Генры Кісінджэр ва ўспамінах тых, хто кіраваў нашым сьветам

Немец габрэйскага паходжаньня, які ў пэўны час значыў больш чым прэзыдэнт ЗША. Так можна апісаць былога дзяржсакратара, які пражыў 100 гадоў. Але дамо слова тым, хто па-сапраўднаму ведаў гэтага чалавека. Шмат хто зь іх і сам даўно адышоў.

Голда Мэір, прэм’ер-міністарка Ізраілю

«Да гэтага часу (1973 год — рэд.) самым істотным чалавекам на Блізкім Усходзе стаў не прэзыдэнт Садат, не прэзыдэнт Асад, не кароль Фэйсал і нават не місіс Мэір. Галоўным чалавекам стаў амэрыканскі дзяржаўны сакратар доктар Генры Кісінджэр. Намаганьні, якія ён прыклаў, каб дабіцца міру ў рэгіёне, варта назваць звышчалавечымі. Мае адносіны зь ім бывалі і лепшымі, і горшымі, часам яны станавіліся складанымі. Бывала, што я яму надакучыла, а можа, і злавала яго, бывала, што ролі зьмяняліся. Але я захаплялася яго інтэлектуальнай адоранасьцю. Трываньне і настойлівасьць ягоныя былі бязьмежныя, і, урэшце, мы сталі добрымі сябрамі.

У Ізраілі я пазнаёмілася і зь ягонай жонкай, мы бавілі час разам, і яна мяне зачаравала. Мабыць, з усіх выдатных якасьцяў Кісінджэра самая выдатная — ягонае ўменьне ўваходзіць у драбнюткія тонкасьці праблемы, за рашэньне якой ён узяўся. Неяк ён сказаў мне, што гады два таму ён ня чуў пра такое мейсца — Кунэйтра. Але зараз, калі ён прыняў удзел у перамовах аб разьмежаваньні сірыйскіх і ізраільскіх войскаў на Галянскіх вышынях, ва ўсім раёне не было дарогі, хаты, нават дрэва, пра якія б ён ня ведаў усё што трэба.

Я сказала яму: «Ня лічачы былых генэралаў, якія зараз чальцы ізраільскага ўраду, па-мойму, няма ў нас ніводнага міністра, які ведаў бы пра Кунэйтру гэтулькі, колькі Вы».

Калі ён толькі ўступіў на доўгі шлях, які прывёў да разьмежаваньня войскаў на Галянскіх вышынях, і пачуў, што мы ня можам пакінуць пазыцыі на ўзгорках каля Кунэйтры, таму што гэта паставіць пад удар габрэйскія паселішчы, ён паставіўся да нас скептычна.

— Вы гаворыце пра гэтыя пагоркі, нібы яны Альпы ці Гімалаі, — сказаў ён мне. — Я пабываў на Гаяланах і Альпаў там не заўважыў».

Маргарэт Тэтчэр, прэм'ер-міністарка Вялікай Брытаніі

Маргарэт Тэтчэр узаемадзейнічала з Кісінджэрам падчас яе знаходжаньня на пасадзе. У адным са сваіх каментароў яна сказала:

«Немагчыма пераацаніць уклад Генры Кісінджэра ў Амэрыку і, такім чынам, у стабільнасьць сьвету. Ён адыграў істотную ролю ў распрацоўцы палітыкі, якая пазьбягала крайнасьцяў, прызнавала рэальнасьць улады і пры гэтым імкнулася рухацца наперад да больш стабільнага і мірнага сьвету.

Генры Кісінджэр быў добрым сябрам Брытаніі і непахісным хаўрусьнікам у цяжкія часы. Ягонае разуменьне глябальнага палітычнага ляндшафту ня мае сабе роўных, і яго парады былі для мяне вялікай каштоўнасьцю».

Джэральд Форд, прэзыдэнт ЗША

«Я вельмі давяраў ягоным меркаваньням і парадам. У яго быў унікальны спосаб аналізу складаных міжнародных сытуацыяў, і ягоныя рэкамендацыі заўсёды былі прадуманымі і эфектыўнымі».

Са сваім адметным голасам зь нямецкім акцэнтам Кісінджэр ніколі не саромеўся выказваць сваё меркаваньне. Форд назваў яго «супердзяржсакратаром», але таксама адзначыў ягоную калючасьць і самаўпэўненасьць. Прэзыдэнт Форд казаў, што «Генры ў сваім розуме ніколі не памыляўся. У яго была самая тонкая скура з усіх публічных асобаў, якіх я калі-небудзь ведаў.

Я думаю, што Генры Кісінджэр быў самым эфэктыўным перамоўшчыкам ва ўсім сьвеце ў другой палове ХХ стагодзьдзя. Я ганаруся тым, што ён у мяне быў дзяржсакратаром. І я думаю, што гісторыя пакажа, што ён быў вельмі, вельмі эфэктыўным дзяржсакратаром».

Рычард Ніксан, прэзыдэнт ЗША

Рычард Ніксан, пры якім Кісінджэр працаваў дарадцам па нацыянальнай бясьпецы і дзяржсакратаром, меў уласныя складаныя погляды на Кісінджэра. У сваіх мэмуарах Ніксан пісаў:

«Кісінджэр валодаў самым хуткім і аналітычным розумам сярод усіх людзей, якіх я сустракаў, ён быў здольны як на вялікую вернасьць, так і на вялікую рэўнасьць... Ён быў бліскучым перамоўшчыкам. Ён умеў бачыць сьвет з пункту гледжаньня балансу сілаў, што надзвычай істотна для дзяржаўнага сакратара».

Джымі Картэр, прэзыдэнт ЗША

Картэр, які быў не рэспубліканцам, у адрозьненьні ад Ніксана і Форда, меў іншы погляд на Кісінджэра. Аднойчы ён заявіў:

«Я быў поўны рашучасьці, што ў вядзеньні замежных справаў мая адміністрацыя будзе адлюстроўваць прыстойнасьць і высокія маральныя прынцыпы амэрыканскага народу... А Кісінджэр быў гатовы прыняць любога дыктатара, які будзе супрацьстаяць камунізму... Я думаю, што некаторыя яго захады былі памылковыя».

Мадлен Олбрайт, першая жанчына-дзяржсакратар ЗША

«Доктар Кісінджэр — бліскучы стратэг і выдатны настаўнік, і я многаму ў яго навучылася... Нават нязгодныя з канкрэтнай палітыкай, якую ён праводзіў, ня могуць не паважаць ягоны інтэлект і адданасьць нашай краіне».

Джон Макейн, сэнатар ЗША

Ветэран вайны ў В'етнаме казаў пра Кісінджэра:

«Генры Кісінджэр — чалавек складаны і супярэчлівы. Хоць я не заўсёды быў згодны зь ягонай палітыкай, асабліва ў В'етнаме, я ніколі не сумняваўся ў яго патрыятызме і прыхільнасьці міру».

Чжоу Эньлай, прэм'ер-міністар КНР

Эньлай, які быў прэм'ер-міністрам Кітайскай Народнай Рэспублікі падчас таемнага візіту Кісінджэра ў 1971 годзе, наладзіў зь ім узаемадзеяньне, якое мела ключавое значэньне для пачатку адносінаў паміж Кітаем і Захадам. Ён сказаў:

«Візіт доктара Кісінджэра ў Кітай адкрыў брамы для аднаўленьня кітайска-амэрыканскіх адносінаў. Ягоны рэалізм і стратэгічнае мысьленьне былі відавочныя падчас нашых перамоваў, якія заклалі аснову для будучага супрацоўніцтва».

Леанід Брэжнеў, генэральны сакратар КПСС

Брэжнеў сказаў аднойчы на дыпляматычнай сустрэчы:

«Перамовы з Кісінджэрам падобныя на гульню ў шахматы з майстрам. Ён жорсткі ўдзельнік перамоваў, заўсёды добра падрыхтаваны і дакладна ведае, чаго хоча».

Напрыканцы, каб крыху разбавіць адносна высокі тон згадваньняў пра Кісінджэра, працытуем яркага крытыка былога дзяржсакратара.

Крыстафер Хітчэнс, пісьменьнік і журналіст

У сваёй кнізе «Працэс над Генры Кісінджэрам» ён выступіў зь некалькімі жорсткімі крытычнымі заявамі. У адной са сваіх ацэнак Хітчэнс напісаў:

«Генры Кісінджэр павінен быць прыцягнуты да адказнасьці за ваенныя злачынствы, за злачынствы супраць чалавечнасьці і за парушэньні агульнага, звычаёвага або міжнароднага права, уключаючы змову з мэтай зьдзяйсьненьня забойстваў, выкраданьне людзей і катаваньні».

Каментары Хітчэнса вынікаюць зь пераконаньня, што дзеяньні Кісінджэра падчас ягонага знаходжаньня на пасадзе, былі, асабліва ў такіх мейсцах, як Камбоджа, Чылі і Бангладэш, ваеннымі злачынствамі.

Добры быў чалавек Генры ці злы — вырашаць кожнаму самастойна. 

Нобэлеўскія ляўрэаты прэміі міра, якія не апраўдалі ганаровае званьне