Чаму ў Беларусі стала больш эканамічных злачынцаў?

З 2021 года эканамічная злачыннасць пачала імкліва расці. Яшчэ ў чэрвені 2021-га стала больш жорсткім заканадаўства ў галіне ўхілення ад выплаты падаткаў і іншых эканамічных злачынстваў. Аднак ужо некалькі гадоў запар колькасць такіх злачынстваў расце. Што не так, высвятлялі «Беларусы і рынак».

Даныя Белстата паказваюць, што з 2015 па 2020 год колькасць эканамічных злачынстваў, зафіксаваных праваахоўнымі органамі, устойліва зніжалася. У 2021 годзе, з прыняццем паправак у прафесійныя нарматыўныя акты, злачыннасць вярнулася да росту.

Так, калі ў 2020 годзе было здзейснена 895 злачынстваў супраць парадку ажыццяўлення эканамічнай дзейнасці, то ў 2023 — ужо 1650.

Колькасць асоб, якія паквапіліся на эканамічны парадак, у 2023 годзе таксама аказалася максімальнай за апошнія 5 гадоў – 651 чалавек. Для параўнання: у 2021 годзе такіх было 240 – мінімум за ўсю сучасную гісторыю.

Вынесці прысуды ў 2023 годзе паспелі 282 эканамічным злачынцам – зноў жа, рэкордная колькасць з 2020 года.

Ухіляцца ад падаткаў сталі ў два разы часцей 

Самы распаўсюджаны від эканамічных злачынстваў звязаны з падробкай грошай — 566 выпадкаў за год. На другім месцы — ухіленне ад выплаты падаткаў (арт. 243 у Крымінальным кодэксе).

Менавіта падатковыя злачынствы паказалі самы хуткі рост з 2021 года. За мінулы год зарэгістравана 229 выпадкаў і выяўлена 217 чалавек, якія ўчынілі такое злачынства. Гэта ў два разы больш у параўнанні з 2020–2021 гадамі.

За гэтымі асноўнымі відамі эканамічных злачынстваў з вялікім адрывам ідзе «набыццё каштоўнасцяў, здабытых злачынным шляхам» — за год зафіксавана 50 такіх парушэнняў, учыненых 40 асобамі. Яшчэ 24 чалавекі абвінавачаныя ў кантрабандзе. Нягледзячы на сціплую лічбу, гэта максімальны паказчык за дзесяць гадоў.

Затое да мінімуму скараціліся выпадкі ўхілення ад пагашэння крэдыторскай запазычанасці — у 2023 годзе такіх зарэгістравана толькі 8, у той час як яшчэ ў 2019 годзе колькасць даходзіла да 149.

Як караюць эканамічных злачынцаў?

Статыстыка нам не дае адказу пра пакаранне эканамічных злачынцаў. Аднак у 2019 годзе была праведзеная прававая рэформа, якая павінна была лібералізаваць падыход да пакарання за негвалтоўныя злачынствы.

У лістападзе 2023 года адбылася калегія Генпракуратуры, на якой намеснік кіраўніка ведамства Генадзь Дыск заявіў аб зніжэнні на 32,9% прымянення меры стрымання ў выглядзе заключэння пад варту па эканамічных справах.

Як мяняліся падыходы ўладаў?

У Беларусі з 19 чэрвеня 2021 года ўступілі ў дзеянне папраўкі ў кодэксы па пытаннях крымінальнай адказнасці. Яны зрабілі больш жорсткім пакаранні за асобныя эканамічныя злачынствы, і, сярод іншага, увялі крымінальную адказнасць за наўмысную нявыплату ўнёскаў у ФСАН.

Больш жорсткімі сталі і пакаранні па такіх парушэннях, як ухіленне ад выплаты падаткаў і збораў шляхам утойвання, наўмыснага заніжэння падатковай базы, ухілення ад прадстаўлення падатковай дэкларацыі (разліку) або ўнясення ў яе загадзя ілжывых звестак. Сярод прадугледжаных за такія злачынствы мер пакарання фігуруе пазбаўленне волі тэрмінам да 3 гадоў, а калі памер шкоды асабліва буйны, то да 12 гадоў. 

Да 2020 года эканамічныя ўлады дэкларавалі зусім адваротную палітыку – лібералізацыю нормаў для прадпрымальнікаў і дэкрыміналізацыю эканамічных злачынстваў. Шэраг абвешчаных тады мер нават паспелі прыняць. Так, напрыклад, у 2019 годзе з Крымінальнага кодэкса быў выключаны артыкул аб «ілжэпрадпрымальніцтве», а таксама скасаваная крымінальная адказнасць за прадпрымальніцкую дзейнасць без рэгістрацыі.

У КК з'явілася норма аб тым, што пазбаўленне волі не прызначаецца ўпершыню асуджанаму, калі ён здзейсніў не ўяўляе вялікай грамадскай небяспекі або менш цяжкае злачынства ў эканамічнай сферы. Таксама быў павышаны памер буйнога і асабліва буйнога ўрону.