Муж Наталлі Хершэ: «Гэта проста жах»

Як  вядома грамадзянку Швейцарыі беларускага паходжання Наталлю Хершэ прысудзілі да двух з паловай гадоў калоніі строгага рэжыму і абавязалі заплаціць 1000 беларускіх рублёў у якасці кампенсацыі маральнай шкоды пацярпеламу 22-гадоваму супрацоўніку АМАПа Сяргею Кончыку.

Журналісты Радыё Свабода пагаварылі з мужам Наталлі Хершэ Робертам Штэелі, таксама грамадзянінам Швейцарыі. Ён сказаў, што ў яго "не было ніводнага шанцу спыніць" жонку, калі яна сабралася ехаць у Беларусь, а вынесены ёй прысуд ахарактарызаваў як "проста жах".
— Як зараз адчувае сябе Наталля? Дзе яе ўтрымліваюць?
— Цяпер яна ў Менску, але мы не ведаем дакладна, у якім месцы. Трэба сачыць за тым, куды яго павязуць. У мяне няма магчымасці з ёй пагаварыць, таму ніякай інфармацыі на гэты конт у мяне няма, я магу толькі атрымліваць яе са СМІ, як і вы. Яна паспела напісаць мне некалькі лістоў, але ў іх яна сказала, што ёй забаронена паведамляць што-небудзь пра ўмовы ўтрымання ў турме. Паміж радкоў, як мне здалося, я змог прачытаць, што яна ў парадку.
— У яе ёсць родныя ў Беларусі?
— Так, брат, з якім яна вельмі блізкая, але яму таксама забаронена яе наведваць у турме. Гэта дазволена рабіць толькі адвакату і прадстаўніка швейцарскага МЗС. Я думаю, цяпер гэтая сітуацыя зменіцца, але як менавіта —пакуль складана сказаць. Гэтая турма не з тых, што арыентаваны на сэрвіс.
 
— Як і калі вы пазнаёміліся?
— Вельмі па-сучаснаму, як і ўсе цяпер, у інтэрнэце. Гэта было два гады таму, летам. У нас было спатканне на маляўнічым возеры, і так усё гэта пачалося. Яна ў той момант ужо 10 гадоў жыла ў Швейцарыі. Была замужам за іншым швейцарцам, але ён памёр.
— Як ёй прыйшла ў галаву ідэя паехаць у Беларусь? Вы баяліся яе туды адпускаць?
— У мяне не было ні адзінага шанцу яе спыніць. Калі ў яе з'явілася гэтая ідэя, яна ўся была перапоўненая энтузіязмам і энергіяй. Я зразумеў, што яна проста павінна паехаць туды.
— Гэта значыць, яна ехала ў Беларусь мэтанакіравана для таго, каб удзельнічаць у акцыях пратэсту?
— Ды, каб абараніць у сябе на радзіме дэмакратыю, тыя каштоўнасці, па якіх мы жывем тут, у Швейцарыі.
— Вы ў гэты момант ужо ведалі нешта пра пратэсты ў Беларусі? Усведамлялі небяспеку, якая ёй пагражае?
— Так, я ведаў, што некаторыя людзі пасля акцый пратэсту ў Беларусі трапляюць у турму: на некалькі сутак, на два тыдні. Але рызыку, што ёй дадуць два з паловай гады турмы, я сур'ёзна не разглядаў.
— Вы глядзелі відэа, на якіх беларуская міліцыя збівае пратэстоўцаў?
— Калі шчыра, не. Я стараўся іх не глядзець. Я і так схільны фантазіяваць ў сваёй галаве, я не хацеў да гэтага дадаць яшчэ і такія рэчы.
— Як вы даведаліся аб яе затрыманні?
— Яна паспела адправіць мне СМС з аўтобуса, у які яе пасадзілі. Потым я ўбачыў яе імя ў спісе затрыманых на сайце праваабарончага цэнтра "Вясна". Затым пачаўся жудасны час: доўгі час, калі я не ведаў нічога. Пры гэтым у прэсе было мноства жудасных гісторый пра гвалт у адносінах да пратэстоўцаў, чаго я толькі не ўяўляў сабе ў галаве.
— Доўга так працягвалася?
— Каля двух тыдняў. Потым брат Наталлі знайшоў адваката, але ні з ім, ні з яе братам мне не ўдалося толкам пагаварыць. Я зусім не ведаю рускай мовы, брат мне нешта пісаў пра свае размовы з адвакатам, але мне даводзілася перакладаць гэта праз гугл-перакладчык.
Пагаварыць я змог толькі з прадстаўніком швейцарскага МЗС, калі ён падключыўся да справы. У гэты момант я ўжо адчуў сябе крыху лепш. І толькі праз 40 дзён я атрымаў ад Наталлі першы ліст. Ён быў падвергнуты цэнзуры, але я адчуў, што з ёй усё добра, што яна не падвяргалася фізічнаму гвалту, што ў яе няма нейкіх сур'ёзных траўмаў.
— Вы бачылі відэа, на якім адлюстравана затрыманне Наталлі? Як вы можаце пракаментаваць?
— Так, бачыў. Што я магу сказаць — яно мяне не здзівіла. У яе ёсць гонар і энергія. Яна лёгкая на ўздым.
— Што вы можаце сказаць аб прад'яўленым ёй абвінавачванні? Ці лічыце вы яго справядлівым?
— Не, вядома. Гэта проста жах. Я думаю, гэта проста сігнал астатнім: нават не думайце так сябе паводзіць, супраціўляцца.
— Вы бачылі калі-небудзь у Швейцарыі паліцэйскіх у балаклавах?
— Не ведаю, але думаю, што такое магчыма.
— Навошта, на вашу думку, беларускія сілавікі хаваюць свае твары?
— Каб абараніць сябе ад людзей? (Смяецца.) Далёка не ўсе ставяцца да іх як да сяброў.
— Што вы наогул думаеце пра Аляксандра Лукашэнку і  беларускія пратэсты?
— Усе ведаюць, што ён дыктатар. Мы так гэта бачым. Я выступаю за дэмакратычныя каштоўнасці. Я думаю, я спадзяюся, што яго час падыдзе да канца.
— Як вам дапамагаюць швейцарскія ўлады? Ці адчуваеце вы падтрымку яшчэ аднекуль?
— Члены Нацыянальнага савета Швейцарыі арганізавалі акцыю ў яе падтрымку, склалі петыцыю. Адзін з міністраў звярнуўся да нашага міністра замежных спраў з просьбай умяшацца, але гэта ўсё толькі размовы.
— Ці будзе адвакат Наталлі абскарджваць прысуд?
— У мяне няма прамой сувязі з адвакатам, але я чуў, што ён збіраецца гэта зрабіць. Але я не думаю, што ў сістэме, дзе наверсе такі дыктатар, як Лукашэнка, гэта спрацуе. Буду рады памыляцца.
— І ўсё ж, мне здаецца, вы настроены аптымістычна і разлічваеце ўбачыць сваю жонку раней, чым праз два з паловай гады. Калі гэта ўдасца, адпусціце вы яе зноў у Беларусь?
— (Смяецца.) Так, я спадзяюся ўбачыць яе раней. Можа быць, беларускі рэжым абрынецца, гэта магчыма. Можа быць, нам павязе, і нашы швейцарскія палітыкі змогуць зрабіць штосьці большае, чым проста заявы, перакрыюць Лукашэнка фінансавыя патокі або штосьці ў гэтым родзе. Свабода вельмі важная для мяне, але калі ёй трэба будзе зноў паехаць ... нават не ведаю. Не ўпэўнены, што другі раз я зраблю гэтак жа і адпушчу яе.