Пастухоў: На нашай «ферме» настаў час Кафкі
Рэпрэсіўная фаза ў РФ скончылася, распачаўся чысты тэрор. Калі раней мы ў асноўным назіралі наступствы ірацыянальных дзеянняў, то цяпер будзем назіраць наступствы ірацыянальных думак, лічыць палітолаг і гісторык Уладзімір Пастухоў.
Для тых, хто толькі назірае за паўсядзённым жыццём у Расіі на заканчэнні трэцяга года вайны, асобныя разрозненыя навіны пра рознага кшталту абсурдызм нагадваюць не вельмі ўдалую экранізацыю Хармса.
То «Интердевочек» абвесцяць вінаватымі ў развале СССР, то распачнуць ганенне на квадробераў (пры тым, што пераважнай большасці даводзіцца тлумачыць, хто гэта такія), то будуць асуджаць вузкія нагавіцы і стыляг, то прапануюць забараніць прапаганду «чайлдфры» (пры гэтым насельніцтва, хутчэй за ўсё, застанецца ў перакананні, што гэта нейкая разнавіднасць ўжо забароненай прапаганды ЛГБТ, таму што слова такога — «чайлдфры» — таксама зроду не чула). Пазбаўлю чытача ад пералічэння іншых прыкладаў — і так зразумела, пра што гаворка.
Усё гэта здаецца нейкай какафоніяй глупства і рандомным наборам інтэлектуальна-маральных скрыўленняў, якія наўпрост паміж сабой ніяк не звязаныя.
Але трэніраванае вока спрытна вывуджвае з гэтага выпадковага набору ідыятызмаў нітку ўнутранай дэтэрмініраванасці сістэмы, на якую нанізаны ланцужок з якасна розных стадый эвалюцыя таталітарнага грамадства.
Кожнае асобнае глупства — гэта артэфакт; сабраныя разам, яны — з'ява, вартая пільнага вывучэння.
Высокая канцэнтрацыя абсурду ў сучасным жыцця Расіі толькі сведчыць аб тым, што посткамуністычная неататалітарная дзяржава дасягнула ў сваім развіцці найвышэйшай і — як я спадзяюся — апошняй стадыі.
Яна прайшла «рэпрэсіўную» стадыю дзесьці паміж 2003-2013 гадамі, і цягам наступных дзесяці гадоў заставалася «тэрарыстычнай».
Для фазы «тэрору», як я неаднаразова паказваў, характэрна пераважанне ірацыянальнага пачатку над рацыянальным.
Тэрор у пэўным сэнсе бязмэтавы і не накіраваны ні на якую канкрэтную страту грамадства, ён падсілкоўваецца ўласнай энергіяй і развіваецца ў адпаведнасці са сваёй унутранай логікай — ды закатвае ў свой рулон адзін пласт грамадства за другім.
Адрозненне ад тэрору ад рэпрэсій у тым, што тэрорам практычна нельга кіраваць, яго можна толькі накіроўваць.
Гэта гісторыя, якая развіваецца сама па сабе, і таму так часта пажырае сваіх стваральнікаў.
Аднак жа і накіроўваць можна па-рознаму. Да самага апошняга моманту ў посткамуністычнага тэрору была нейкая суб'ектнасць. Можна было з вядомай нацяжкай сказаць, што цэнтрам яго броўнаўскага руху з'яўляецца нейкая «чорная дзірка» пуцінскага deep state, што уяўляе з сябе мудрагелістую сумесь сілавікоў, бандытаў (зрэшты, у Расіі гэта амаль адно і тое ж), эфектыўных менеджараў і юродзівых ідэолагаў (рэлігійных і свецкіх).
Аднак цяпер гэтая суб'ектнасць тэрору раствараецца, ён як бы становіцца бесцялесным, і таму яшчэ больш усёабдымным і незразумелым.
У якасці рухавіка гэтага тэрору на змену пуцінскаму deep state прыходзіць пуцінская deep mind. Іншымі словамі, змястоўным цэнтрам тэрору становіцца створаны сістэмай міф, а не творцы гэтага міфа.
Гэта, уласна кажучы, і ёсць новая «міфалагічная» стадыя развіцця посткамуністычнага неататалітарызму, калі ўнутр ўжо даўно тэрарыстычнай па сваёй сутнасці сістэмы перамяшчаюцца не людзі, а ідэі.
Калі раней мы ў асноўным назіралі наступствы ірацыянальных дзеянняў, то цяпер будзем назіраць наступствы ірацыянальных думак.
Трэба быць гатовымі да таго, што мы ўступаем (на жаль, не ў першы раз) у суровую паласу гісторыі Расіі, дзе чалавечае жыццё і лёс будуць у істотнай ступені залежаць ад чыёйсьці перакручанай, часта са складаным сэксуальным або суіцыдальным падтэкстам, фантазіі.
Пры гэтым самі фантазіі, маючы фармальна сваёй крыніцай канкрэтных носьбітаў (бескарысных ідыётаў), на справе будуць складвацца ў мудрагелістыя спалучэнні самых дзікіх аргіястычных бачанняў, якія валодаюць здольнасцю да самаразвіцця.
І цяпер ужо ўсё не будзе мець значэння, якая канкрэтна курыца пракудахтала аб вузкіх штоніках і які менавіта певень пракукарэкаў пра тое, што вялікую імперыю загубілі звычайныя шлюхі, а важна тое, што цяпер на нашай «ферме» настаў час Кафкі.