Якой магла б быць Плошча?

Палітыка

Ці быў шанец на тое, каб Плошча скончылася па-іншаму? Для ўладаў іншага сцэнару развіця падзеяў не было. Яны звыкла прымянілі сілу, прыкладна так, як разагналі намётавае мястэчка ў  2006-м. А ці магла па-іншаму дзейнічаць апазіцыя?



chess.png

 Тры гады мінула з моманту Плошчы. Але падзеі 19 снежня 2010 года дагэтуль не перастаюць адбівацца на Беларусі.  Не ўсе палітвязні вызваленыя, кандыдат у прззідэнты Мікола Статкевіч па-ранейшаму знаходзіцца ў турме. Некалькі сот чыноўнікаў знаходзіцца пад санкцыямі Еўрасаюза, і ўсе адносіны з цывілізаваным светам упіраюцца ў адно — вызваленне палітвязняў.

Ці быў шанец на тое, каб Плошча скончылася па-іншаму? Верагодна, для ўладаў іншага сцэнару развіця падзеяў проста не было. Яны звыкла прымянілі сілу, прыкладна так, як разагналі намётавае мястэчка ў годзе 2006-м. То бок, іншымі метадамі ўлада дзейнічаць не можа. А ці магла па-іншаму дзейнічаць апазіцыя?


Першыя крокі ўлады па недапушчэнні ўладай Плошчы рабіліся яшчэ задоўга да дня галасавання. І брутальныя дзеянні пачаліся не на плошчы Незалежнасці, і не 19 снежня. 18 снежня, за дзень да прэзідэнцкіх выбараў, у Мінску быў затрыманы лідэр міжнароднай маладзёжнай арганізацыі «Малады фронт» Дзмітрый Дашкевіч, разам з паплечнікам Эдуардам Лобавым. Па версіі следства, Дашкевіч і Лобаў з хуліганскіх падставаў «беспадстаўна і наўмысна» кулакамі і металічным прадметам збілі двух грамадзян. «Грамадзяне» нават на судзе засталіся ананімнымі, хаця насамрэч ніхто не сумняецца ў тым, што гэта была правакацыя.
Што было б, калі б Дашкевіч дайшоў да Плошчы, і як бы дзейнічаў «Малады фронт»? Зараз Дашкевіч кажа: у выпадку, калі б ён дайшоў да Плошчы, грамадзяне б бралі ўладу. «Мне цяжка сказаць, як бы мы ўплывалі на кандыдатаў у прэзідэнты, ці не ўплывалі. З некаторымі з кандыдатаў у нас былі канкрэтныя дамоўленасці, што мы робім, як гэта робім і калі гэта робім. Адказваючы за сябе і за сваіх паплечнікаў я скажу, што грамадзяне вярталі б сабе ўладу», — кажа Дашкевіч.

Якім бы чынам гэта адбывалася? Быў бы штурм Дома Урада і разгон Плошчы? Дашкевіч лічыць такія словы як «штурм» і «рэвалюцыя» усяго толькі «дэфініцыямі». «Кожны ўкладвае ў гэтыя словы свой сэнс. Я кажу, што народ бы вяртаў уладу. Калі на вуліцу выходзяць 30 — 50 тысяч, яны выходзяць для чагосці. Для таго, напрыклад, каб вярнуць сабе права голаса, якога ў краіне няма ўжо 20 год. Вяртанне права голаса — гэта і ёсць вяртанне ўлады. Ва ўсіх посткамуністычных краінах, у Чэхіі, Польшчы, Вугоршчыне і іншых людзі выходзілі, каб вярнуць сабе ўладу, і вярталі яе», — адказвае Дашкевіч.


«Другім крокам » дла ўладаў стаў захоп групы Някляева з гукаўзмацняльнай апаратурай.
19 снежня прыкладна ў 19.00 калона на чале Някляевым пачала рух ў бок Кастрычніцкай плошчы ад офіса кампаніі «Гавары праўду!» на вуліцы Няміга. Прыкладна праз 15-20 хвілін шлях дэманстрантам перапыніў аўтамабіль дарожна-патрульнай службы з бартавым нумарам 622. Някляеў запатрабаваў, каб ім адкрылі праход, на што міліцыя адказала адмовай. Тады шэраг актывістаў паспрабавалі адцягнуць аўтамабіль з праезнай часткі. У гэты момант пачуліся выбухі, а пасля выбуху аднекуль ззаду з’явіліся «людзі ў чорным». На форме не было ніякіх апазнавальных знакаў. Яны паклалі ўсіх тварам у снег, моцна збілі актывістаў, і хуценька прысабечылі гукаўзмацняльную апаратуру. Някляеў быў збіты да беспрытомнасці, яго на руках аднеслі ў офіс і выклікалі хуткую дапамогу. У мікрааўтобусе, у якім знаходзілася  гукаўзмацняльная апаратура, былі выбітыя вокны і пашкоджаны дзверы.
А што было б, калі б Някляеў з апаратурай даехаў бы да Кастрычніцкай плошчы?

Кіраўнік штабу Уладзіміра Някляева Андрэй Дзмітрыеў лічыць, што тады б у беларусаў быў бы шанец стварыць такую ж плошчу, як «Майдан» у Кіеве. «Мы везлі на плошчу добрую гукаўзмацняльную апаратуру. Бо ўсім зразумела: хто на плошчы валодае гукам, той валодае і плошчай. Найперш, мы разлічвалі, што будзе зруйнаваны каток, які ўлада заліла на Кастрычніцкай, ствараючы не толькі нязручнасці, але і небяспеку дэманстрантам. Былі б адразу выдзеленыя месцы для машынаў «хуткай дапамогі» і для прэсы. Была б сфармаваная група перамоўшчыкаў з уладай, а Някляеў бы заклікаў дэмакратычныя сілы да адзінства, прынялі бы нейкую «клятву кандыдатаў» пра адзінства мэтаў, задачаў і патрабаванняў», — адзначае Дзмітрыеў.


Дарэчы, такі штаб і паспрабавалі стварыць кандыдаты на прэзідэнты, — так званы ўрад народнага даверу. Аднак без гукаўзмацняльнай апаратуры пра гэта няшмат хто пачуў, а ў выніку гэты ўрад ледзьве не ў поўным складзе апынуўся ў СІЗА КДБ.
Аднак і пра тое, што адбылося, Дзмітрыеў не шкадуе. «Канешне, усе мы «заднім розумам» моцныя. Пасля першай спробы так званага «штурма Дому Ураду» можна было б выставіць там ачапленне, каб не было другой спробы… Хаця, на маю думку, гэта ўсё роўна нічога б не дало — знайшлі б іншую падставу для разгону. І ўвогуле, наўрад ці кадыдаты кіравалі б Плошчай. На мірны масавы пратэст людзі выходзяць не тыя, якія падтрымліваюць таго ці іншага кандыдата, а абураныя нахабнымі дзеяннямі ўлады», — лічыць Дзмітрыеў.

Яшчэ адзін момант мог павярнуць дэманстрацыю ў іншы бок. На нейкім этапе Мікалай Статкевіч прапанаваў народу рушыць у бок Адміністрацыі прэзідэнта, якая знаходзілася побач. Пэўна, з мэтай узяць яе ў кола людзей, і зрабіць своеасаблівую «аблогу» будынку.


Былы кіраўнік выбарчага штабу Статкевіча Сяргей Марцэлеў кажа, што, хутчэй за ўсё, такі сцэнар дзеянняў узнік у Статкевіча спантанна. Бо на плошчы не было гукаўзмацняльнай апаратуры, і ў гэтым выпадку адзінае выйсце для таго, каб людзе не разыходзіліся — «дзвіжуха».

«Па-першае, я гэтага закліку не чуў, а па-другое, калі ён і быў, то быў, хутчэй, экспромт Статкевіча. З майго пункту гледжання як паліттэхнолага, такі заклік не вельмі ўдалы. Рэзідэнцыя прэзідэнта — будынак з узмоцненай аховай, акрамя таго аблога была б асабістым выклікам Аляксандру Лукашэнку. Я думаю, што Служба бяспекі Лукашэнкі не сядзела б склаўшы рукі, і наступствы для дэманстрантаў былі б значна горшыя», — кажа Марцэлеў.


Акрамя таго, людзям на Плошчы трэба было прадэманстраваць сваю салідарнасць і незадаволенасць афіцыйнымі вынікамі выбараў. «На вузенькіх і неасветленных вуліцах Карла Маркса, Кірава і Энгельса зрабіць відовішчны малюнак было б вельмі складана. Таму я думаю, што такі сцэнар быў проста персанальнай ідэяй Статкевіча», — мяркуе Марцэлеў.
Непасрэдна ля Дому Ураду кандыдаты ў прэзідэнты спрабавалі спыніць так званы «штурм», — кандыдату ў прэзідэнты Віталю Рымашэўскаму пад час гэтай спробы нават разбілі галаву. А што было б, калі б штурм спынілі? Альбо наадварот, што было б, калі б уварваліся ў Дом Ураду?

Віталь Рымашэўскі ўпэўнены — сілавыя дзеянні ўладаў усё роўна б былі. «Разгон быў бы ў любым выпадку. Але ў першым варыянце, каб мы спынілі гэты так званы «штурм», у Лукашэнкі не было б падставаў абвінавачваць нас у спробах гвалтоўна захапіць уладу. Бо некторыя нават на Захадзе ўсур’ёз успрынялі рыторыку афіцыйнага Мінска пра «штурм», «пераварот» і іншае. Такіх козыраў бы ў Лукашэнкі не было б, і рэпрэсіі былі б значна меншыя», — мяркуе Рымашэўскі.


Калі б дэманстранты варваліся ў Дом Ураду, то тут, упэўнены Рымашэўскі, не абышлося б «малой крывёй». «Нават спробы ўвайсці ў Дом Ураду выклікалі брутальны разгон і жорсткае збіццё безабаронных, і цалкам мірных дэманстрантаў. Калі б яны пайшлі ў Дом Урада, поўны войскамі спецпрызначэння, у вузкіх калідорах будынку… Наступствы былі б значна горшыя», — адзначае Рымашэўскі.
Але галоўную памылку апазіцыя, па меркаванні Рымашэўскага, дапусціла значна раней не толькі за 19 снежня 2010 года, а ўвогуле і за сам 2010год, і за 2009 год, і за тыя гады, якія ім папярэднічалі. «Галоўная памылка — тое, што ў 2010 годзе не было адзінага кандыдата ў прэзідэнты на выбарах ад апазіцыі. Калі б ён быў, усё было б па-іншаму. І зараз гэтую памылку мы спабуем выправіць», — кажа адзін з лідэраў БХД.