Зброя Беларусі: экспарт у параўнанні з мінулым зваліўся на траціну
Стакгольмскі Міжнародны інстытут даследавання праблем міру (SIPRI) выпусціў штогадовую справаздачу аб міжнародных пастаўках зброі. У ім утрымліваецца і ацэнка паказчыкаў Беларусі. У прынцыпе, яны такія ж, як і ва ўсёй эканоміцы.
SIPRI разглядае чатырохгадовыя «цыклы» паставак узбраенняў па ўсім свеце. Пры гэтым варта адзначыць, што інстытут для ацэнкі трансфераў узбраенняў выкарыстоўвае не фінансавыя паказчыкі або паказчыкі ў натуральным выражэнні. Ён ужывае спецыяльна распрацаваныя адзінкі: індыкатары трэнду. Яны заснаваныя на вядомых выдатках на вытворчасць адзінкі асноўнага набору ўзбраенняў і прызначаны для адлюстравання перадачы ваенных рэсурсаў, а не іх фінансавага кошту.
Паводле звестак SIPRI, у 2019-2023 гадах доля Беларусі ў сусветным экспарце ўзбраенняў склала 0,2% і знізілася на 34% у параўнанні з перыядам 2014-2018 гадоў. Асноўнымі атрымальнікамі беларускіх узбраенняў названыя В'етнам (30% ад агульнага аб'ёму), Сербія (22%) і Уганда (17%).
У той жа час доля нашай краіны ў сусветным імпарце ўзбраенняў у 2019-2023 гадах павялічылася на 30% да 0,5%. Паводле ацэнкі інстытута, усё імпартаванае ўзбраенне Беларусь атрымлівала з Расіі.
Аднак, нягледзячы на цеснае супрацоўніцтва з Беларуссю, Расіі на збройным рынку таксама не шанцавала. Паводле даследавання, у 2019-2023 гады экспарт узбраенняў з Расіі скараціўся на 53% у параўнанні з 2014-2018 гадамі.
Іншымі словамі, экспартныя пастаўкі расійскай зброі знізіліся больш чым удвая. І, калі ў 2019 годзе Расія экспартавала зброю ў 31 краіну, то ў 2023 годзе ўжо толькі ў 12 дзяржаў, піша SIPRI.
«Расія ўпершыню стала трэцім па велічыні экспарцёрам зброі — сказана ў справаздачы інстытута. — Экспарт узбраенняў з ЗША і Францыі расце, а экспарт з Расіі рэзка падае».
У справаздачы гаворыцца, што краіны Еўропы ў 2019-2023 гадах павялічылі імпарт асноўных узбраенняў на 94%. Таксама сярод тэндэнцый адзначаецца, што 2019-2023 гадах значна большыя аб'ёмы зброі паступалі ў Азію, Акіянію і на Блізкі Усход.
Паводле даных SIPRI, у перыяд 2019-2023 гадоў на долю ЗША прыпадала 42% сусветнага экспарту ўзбраенняў, на долю Францыі і Расіі — па 11%. ЗША павялічылі экспарт зброі на 17%, іх ваенная прадукцыя рэалізоўвалася ў 107 дзяржаў.
Найбуйнейшымі імпарцёрамі ўзбраенняў былі Індыя (9,8% сусветнага імпарту), Саудаўская Аравія (8,4%), Катар (7,6%), Украіна (4,9%).
На ЗША і дзяржавы Заходняй Еўропы прыпадала 72% усяго экспарту ўзбраенняў у 2019-2023 гадах у параўнанні з 62% у 2014-2018 гадах, і ЗША паставілі асноўныя ўзбраенні больш, чым за любы папярэдні пяцігадовы перыяд, гаворыцца ў даследаванні.
«ЗША ўзмацнілі сваю глабальную ролю ў якасці пастаўшчыка зброі — важны аспект сваёй знешняй палітыкі — экспартуючы больш зброі ў большую колькасць краін, чым калі-небудзь у мінулым, — кажа дырэктар праграмы паставак зброі SIPRI Мэцью Джордж. — Гэта адбываецца ў той час, калі эканамічнае і геапалітычнае дамінаванне ЗША кідаюць выклік дзяржавам, якія развіваюцца».
Экспарт зброі з Францыі павялічыўся на 47%, і ўпершыню Францыя стала другім па велічыні экспарцёрам зброі.