Як змяніліся Балгарыя і Румынія пасля далучэння да Еўрапейскага саюза?

У гэты дзень 18 гадоў таму Балгарыя і Румынія падпісалі дамову пра далучэнне да Еўрапейскага саюза. З тых часоў дзве краіны зведалі значныя палітычныя, эканамічныя і сацыяльныя змены, імкнучыся адпавядаць стандартам ЕС і інтэгравацца ў шырэйшую еўрапейскую супольнасць.

25 красавіка 2005 года дзве былыя краіны сацлагера — Балгарыя і Румынія — падпісалі дамову пра далучэнне да Еўрапейскага саюза, якая дазволіла ім праз два гады, 1 студзеня 2007 года, афіцыйна стаць сябрамі ЕС. 

Уступленне краіны ў ЕС для Балгарыі стала вынікам працяглага працэсу, які пачаўся ў 1995 годзе, калі краіна падала заяўку на сяброўства. Яно азначала канец пераходу ад сацыялістычнай эканомікі да рынкавай. Да таго ж такім чынам Балгарыя стала часткай буйнейшай супольнасці нацый, што ставяць на мэце прасоўванне дэмакратыі, прыярытэт правоў чалавека і эканамічны росквіт.

Балгарыя атрымала доступ да адзінага рынку і фінансаванне ад праграм ЕС для падтрымкі эканамічнага і сацыяльнага развіцця. У той жа час уступленне ў ЕС прадугледжвала прыняцце шырокага спектра законаў і правіл ЕС, а значыць, патрабавала значных змен у нарматыўна-прававой базе краіны.

З моманту ўступлення ў ЕС Балгарыя дабілася прагрэсу па многіх напрамках, такіх, як эканамічны рост, сацыяльнае развіццё і паляпшэнне інфраструктуры. Аднак краіна па-ранейшаму сутыкаецца з праблемамі, звязанымі з карупцыяй, арганізаванай злачыннасцю і палітычнай нестабільнасцю.

Рэформы ў Балгарыі на шляху да сяброўства ў ЕС

У Балгарыі быў праведзены шэраг эканамічных і палітычных рэформаў для адпаведнасці крытэрам сяброўства ў ЕС. Гэтыя рэформы ўключалі змены ў нарматыўна-прававой базе краіны, паляпшэнне ў галінах абароны правоў чалавека і вяршэнства закона, а таксама эканамічныя рэформы для прывядзення эканомікі Балгарыі ў адпаведнасць са стандартамі і правіламі ЕС.

У Балгарыі была праведзена судовая рэформа — краіна ўнесла істотныя змены ў прававую сістэму: былі створаны новыя інстытуты для забеспячэння незалежнасці і бесстароннасці судовых органаў.

Барацьба з карупцыяй і арганізаванай злачыннасцю. Балгарыя прыняла меры па ўдасканаленні праваахоўных і антыкарупцыйных органаў краіны і працавала над умацаваннем супрацоўніцтва з інстытутамі ЕС у гэтых сферах.

Таксама Балгарыя прыклала намаганні для паляпшэння абароны правоў чалавека і правоў меншасцей.

Краіна правяла шэраг эканамічных рэформаў, у тым ліку лібералізацыю гандлю і інвестыцый, мадэрнізацыю падатковай сістэмы і прыватызацыю дзяржаўных прадпрыемстваў.

Балгарыя ўклала значныя сродкі ў ахову навакольнага асяроддзя, у тым ліку ў распрацоўку новых экалагічных нормаў і ўкараненне новых тэхналогій для зніжэння забруджвання.

Усе гэтыя рэформы былі скіраваны на паляпшэнне эканамічнага, палітычнага і сацыяльнага асяроддзя ў Балгарыі і прывядзенне краіны ў адпаведнасць са стандартамі і каштоўнасцямі Еўрапейскага саюза.

Перавагі ўступлення ў ЕС для Балгарыі

Уступленне Балгарыі ў Еўрапейскі саюз прынесла краіне шэраг пераваг. Найперш акрэслім эканамічныя выгады:

• Пашырэнне гандлю. Сяброўства ў ЕС прадаставіла балгарскім прадпрыемствам больш шырокі доступ да адзінага рынку ЕС, што садзейнічала павелічэнню гандлёвых і інвестыцыйных патокаў паміж Балгарыяй і іншымі краінамі-членамі ЕС.
• Эканамічны рост. Уступленне ў ЕС дапамагло стымуляваць эканамічны рост у Балгарыі, паколькі краіна атрымала фінансаванне і інвестыцыі ЕС, якія падтрымалі развіццё інфраструктуры, дазволілі краіне мадэрнізаваць і абнавіць сваю прамысловасць.
• Доступ да фондаў ЕС. Балгарыя як дзяржава-член ЕС атрымала права на фінансаванне праграм ЕС, такіх, як Еўрапейскі фонд рэгіянальнага развіцця і Еўрапейскі сацыяльны фонд. Гэтыя фонды аказвалі фінансавую падтрымку інфраструктуры, даследаванням і распрацоўкам, а таксама праектам сацыяльнага развіцця.
• Паляпшэнне адукацыі і навучання: членства ў ЕС садзейнічала пашырэнню супрацоўніцтва ў галіне адукацыі і навучання, дазволіўшы балгарскім студэнтам і спецыялістам вучыцца і працаваць у іншых краінах ЕС, абменьвацца ведамі і навыкамі.
• Павышаная бяспека і абарона: Балгарыя як член ЕС атрымала доступ да цэлага шэрагу механізмаў бяспекі і абароны, у тым ліку супрацоўніцтва ў галіне пагранічнага кантролю, праваахоўных органаў і барацьбы з тэрарызмам.
• Паляпшэнне абароны навакольнага асяроддзя: членства ў ЕС заахвоціла Балгарыю палепшыць меры па ахове навакольнага асяроддзя. Краіна працуе над змяншэннем забруджвання, садзейнічаннем устойліваму развіццю і абароне прыродных рэсурсаў.
• Павелічэнне палітычнага ўплыву: Балгарыя атрымала мацнейшы голас у еўрапейскіх справах і змагла ўдзельнічаць у працэсах прыняцця рашэнняў у ЕС.

Такім чынам, уступленне ў ЕС прынесла Балгарыі значныя эканамічныя, сацыяльныя і палітычныя выгады і дапамагло пазіцыянаваць краіну як важнага іграка ў больш шырокай еўрапейскай супольнасці.

Дык ці ёсць мінусы?

Безумоўна, былі таксама некаторыя недахопы і праблемы, з якімі краіна сутыкнулася пасля ўступлення ў ЕС.

• Страта кантролю над абласцямі палітыкі. Сяброўства ў ЕС патрабавала ад Балгарыі ўзгаднення сваёй палітыкі з палітыкай ЕС, што азначала адмову ад некаторай ступені кантролю над пэўнымі галінамі палітыкі і эканомікі.
• Нарматыўна-прававы цяжар. Выкананне правілаў і стандартаў ЕС — дарагі і працаёмкі працэс, які можа стаць цяжарам для малых прадпрыемстваў і некаторых галін.
• «Уцечка мазгоў». Сяброўства ў ЕС дало балгарскім студэнтам і спецыялістам магчымасць вучыцца і працаваць у іншых краінах ЕС, што, акрамя відавочных плюсаў, прывяло да «ўцечкі мазгоў» высокакваліфікаваных супрацоўнікаў, якія пакідаюць Балгарыю ў пошуках лепшых магчымасцей у іншых краінах.
• Нераўнамернае развіццё. Нягледзячы на магчымасці, якія дае членства ў ЕС, ёсць асцярогі, што выгады не былі раўнамерна размеркаваны па краіне. Некаторыя рэгіёны Балгарыі працягваюць адставаць з пункту гледжання эканамічнага і сацыяльнага развіцця.

Хто супраць?

У Балгарыі ёсць апаненты сяброўства ў ЕС. Да прычын, па якіх некаторыя балгары выступаюць супраць сяброўства ў ЕС, адносяцца асцярогі з нагоды страты суверэнітэту і кантролю над нацыянальнай палітыкай, а таксама асцярогі, што сяброўства ў ЕС прывядзе да ўзмацнення канкурэнцыі і скарачэння працоўных месцаў. Таксама некаторыя лічаць прагрэс у барацьбе з карупцыяй занадта павольным, а эканамічную няроўнасць у краіне занадта значнай.

У Балгарыі існуюць некалькі палітычных партый, якія крытычна ставяцца да Еўрапейскага саюза і ў рознай ступені выступаюць супраць членства краіны ў ЕС. Да такіх партый адносяцца:

• «Аб'яднаныя патрыёты». Гэта нацыяналістычная кааліцыя трох партый, якая крытыкуе іміграцыйную палітыку ЕС, выступае за ўмацаванне сувязей з Расіяй і за выхад краіны з NATO.

• Балгарская сацыялістычная партыя. Гэта левацэнтрысцкая партыя, якая крытычна ставіцца да некаторых аспектаў палітыкі ЕС, у прыватнасці, да мер жорсткай эканоміі і ўплыву пастаноў ЕС на балгарскі бізнес. Некаторыя палітолагі апісваюць арыентацыю партыі як мяккую русафілію.
• Рух за правы і свабоды. Правацэнтрысцкая партыя, якая прадстаўляе этнічную турэцкую меншасць Балгарыі. Хаця партыя падтрымлівае членства ў ЕС, яна крытычна ставіцца да некаторых палітыкаў ЕС і выступае за больш вялікую аўтаномію Балгарыі ў працэсах прыняцця рашэнняў у ЕС.
• «Воля». Гэта папулісцкая партыя, якая крытычна ставіцца да ўплыву ЕС на Балгарыю і выступае за больш незалежную знешнюю палітыку.

Падтрымка сяброўства ў ЕС у цэлым застаецца высокай у Балгарыі, і большасць асноўных палітычных партый у краіне выступаюць за сяброўства ў ЕС, а некаторыя выступаюць за больш цесную інтэграцыю і супрацоўніцтва ў межах ЕС.

Румынія ў Еўрапейскім саюзе

Уступленне Румыніі ў ЕС стала кульмінацыяй працяглага працэсу палітычных і эканамічных рэформаў, які пачаўся ў пачатку 1990-х гадоў, пасля падзення камуністычнага рэжыму ў 1989 годзе.

У гады, якія папярэднічалі ўступленню, Румынія правяла шэраг рэформаў, каб адпавядаць патрабаванням членства ў ЕС. Да іх адносяцца меры па ўмацаванні законнасці, барацьбе з карупцыяй і рэформе судовай сістэмы. Румынія таксама працавала над мадэрнізацыяй сваёй эканомікі, лібералізацыяй гандлю і паляпшэннем сацыяльных і экалагічных стандартаў.

Аднак працэс далучэння не абышоўся без праблем. Прадстаўнікі ЕС крытыкавалі Румынію за павольны прагрэс у правядзенні рэформаў, асабліва ў галіне карупцыі і судовай рэформы. Краіна таксама з усіх сіл спрабавала адпавядаць стандартам ЕС у такіх галінах, як бяспека харчовых прадуктаў і сельская гаспадарка.

Тым не менш, Румынія ў канчатковым выніку змагла выканаць патрабаванні для сяброўства ў ЕС і далучылася да блока разам з Балгарыяй у 2007 годзе.

Як і Балгарыя, для таго, каб адпавядаць стандартам ЕС, Румынія шчыльна працавала ў галінах умацавання вяршэнства права, мадэрнізацыі эканомікі (шляхам лібералізацыі гандлю, паляпшэння канкурэнцыі і прыватызацыі дзяржаўных прадпрыемстваў), абароны правоў чалавека, паляпшэння экалагічных стандартаў.

Таксама Румынія прыняла шэраг мер па паляпшэнні сацыяльнай абароны, у тым ліку па прадастаўленні сацыяльнай дапамогі і медыцынскіх паслуг. Краіна таксама працавала над паляпшэннем магчымасцей адукацыі і навучання з мэтай павелічэння чалавечага капіталу і скарачэння беднасці.

Выгады для Румыніі

• Эканамічныя выгады. Сяброўства ў ЕС дало Румыніі доступ да больш шырокага рынку для сваіх тавараў і паслуг, а таксама доступ да фінансавання і інвестыцыйных магчымасцей.
• Паляпшэнне бізнес-асяроддзя. Бізнес-асяроддзе ў Румыніі палепшылася дзякуючы большаму рэгуляванню і празрыстасці. Гэта дапамагло прыцягнуць замежныя інвестыцыі і садзейнічала росту айчыннага бізнесу.
• Палітычная стабільнасць. Уступленне ў ЕС дапамагло ўмацаваць палітычную стабільнасць у Румыніі і дало краіне аснову для прасоўвання дэмакратыі і вяршэнства права.
• Павышэнне ўзроўню жыцця. Сяброўства ў ЕС спрыяла пашырэнню доступу да аховы здароўя, адукацыі і сацыяльнай абароны. Краіна таксама выйграла ад павелічэння інвестыцый у інфраструктуру, у тым ліку ў такіх галінах, як транспарт і энергетыка.
• Пашырэнне культурнага абмену. Культурны абмен паміж Румыніяй і іншымі краінамі ЕС пашырыўся праз такія праграмы, як «Erasmus+», якая дазваляе румынскім студэнтам вучыцца ў іншых краінах ЕС, а таксама праз разнастайныя культурныя мерапрыемствы і абмены.
• Паляпшэнне абароны правоў чалавека. Сяброўства ў ЕС спрыяла павышэнню ўвагі да правоў чалавека ў Румыніі, асабліва ў такіх галінах, як правы меншасцей, правы ЛГБТ і правы жанчын.

Адным з яскравых прадстаўнікоў апазіцыі членству Румыніі ў ЕС з'яўляецца правая нацыяналістычная партыя Альянс за Саюз румынаў (AUR). Партыя крытыкавала палітыку і інстытуты ЕС і выступала за ўзмацненне нацыянальнага суверэнітэту і больш кансерватыўны падыход да сацыяльных пытанняў.

Аднак варта адзначыць, што большасць румынаў у цэлым падтрымліваюць членства ў ЕС і бачаць у ім пазітыўную сілу палітычнай і эканамічнай стабільнасці, а таксама сацыяльнага развіцця.