвінскай нацыі», мовы (зусім не беларускай) ды сваёй псеўдадзяржавы. З іх ініцыятывы на пачатку 2000-х быў праведзены нават устаноўчы сход, што меўся замацаваць «абвяшчэнне нацыі». У якасці асноўнага палітычнага курсу арганізатары адкрыта называлі адасабленне Заходняй Беларусі ў асобную дзяржаву альбо далучэнне да Польшчы. Пры гэтым рэшта дзяржавы, паводле аўтараў «Літваніі» папросту абавязаная была далучыцца да Расіі.

Пазней быў створаны сайт Літваніі (па-руску, хто б сумняваўся), суполкі ў сацыяльных сетках. Літаральна праз пару месяцаў Нагнібяда і Юцкевіч хацелі заснаваць і зарэгістраваць у Польшчы партыю літвінаў, праз якую планавалі ўздымаць пытанне адасаблення заходніх рэгіёнаў Беларусі і магчымага іх далучэння да Польшчы.Назіраючы ж гэтымі днямі за «вейшнорскай» хваляй ды патугамі ператварыць Вейшнорыю ў хай пакуль што і толькі віртуальную, але цалкам самастойную дзяржаву з усімі атрыбутамі (у тым ліку мовай, гісторыяй, уласнай палітыкай), а таксама з пакуль што асцярожнай агрэсіяй у бок усяго беларускага, цяжка ўстрымацца ад правядзення паралеляў паміж Літваніяй і Вейшнорыяй. Пры гэтым, паралеляў настолькі шмат, што выпадае гаварыць менавіта пра адзіны праект, які паслядоўна рэалізоўваецца пад рознымі назвамі.
Адрозненне ж праекту «Вейшнорыя», скажам, ад праекту «Данецкай Народнай Рэспублікі» ў кірунку гетаізацыі. Ва Украіне крамлёўцы стваралі гета менавіта для прарасійскіх украінцаў расійскага паходжання, якія кампактна пражываюць па паўднёвым усходзе краіны. У выпадку ж з «Вейшнорыяй» гета ствараецца, наадварот, для ўсіх «нярускіх» (як у выпадку іншага крамлёўскага сепаратысцкага праекту ва Украіне «Карпацкая Русь»).

Эфект лыжкі лайна

Як вядома, лыжка лайна ў бочцы мёду няўхільна ператварае апошнюю ў бочку лайна. Крамлёўскія сепаратысцкія праекты ад пачатку не мелі значнай падтрымкі сярод мясцовага нерасійскага насельніцтва. Зрэшты, гэткая падтрымка хоць і магла стаць прыемным бонусам для аўтараў і рэалізатараў сепаратысцкіх праектаў, аднак найперш мела зусім іншую мэту — падрыхтоўка глебы для расійскай акупацыі.

Гэтак, у 2010 годзе крымская партыя «Русское единство» (заснаваная ў 2008-м пад назвай «Авангард») на выбарах у Вярхоўны савет украінскай аўтаноміі набрала ўсяго 4,02%, атрымаўшы 3 са 100 мандатаў. Яшчэ праз два гады нават гэткая мізэрная падтрымка ў межах статыстычнае памылкі сышла на нішто: аніводзін з кандыдатаў ад «Русского единства», выстаўленых на чатырох акругах у часе парламенцкіх выбарах, не перамог.

І гэта — у Крыме, пра нібыта татальную прарасійскасць якога апошнім часам чулі нават глухія! Між тым, менавіта гэтая партыя, якая не карысталася папулярнасцю нават сярод найбольш прарасійскіх жыхароў паўвыспы, адыграла адну з галоўных роляў у акупацыі Крыма, а маргінал Аксёнаў па мянушцы «Гоблін» умомант узляцеў на вяршыні крамлёўскай прапаганды.

Менавіта таму не варта заўчасна выдыхаць з палёгкай, назіраючы, як «галоўны беларускі казак» Мікалай Улаховіч атрымаў у часе апошніх прэзідэнцкіх выбараў усяго толькі 1,67% галасоў. Калі рух вейшнорцаў усё ж такі пусціць карэнне ў беларускую глебу, то, відавочна, вышэй за межы маргінальнага «фрык-руху» ён не скокне. Аднак прыклад крымскага «Гобліна»-Аксёнава сведчыць: для падрыхтоўкі глебы пад расійскую акупацыю шмат не трэба.

Пры гэтым, можна прагназаваць, што, як і Аксёнаў ды Улаховіч, уступаць у канфрантацыю з дзейснымі ўладамі Беларусі «лідары» вейшнорцаў таксама не будуць. Мэта падобных крамлёўскіх праектаў, паўтаруся, не пабудова сапраўднай новай дзяржавы, а толькі задзел на будучую расійскую акупацыю.

Падзел беларусаў

Беларусы ўсцяж застаюцца дастаткова маналітнай нацыяй: пры наяўнасці розных і нават супрацьлеглых палітычных і геапалітычных сімпатыяў, аднак, у краіне адсутнічае выразна прарасійскі рэгіён альбо значная тэрыторыя, кампактна заселеная этнічнымі рускімі. Калі ж чагосьці няма, то яго можна паспрабаваць стварыць штучна.

Маючы за аснову тэзу «беларусы і рускія — адзіны рускі народ», крамлёўская прапаганда намагаецца падзяліць беларусаў не паводле лініі «беларусы vs рускія», але паводле лініі «беларусы vs беларускія беларусы». Іншыя акрэсленні апошніх: свядомыя, змагары, ліцвіны, «тру-беларусы», бээнэфаўцы, а зараз — і вейшнорцы.Падобныя працэсы, дарэчы, адбываліся і ва Украіне, дзе крамлёўская прапаганда старанна ўмацоўвала падзел украінцаў на ўкраінцаў трох гатункаў (самыя «трушныя» ўкраінцы першага гатунку — Заходняя Украіна, другі гатунак — у цэнтральнай Украіне, трэці гатунак — усходнія ды паўднёвыя ўкраінцы).

Падзел нацыі паводле гатункаў забівае адразу двух зайцаў:

Па-першае, тым, каму «пашчасціла» трапіць у найвышэйшую катэгорыю, падаграецца пыха: маўляў, мы і сапраўды лепшыя за тых горшых, тыя горшыя — несапраўдныя, а таму няма чаго за іх трымацца, хай ідуць лесам у сваю Расію, а мы будзем ці асобна жыць, ці наагул пойдзем пад Польшчу, бо там нас чакаюць як частку «сапраўднай Заходняе цывілізацыі».

Па-другое, тым, каму «не пашчасціла», і трапілі яны ў найніжэйшую катэгорыю, навязваецца комплекс непаўнавартасці ды крыўда на першых: маўляў, задзяўблі яны сваёй фанабэрыяй, нічога не робяць, а мы іх кормім, пойдзем да Расіі, якая нас любіць і чакае.

Таксама чыняцца спробы падзяліць беларусаў не толькі паводле моўна-культурнай, але і паводле рэлігійнай прыналежнасці. Гэтак крамлёўская і мясцовая каланіяльная прапаганда ўсяляк намагаецца вымалеваць вобраз ворага з беларускіх каталікоў.

Маўляў, значная частка беларускіх каталікоў — прадстаўнікі польскай нацыянальнай меншасці, то бок аўтаматычна «небеларусы», «нянашыя».

Каталікі асацыююцца з Заходняй цывілізацыяй, якую адэпты «русского мира» лічаць варожай сабе. Адпаведна, беларускія каталікі ў вачах «русского мира» — альбо варожыя агенты, альбо здраднікі, што яшчэ горш.

Пераважная колькасць каталікоў аддаюць перавагу беларускай (нярускай) мове і культуры ды нярускаму вектару развіцця Беларусі — пра гэта сведчаць перапісы насельніцтва ды прэзідэнцкія выбары.

У дадатак. Акрамя дэмаралізацыі і раз’яднання нацыі, падзел беларусаў мае на мэце і стварэнне адмысловага «гета» для тых беларусаў, якія здольныя на збройны супраціў Расіі ў выпадку захопу Беларусі апошняй, а таксама складання яшчэ аднаго «расстрэльнага спісу» тых, хто падпадае ў тым ліку і пад фізічную ліквідацыю ў першыя ж дні акупацыі.

Знешнепалітычны эфект

Вядомы факт: адным з галоўных ачагоў патэнцыйнай геапалітычнай напружанасці на глебе міжэтнічных і міжнацыянальных канфліктаў у Савецкім Саюзе разглядалася — нароўні з Каўказам — і беларуска-літоўска-польскае памежжа. Так, тая самая «Вейшнорыя». Супадзенне?

Як і ў выпадку з Украінай, якую крамлёўцы прапаноўвалі па кавалках разабраць ці не ўсім дзяржавам-суседкам, асноўны падзел Беларусі, паводле задумы, мае адбыцца паміж Расіяй (большая частка Беларусі) і Польшчай (Заходняя Беларусь), у дадатак, магчыма, нешта атрымаюць сабе і літоўцы. Гэткім чынам, Вейшнорыя мае адысці палякам ды літоўцам у якасці геапалітычнага падарунку ды залагоджвання.

Падобныя прапановы падзелу Беларусі з боку расійскіх прапагандыстаў, зрэшты, ужо неаднойчы агучваліся. Як і ў выпадку з Украінай, калі ў часе ваеннай эскалацыі на Данбасе з падобнымі прапановамі да Польшчы звяртаўся шэраг расійскіх адыёзных палітыкаў і прапагандыстаў.

Пры гэтым — і тут няма ілюзіяў — размаітых «ватнікаў» ды іншых апалагетаў Расіі на тэрыторыі «Вейшнорыі» таксама багата. А таму аддадзеная палякам ды літоўцам тэрыторыя аўтаматычна ператвараецца ў сепаратысцкія гнайнікі — толькі ўжо прарасійскія, агмень дэстабілізацыі сітуацыі ў рэгіёне. Масавыя пратэсты, сабатаж, тэракты, незаконныя ўзброеныя фармаванні — усё гэта мае ператварыць тэрыторыі Вейшнорыі ды прылеглых Вясбарыі ды Лубеніі (як Польшчу і Літву назвалі ў легендзе вучэнняў «Захад–2017») у «шэрую зону», якая ў перспектыве дае Расіі кантроль над «Сувалкскім калідорам» ды наземнае злучэнне з Калінінградзкай вобласцю РФ без наўпроставага ваеннага супрацьстаяння з NATO.

Дарэчы, звяртае ўвагу на сябе і тое, што межы «Вейшнорыі» не супадаюць з межамі Заходняй Беларусі. Гэткае несупадзенне вынікае з таго, што Заходняя Беларусь не ўяўляе з сябе ані гістарычнага, ані моўна-культурнага, ані этнічнага маналіту, які можна было б супрацьпаставіць астатняй Беларусі. У адрозненні ад Паўночна-Заходняй часткі краіны (з больш-менш кампактным каталіцкім і польскім насельніцтвам), Паўднёва-Заходняя частка Беларусі праваслаўная ды зазнала значныя ўкраінскія ўплывы.

А таму Берасцейшчына хоць і ўваходзіць у панятак «крэсаў», мае, аднак, патэнцыял ператварэння ў геапалітычны козыр у гульні не толькі ды не столькі з Польшчай, колькі з Украінай. Гаворка пра згаданы вышэй сепаратысцкі паляшуцкі рух Міколы Шэляговіча «Етвязь» напрыканцы 1980-х — пачатку 1990-х гг., які даводзіў небеларускасць Палесся, найперш Берасцейшчыны з ухілам у тэзу «Берасцейшчына — гэта Украіна». Між тым, сувязяў з Масквой ды крамлёўскую дапамогу яго ініцыятыве Шэляговіч таксама асабліва не хаваў.

Што рабіць?

Трымацца Беларусі — адзінай і непадзельнай. І разбудоўваць менавіта Беларусь — усім, незалежна ад палітычных перакананняў, рэгіянальных ды геапалітычных сімпатыяў і г.д. Здушваць на корані якія-колечы сепаратысцкія праекты — неістотна, пад якім сцягам ды рыторыкай яны прапаноўваюцца.

І не забываць: вораг ужо ў нашым — беларускім — доме. Вораг, гатовы ваяваць, рабаваць і забіваць нас з вамі. Усіх — незалежна ад нашых палітычных перакананняў, рэгіянальных ды геапалітычных сімпатыяў.

Вейшнорыя павінна памерці. Жыве Беларусь!