«Задума абароны Беларусі» — пра страхі Лукашэнкі і лёс дыктатараў

Нядаўна Лукашэнка правёў нараду з сілавым блокам, дзе быў прыняты дакумент з дзіўнай назвай: «Задума абароны Беларусі на наступную пяцілетку». Каго насамрэч «задумана» абараняць наступныя пяць гадоў?

Рэзананс ад планаў размясціць у Беларусі расійскія ракеты «Арэшнік» аказаўся гучным і не вельмі спрыяльным для афіцыйнага Мінска. Акрамя таго, Аляксандра Лукашэнку моцна ўразіла, як хутка і нечакана абрынуўся дыктатарскі рэжым Башара Асада. І рушыла ўслед спантанная рэакцыя, піша Валерый Карбалевіч на «Позірку».

«Арэшнік» ўнёс дысананс у вобраз міратворца

Адзін з вобразаў, які настойліва фармуюць сам Лукашэнка і яго прапагандысцкая машына падчас выбарчай кампаніі, — гэта вобраз міратворца. Маўляў, ён — гарант мірнага неба Беларусі. Больш за тое, дзяржаўныя СМІ спрабуюць даказаць, што Лукашэнка з'яўляецца міратворцам міжнароднага маштабу, ён увесь час заклікае да спынення вайны ва Украіне і мірных перамоў. І нават прымярае на сябе ролю пасярэдніка.

Але апошнія падзеі ўнеслі дысананс у гэты вобраз. Перш за ўсё, дабратворную карціну сапсаваў візіт Уладзіміра Пуціна, падчас якога было абвешчана пра будучае размяшчэнні ў Беларусі расійскіх ракет «Арэшнік». І гэта паслужыла стартам мілітарысцкага абвастрэння.

10 снежня падчас паездкі ў Барысаў Лукашэнка паўстаў у вельмі ваяўнічым вобразе, шмат гаварыў пра пагрозы з боку Захаду, у сваю чаргу пагражаў Еўропе ядзернай зброяй і «Арэшнікам».

12 снежня Лукашэнка правёў пасяджэнне Савета бяспекі з вельмі дзіўным парадкам дня. Абмяркоўвалі «задуму абароны Беларусі на наступную пяцігодку (2026-2030 гады)». Ніколі раней такой тэрміналогіі не выкарыстоўвалі, дакументаў з падобнай назвай не прымалі. Ствараецца ўражанне нейкай штучнасці і спантаннасці. На хаду прыдумалі назву дакумента, ліхаманкава яго стварылі, і ў выніку Лукашэнка яго падпісаў.

«У далікатным пытанні пасляваеннага ўрэгулявання на хаўрусніка беларускія ўлады спадзявацца не могуць»

Толькі сёлета прыняты цэлы шэраг дакументаў у гэтай сферы. Ёсць Канцэпцыя нацыянальнай бяспекі, Ваенная дактрына, Канцэпцыя бяспекі Саюзнай дзяржавы, дагавор паміж Беларуссю і Расіяй аб гарантыях бяспекі. Цяпер вось яшчэ «задума абароны» на цэлую пяцігодку наперад. Мабыць, Лукашэнка лічыць, што чым больш дакументаў прыняць, тым больш трывалай будзе бяспека.

А ў дадатак 13 снежня дзяржаўны сакратар Савета бяспекі Аляксандр Вальфовіч па даручэнні Лукашэнкі правёў раптоўную праверку на ўчастку мяжы з Украінай.

У крамлёўскай гульні

Што здарылася, чаму раптам памянялася рыторыка, пачалася чарговая мілітарысцкая ліхаманка? Ёсць дзве прычыны. Абедзве агучыў Лукашэнка падчас паездкі ў Барысаў, хоць і зрабіў гэта не наўпрост, а хутчэй намёкам.

Перш за ўсё, планы размяшчэння ў Беларусі «Арэшніка» далёка не ўсім беларусам даспадобы. Як прызнаў сам Лукашэнка, «такое рашэнне можа быць не цалкам папулярным крокам перад выбарамі».

І ён тут жа пачаў апраўдвацца. Для гэтага вылучаюцца два тэзісы. Па-першае, гэта, маўляў, адказ на інтрыгі ворагаў, заходніх суседзяў, NATO. Маўляў, вось ЗША плануюць размясціць падобныя ракеты ў Германіі.

Гэта значыць, амерыканскіх ракет там пакуль няма, ёсць толькі вельмі нявызначаныя планы, арыентаваныя на 2026 год, прычым верагоднасць таго, што іх падтрымае новая адміністрацыя Дональда Трампа, не вельмі высокая. А рашэнне пра «Арэшнік» ужо прынятае. Дык хто выступае ініцыятарам гонкі ўзбраенняў?

Расійскі «ядзерны парасон» у Беларусі — гульня на публіку ці сумная рэальнасць?

Па-другое, Лукашэнка ўсяляк падкрэслівае сваю суб'ектнасць у выкарыстанні расійскай зброі на беларускай тэрыторыі. Маўляў, мы будзем вызначаць цэлі для ракет. І наогул, як запэўнівае Вальфовіч, у кіраўніка ёсць «ядзерны чамаданчык».

Але ўсё гэта —добрая міна пры дрэннай гульні. Як заўважыў палітычны аналітык Юрый Дракахруст, «у гэтых стратэгічных "шахматах" Беларусь — нават не пешка, а толькі клетка на дошцы».

Рэха сірыйскіх падзей

А другая прычына мілітарысцкага абвастрэння на мінулым тыдні — больш экзатычная. Лукашэнку вельмі ўсхвалявалі падзеі ў далёкай Сірыі. Яго моцна ўразіла тое, як хутка і нечакана абрынуўся рэжым Асада, з якім у Лукашэнкі былі сяброўскія адносіны. Не дапамаглі расійскія падпоркі.

Наогул, кіраўнік Беларусі вельмі хваравіта ставіцца да звяржэння дыктатур і дыктатараў. Для яго ўлада — рэч сакральная, а любы замах на яе — недаравальнае злачынства. А самае галоўнае, драматычны лёс зрынутых дзеячаў такога кшталту Лукашэнка прымае так блізка да сэрца таму, што прымярае яе на сябе. Ён баіцца, што нешта падобнае можа здарыцца і з ім.

Таму кіраўнік кідаецца на абарону зрынутых дыктатараў. Можна прывесці мноства прыкладаў.

Так, Лукашэнка ў свой час назваў арышт і перадачу былога кіраўніка Югаславіі Слабадана Мілошавіча міжнароднаму трыбуналу «абуральным і недэмакратычным» фактам і адзначыў, што падобныя дзеянні ў дачыненні да былых прэзідэнтаў служаць стварэнню дрэннага іміджу дзяржавы.

Выступаючы ў ААН у 2005 годзе, Лукашэнка заявіў: «Кіраўнікі суверэнных дзяржаў — Югаславіі і Ірака — паводле непацверджаных, абсурдных, надуманых абвінавачванняў, кінутыя ў турмы... Суд над Мілошавічам даўно стаў карыкатурай. Садам Хусэйн наогул, як у свеце дзікуноў, аддадзены на ласку пераможцы. Іх правы няма каму абараніць, акрамя ААН, таму што іх дзяржаў ужо няма, яны знішчаныя».

Прынамсі 100 тысяч целаў. Пад Дамаскам знайшлі масавае пахаванне ахвяр рэжыму Асада

У свой час Лукашэнка выказаў гатоўнасць даць палітычны прытулак таму ж Мілошавічу, дыктатару Ірака Хусейну і даў такі прытулак зрынутаму кіраўніку Кыргызстана Курманбеку Бакіеву.

10 снежня ў Барысаве кіраўнік Беларусі, каментуючы падзеі ў Сірыі, зноў заступіўся за дыктатараў. Ён успомніў бацьку Башара Асада Хафеза Асада: «Гэта была веліч. Ён памёр даўно, цяпер яны ламаюць яго помнікі», — іншых дыктатараў — Хусейна, Муамара Кадафі ў Лівіі, Фідэля Кастра на Кубе.

Лукашэнка сказаў: «Як яны (апаненты на Захадзе. — В.К.) толькі іх ні паласкалі. І дыктатары, і варвары, і народ забіваюць і ядуць. Што толькі ні гаварылі. Таму што яны з імі нічога не маглі зрабіць. Я іх добра ведаў. Гэта былі моцныя людзі. Яны стаялі за свой народ, за сваю дзяржаву. < ... > Які Башар Асад дыктатар? Лекар па прафесіі, я яго ведаю даўно. У нас добрыя былі чалавечыя адносіны. Ніякі ён не дыктатар. Ён лячыў людзей як лекар. Ён ніколі нікога не забіваў».

Гэта значыць, на думку Лукашэнкі, дыктатары — найлепшыя людзі ў свеце. А затым ён дадаў, перавёўшы ўсю сірыйскую драму на сябе: «Вы бачыце, як гэта ўсё разгортваецца, як дэманізуюць кіраўнікоў дзяржаў. Мне гэта знаёма. У вас жа таксама "дыктатар" кіруе краінай».

Падзенне чарговага тырана абуджае страхі

З рацыянальнага пункту гледжання гэтая абарона зрынутых тыранаў не мае ніякага сэнсу. Бо аўтакраты, якія страцілі ўладу, — лузеры, якія прайгралі. Арыентавацца на іх вобразы — гэта няправільны паліттэхналагічны ход. Звычайна палітыкі ў якасці прыкладаў бяруць гісторыі поспехаў, спрабуюць капіяваць пераможцаў.

Але тут адбіваюцца асаблівасці асобы Лукашэнкі, яго нейкая дзіўная, не да канца вытлумачальная сімпатыя да дыктатараў усіх часоў і народаў, нейкая містычная, нават фатальная, згубная сувязь з імі.

«Калі сабаку няма чаго рабіць, ён фарбуе будку. А калі камусьці страшна, ён складае планы сваёй абароны»

З гэтага вынікае імпульсіўная рэакцыя на інфармацыю пра звяржэнне чарговага дэспата. У гэтым плане можна згадаць, напрыклад, як Лукашэнка адрэагаваў на жудасную смерць Кадафі ў 2011 годзе. Ён тут жа абвясціў пра тэрміновае фармаванне тэрытарыяльнай абароны, запатрабаваў штогод праводзіць вучэнні, прысвоіў званні генерал-маёра старшыням аблвыканкамаў і Мінскага гарвыканкама і інш.

Так і цяпер. Звяржэнне рэжыму Асада стала сігналам, што трэба нешта рабіць. Спантаннай рэакцыяй стала тэрміновае правядзенне Рады бяспекі, прыняцце дзіўнага дакумента пад дзіўнай назвай «Задума абароны Беларусі на наступную пяцігодку». Плюс агрэсіўная рыторыка на адрас усіх ворагаў.

Практычнага сэнсу ва ўсіх гэтых інстынктыўных рухах цела няшмат. Гэта хутчэй для самазаспакаення. Такая псіхатэрапія.