Я з табою не сябрую. Як краіны разрываюць усе сувязі паміж сабою

На днях далёкая Балівія абвесьціла, што разрывае дыпляматычныя адносіны з Ізраілем, бо падтрымлівае іншы бок у вайне з тэрарызмам. Такі рашучы крок з боку паўднёваамэрыканскай дзяржавы не адзіны ў ХХІ ст. Давайце паглядзім на падобныя разрывы між дзяржавамі і да чаго гэта прывяло. 

Катар і іншыя арабскія дзяржавы 2017

Паходжаньне дыпляматычнага супрацьстаяньня паміж Катарам і арабскімі краінамі доўга гнаілася пад паверхняй. Спускавым мэханізмам, які падштурхнуў гэтую напружанасьць да разрыву, стаў сплянаваны крок Саўдаўскай Арабіі, Аб'яднаных Арабскіх Эміратаў, Бахрэйна і Эгіпта, якія 5 чэрвеня 2017 года адначасова разарвалі дыпляматычныя і эканамічныя адносіны з Катарам. Прычынай стала нібы запальная прамова эміра Катара шэйха Таміма бін Хамада Аль Тані, якая была прыпісаная яму ў паведамленьні дзяржаўнага інфармацыйнага агенцтва Катара. У прамове крытыкавалася палітыка суседзяў Катара і выказвалася падтрымка Ірана. Катар катэгарычна адхіліў абвінавачваньні, сцьвярджаючы, што інфармацыйнае агенцтва было ўзламанае. Тым не менш, маем што маем.

Прычыны гэтай драматычнай і скаардынаванай акцыі былі наступнымі: Квартэт арабскіх дзяржаваў абвінаваціў Катар у падтрымцы тэрарызму, укрывальніцтве экстрэмісцкіх груповак і падтрымкай шчыльных сувязяў з Іранам, гістарычным ворагам шматлікіх краінаў Пэрсідзкай затокі. Яны таксама крытыкавалі Катар за яго меркаванае ўмяшаньне ва ўнутраныя справы іншых арабскіх краінаў і яго ўяўную гатоўнасьць далучыцца да радыкальных ісламістаў. Таксама да разрыву сувязяў з Катарам далучыліся Лібія, Мальдывы, Ёмэн, Маўрытанія, Каморскія выспы.

Катар, невялікая, але багатая краіна, апынуўся ў ізаляцыі ад сваіх рэгіянальных суседзяў, сутыкнуўшыся з блакадай, абмежаваньнямі на паездкі і эканамічнымі наступствамі.

У наступныя гады перыядычна рабіліся спробы выправіць дыпляматычны раскол. Пасярэдніцкія спробы, у тым ліку з боку Кувэйта і Злучаных Штатаў, імкнуліся пасадзіць бакі за стол перамоваў. Гэтыя намаганьні ўрэшце прывялі да пацяпленьня адносінаў. Значны паваротны момант адбыўся ў пачатку студзеня 2021 года, калі Саўдаўская Арабія, ААЭ, Бахрэйн і Эгіпет афіцыйна падпісалі дэклярацыю Аль-Ула падчас 41-га саміту Рады супрацоўніцтва краінаў Пэрсідзкай затокі. Гэтае пагадненьне паклала пачатак спыненьню блакады і аднаўленьню дыпляматычных адносінаў з Катарам.

М’янма і заходнія дзяржавы 2021

Дыпляматычны разрыў стаў вынікам ваеннага перавароту ў М'янме ў лютым 2021 года. Прэзідэнт краіны Він М’ін, а таксамаАун Сан Су Чжы, некалі сымбалічная фігура ў глабальнай барацьбе за дэмакратыю, былі бесцырымонна затрыманая разам з іншымі палітычнымі лідэрамі 1 лютага 2021. Вайскоўцы М'янмы, вядомыя як Татмадаў, сцьвярджалі, што ўсеагульныя выбары ў лістападзе 2020 года, на якіх партыя Су Чжы пераканаўча перамагла, былі сфальсіфікаваныя. Гэтае абвінавачваньне, аспрэчанае незалежнымі назіральнікамі, паслужыла падставай для дзяржаўнага перавароту, нібыта арганізаванага для аднаўленьня парадку.

Сьвет адрэагаваў імкліва і з аднадушным асуджэньнем. Заходнія краіны, у прыватнасьці, адназначна асудзілі дзеяньні ваеннай хунты: ЗША, Эўразьвяз і іншыя ўвялі кропкавыя санкцыі ў дачыненьні да кіраўнікоў хунты, яны замарозілі іх актывы і забаранілі ім уезд у заходнія краіны.

Але не сам захоп улады, а трагічныя чалавечыя ахвяры, выкліканыя жорсткасьцю вайскоўцаў, атрымалі найбольшы рэзананс ва ўсім сьвеце. Успыхнулі пратэсты, і тысячы людзей выйшлі на вуліцы, дэманструючы свой цьвёрды супраціў перавароту. Жорсткая рэакцыя хунты, якая распачала рэпрэсіі і масавыя арышты, пакінула за сабой страшэнны сьлед расстраляных ахвяраў і разбураных жыцьцяў. Вядома прынамсі пра 21 тысячу забітых.

Хунта абвесьціла надзвычайнае становішча, прыпыніла дзеяньне канстытуцыі, распусьціла грамадзянскі ўрад і абмежавала свабоду прэсы. Заходнія краіны не абмежавалася карнымі мерамі супраць хунты. Пераварот пацягнуў за сабою пераацэнку іх ранейшай палітыкі ўзаемадзеяньня з М'янмай. Аун Сан Су Чжы, якую калісьці лічылі сымбалем надзеі на дэмакратыю, сутыкнулася з вялізнай міжнароднай крытыкай за яе маўчаньне (а верагодна і саўдзел) адносна становішча мусульманскай народнасьці рахінджа, якіх зьнішчалі афіцыйныя органы М’янмы ў ваеннай кампаніі ў 2017 годзе.

Этнічныя чысткі і зьверствы, учыненыя вайскоўцамі, прывялі да сыходу сотняў тысячаў бежанцаў рахінджа ў суседні Бангладэш.

Аднаўленьня дыпляматычных адносінаў на сёньня чакаць не выпадае.

Канада і Саўдаўская Арабія 2018

Разрыў паміж Саўдаўскай Арабіяй і Канадай пачаўся ў жніўні 2018 года, калі міністар замежных справаў Канады Хрысьція Фрыланд выказала ў Twitter занепакоенасьць свайго ўрада арыштам актывістак за правы кабетаў у Саўдаўскай Арабіі. Фрыланд заклікала ўрад Саўдаўскай Арабіі да іх неадкладнага вызваленьня.

Аднак саўдаўская рэакцыя была імклівай. Каралеўства саўдытаў рэзка асудзіла Канаду, і назвала твіт «адкрытым і абуральным умяшаньнем ва ўнутраныя справы Каралеўства Саўдаўская Арабія». Такі жорсткі адказ быў расцэнены як нехарактэрны для саўдаўскай дыпляматыі, якая звычайна была больш стрыманай у адносінах са сваімі заходнімі хаўрусьнікамі.

Больш за тое, у той жа час быў забіты саўдаўскі калюмніст Джамаль Хашогі, і заходнія дзяржавы амаль афіцыйна абвінавачвалі насьледнага прынца саўдытаў у забойстве журналіста.

Далей быў прыняты шэраг карных мераў, якія ўзмацнілі дыпляматычны крызіс. Саўдаўская Арабія выслала канадзкага амбасадара, прыпыніла новы гандаль і інвэстыцыі з Канадай і ініцыявала адкліканьне тысячаў саўдаўскіх студэнтаў, якія навучаліся ў канадзкіх установах. Больш за тое, саўдаўскія авіялініі прыпынілі палёты ў Канаду, і ўсе афіцыйныя справы паміж дзьвюма краінамі спыніліся.

Міжнародная супольнасьць назірала за разгортваньнем гэтага драматычнага супрацьстаяньня. Пазыцыя Канады была вытлумачана аднымі заходнімі краінамі як прынцыповая абарона правоў чалавека, іншымі — як пралік у дыпляматычным пратаколе.

Ішоў час, дыпляматычнае пахаладаньне паміж Эр-Рыядам і Атавай паступова сыходзіла. Саўдаўская Арабія аднавіла наўпроставыя рэйсы ў Канаду ў 2019 годзе, і некаторыя саўдаўскія студэнты вярнуліся ў канадскія навучальныя ўстановы.

У траўні 2023 года краіны абвесьцілі, што амбасадары зноў вернуцца ў Атаву і Эр-Рыяд.

Балівія і Ізраіль 2009

Левы ўрад Балівіі пад кіраўніцтвам прэзідэнта Эва Маралеса зрабіў даволі надзвычайны крок, і разарваў адносіны з Ізраілем, спасылаючыся на сваё цьвёрды супраціў ваеннаму ўварваньню Ізраіля ў сектар Газа.

Так-так, вы чытаеце не апошнія навіны пра Балівію і Ізраіль, а тое, што ўжо было.

Канфлікт у Газе 2008-2009 гадоў пад кодавай назвай «Аперацыя «Літы сьвінец» прывёў да 22-дзённай ваеннай аперацыі Арміі абароны Ізраіля ў адказ на масіраваныя ракетныя абстрэлы палестынскіх тэрарыстаў ХАМАС.

Рашэньне Балівіі разарваць дыпляматычныя адносіны з Ізраілем стала драматычным жэстам падтрымкі арабаў. Прэзідэнт Эва Маралес абвесьціў Ізраіль «тэрарыстычнай дзяржавай» і выслаў ізраільскага амбасадара ў студзені 2009 года. Гэты крок стаў адным з шэрагу дзівосаў у зьнешняй палітыцы Маралеса. Пад яго кіраўніцтвам Балівія ўмацоўвае сувязі з левымі ўрадамі ў Паўднёвай Амэрыцы, асабліва з Венэсуэлай і Кубай.

Злучаныя Штаты і шэраг эўрапейскіх краінаў выказалі сваю глыбокую заклапочанасьць у сувязі з рашэньнем Балівіі. Дыпляматычны разрыў абвастрыў адносіны Балівіі не толькі з Ізраілем, але і з іншымі краінамі, якія мелі сяброўскія сувязі з габрэйскай дзяржавай.

Толькі ў 2020 годзе Балівія і Ізраіль афіцыйна аднавілі дыпляматычныя адносіны пасля амаль дзесяцігодзьдзя варажнечы, гэта адбылося дзякуючы таму, што Эва Маралес быў вымушаны зьбегчы ў Мэксіку, а часовая прэзідэнт Жанін Аньез выпраўляла яго геройствы. Зрэшты, яна ўзяла абавязак правесьці новыя прэзідэнцкія выбары ў 2020, што і зрабіла. На іх перамог сябар Маралеса, а сама Аньез была асуджаная на 10 гадоў за дзяржпераварот.

А дзейны прэзідэнт Балівіі Луіс Арсэ ўсё з той жа левай партыі вырашыў аднавіць гістарычную справу Маралеса. 1 лістапада 2023 года ён зноў разрывае ўсе сувязі з Ізраілем.

Ізраіль назваў рашэньне Балівіі аб разрыве адносінаў "капітуляцыяй перад тэрарызмам і рэжымам аятолаў у Іране".