З нізкі «Уладзевы гісторыі»
Два літаратары, суседзі па сталічным двары вярталіся з паседжання Рады пісьменніцкай суполкі, што праходзіла ў Сусветны дзень правоў чалавека і дзе чальцом творчага саюзу быў абраны і іх даўні сябра-мастак.— Ну вось і вярнуліся мы ў свой Рай! — зазначыў малодшы, калі прамінулі яны каланаду перад Батанічным садам, збочылі праз арку з шумнага і ўвечары праспекта ў свой двор...
Прачуханкі
Адзін час Галіна Іванаўна А., педагог-гісторык паводле адукацыі, мела пасаду, якая адзначалася ў яе працоўнай кніжцы запісам доўгім і мудрагелістым: «Кіраўнік арганізацыйнай групы па стварэнні музея гісторыі жаночай адукацыі ў Беларусі». Музей той ствараўся ў адзінай у краіне Жодзінскай жаночай гімнаіі.
Аднаго дня запрасіла Галіна Іванаўна ў гімназію на літаратурна-мастацкую імпрэзу ўраджэнца горада па-над Плісою Уладзіміра С. з ягонымі калегамі.
Актавая зала жаночай (пісьменнікі аніяк не маглі ўцяміць, чаму завецца яна жаночай, а не дзявочай, бо вучацца ў ёй усё ж дзяўчаты?) гімназіі была паўнюсенькая.
Галіна Іванаўна распачала імпрэзу — павітала ўсіх прысутных і стала прадстаўляць гасцей.
Спачатку назвала земляка, мастака і пісьменніка Уладзіміра С., які ў свой час вучыўся ў будынку гімназіі, што належаў тады сярэдняй школе №3.
—У нас у гасцях таксама, — працягвала вядоўца, — перакладчык, паліглот і педагог, грамадскі дзеяч, экс-дэпутат Вярхоўнага Савета нашай краіны Лявон Пятровіч Баршчэўскі!
Гімназічная ідэалагіня, платынавая бландзінка Людміла Б., якая прыпазнілася, а таму стаяла ў дзвярах, бо не магла праціснуцца да сталоў, за якімі размясціліся госці, схапілася за галаву.
«Уй, блін! — чыталася ў яе на вуснах. — Каго запрасілі?!»
Калі аціхлі чарговыя гарачыя воплескі гімназістак, Галіна Іванаўна прадоўжыла:
— Мы рады вітаць у нашай гасціннай зале і Народнага паэта Беларусі Рыгора Барадуліна!
Ідэалагіня зноў схапілася за галаву і паспрабавала нешта патлумачыць Галіне Іванаўне на мігах. Тая згледзела, што Генадзь Мікалаевіч Бураўкін не спяшаецца адгукацца на яе прадстаўленне і падымацца з крэсла, а госці штось падказваюць ёй паўшэптам.
— Прабачце, дзяўчаты, прабачце і вы, дарагія госці! — нарэшце змікіціла яна, што змарозіла нейкую недарэчнасць, спахапілася і пастаралася выправіць сваю памылку: — Я вельмі хвалююся, а таму яшчэ раз перапрашаю. У нас у гасцях сёння — Народны паэт Беларусі Генадзь Бураўкін, аўтар тэкстаў такіх знакамітых песень, як «Завіруха» і «Калыханка»!
Гэтым разам давялося Генадзю Мікалаевічу падымацца і раскланьвацца, бо хіба ж можна не звацца Народным паэтам аўтару добрага тузіна шлягераў, а таксама песні, якая штовечар гучыць для дзетак з тэлеэкранаў?!
Тым часам на твары ў ідэалагіні можна было прачытаць: «Ну, усё, капец! Калі не звольняць, дык атрымаю як мінімум добрай прачуханкі ў гарана ці нават у гарвыканкаме!»
Імпрэза ж прайшла ўдала і ў нечым нават будзёна: сталічныя госці пачыталі вершы і пераклады, адказалі на пытанні, падарылі бібліятэцы свае кнігі дый пацешыліся кветкам ад гімназістак.
Не змаглі літаратары прамінуць таго дня і гарадскую бібліятэку. Пагаварылі з яе супрацоўніцамі, пакінулі аўтографы на сваіх аўтарскіх кнігах, што знайшліся на паліцах і ў бібліятэчных фондах, а таксама сфатаграфаваліся на добры ўспамін разам з бібліятэкаркамі.
А праз некалькі тыдняў дазналіся сталічныя госці, што дырэктарка бібліятэкі, лаўрэат прэзідэнцкай прэміі «За духоўнае адраджэнне» Тамара Ч. выйшла з адпачынку і ўзняла гвалт, калі падначаленыя пахваліліся ёй нядаўняй імправізаванай сустрэчай і аўтографамі знакамітых пісьменнікаў:
— Ды вы што! Знайшлі каго запрашаць у бібліятэку, знайшлі каго прывячаць у храме культуры! Вы што, не ведаеце — гэта ж бэнээфаўцы, гэта ж апазіцыянеры! Праз тое нашы ўлады ім ні званняў, ні прэмій, ні пасадаў не даюць!
Raj
Два літаратары, суседзі па сталічным двары вярталіся з паседжання Рады пісьменніцкай суполкі, што праходзіла ў Сусветны дзень правоў чалавека і дзе чальцом творчага саюзу быў абраны і іх даўні сябра-мастак.
— Ну вось і вярнуліся мы ў свой Рай! — зазначыў малодшы, калі прамінулі яны каланаду перад Батанічным садам, збочылі праз арку з шумнага і ўвечары праспекта ў свой двор.
— Ну, ты, Уладзя, дык папраўдзе вяртаешся ў рай, да сваёй жоначкі Раі, — азваўся старэйшы.
— Але, калі як след разважыць, дык і двор наш можна ўважаць за райскі ці эдэмскі сад.
— Двор, і праўда, някепскі — вялікі, ад «Акадэмкнігі» да Батанічнага саду, і зялёны, быццам міні-парк. Кажуць, што ў ім раскашуе нямала кустоў і дрэў-экзотаў, якія, бывала, аказваліся лішнімі пры высадцы ў Батсадзе. Мне дык тут жывецца хораша і зручна — побач Дом друку, Акадэмія навук і Палац воднага спорту, а да станцыі метро, лічы, некалькі крокаў… Праўда, апошнімі гадамі кавярні і дарагія буцікі «з’елі» як мінімум тры прадуктовыя крамы. Ну ды гэта дробязь…
— Калі мець на ўвазе краму «1000 дробязяў», дык у нас іх пад бокам тысяча, — нібыта пагадзіўся са старэйшым калегам Уладзя, але паспрабаваў зноў заінтрыгаваць. — Але я, шаноўны Генадзь Мікалаевіч, меў на ўвазе найперш Рай з пазамінулага стагоддзя, пра які і сам дазнаўся толькі днямі…
— Ну дык не марудзь, расказвай!
— Ды вось, агледзеў я ў інтэрнэце, на сайце «Нашай Нівы» польскамоўную мапу 1859 года. Там акурат на месцы нашага квартала пазначана нейкае паселішча, падпісанае як Raj. Зноў жа — дробязь, а прыемна!
— Дзіва што! Вось каб цяперашні парк Чалюскінцаў перайменаваць у Райскі парк, а яшчэ лепей — у Райскі сад!?
— Або хаця б аднавіць адну з гістарычных назваў — Камароўскі лес, лес Ваньковіча ці Камароўскі парк.
— І праўда, якое дачыненне маюць да Беларусі тыя, нібыта героі, чалюскінцы? — уздыхнуў спадар Генадзь і тут жа папрасіў: — Ты скінь мне на дыскету ці на флэшку той файл з мапаю.
— Магу хоць сёння пераслаць яго электроннай поштаю.
— Я, праўда, не дужа сябрую з найноўшай тэхнікай, але сын з дачкою дапамогуць разабрацца, расчытаць той рэбус.
— Я ўжо спрабаваў, але покуль што не ўдаецца. Не далі рады ні намеснік дырэктара Музея Мінска, гісторык Сяргей Тарасаў, ні даследчык землеўладанняў, у тым ліку Менска і Менскай губерні, Зміцер Дрозд. Кажуць яны, што мог нейкі дзівак іменаваць Раем свой фальварак або маёнтак, але… А ў мяне дык, калі думаю пра гэта, круціцца ў галаве даўняя пугачоўская песенька:
…Вы не верьте, что живу я,
как в раю,
И обходит стороной меня беда,
Точно так же я под вечер устаю
И грущу, и реву иногда…
— Ну, а каб, як кажуць сённяшнія маладзёны, жыццё раем не падавалася, зазначу, што і тут, у нашым Раі, не адно толькі ружовыя (і зялёныя!) фарбы.
— Што вы, Генадзь Мікалаевіч, хочаце гэтым сказаць?
— Ды хаця б тое, што зусім поруч, імаверна, на месцы цяперашняй Акадэміі мастацтваў шчыраваў знакаміты фінскі мастак і мысляр Алексантэры Ахола-Вало. Ён, дарэчы, не толькі ілюстраваў кнігі беларускіх пісьменнікаў, пачынаючы ад другога выдання «Новай зямлі» Якуба Коласа, а сам настолькі дасканала вывучыў беларускую мову, што нават пісаў на ёй мастацкія творы. Чуў пра такога?
— Па-мойму, гадоў дзесяць жыў ён у Беларусі, а ў Віцебску вучыўся ў мастацкай школе Юдэля Пэна. Працаваў у часопісе «Беларускі піонэр», папярэдніку цяперашняй «Бярозкі», а таксама ў Інбелкульце, быў знаёмы з Казімірам Малевічам і Маркам Шагалам…
— Усё правільна. У 1930 годзе збудаваў ён «Храм гісторыі чалавечых пакутаў» вышынёю з твой цяперашні дом, ледзь не сяміпавярховік. У цэнтры яго стаяла шасціметровая статуя — гэткі Галіяф, алегорыя сусветнага бандытызму. А за роспісы там былі адлюстраванні разнастайных катаванняў ад старажытнасці да ягоных дзён ХХ стагоддзя. Фіна за тое называлі Мікельанджала камунізму. Не ведаю, радавацца ці не, але павільён той улетку сорак першага знішчылі нямецкія фашысты… Ну, а каб скончыць гаворку на мажорнай ноце, выкажу спадзеўку, што ў іншым, нябесным свеце, чакацьме нас рай, лепшы за гэты — тутэйшы і цяперашні…
Плывец
Паэт, празаік, перакладчык і публіцыст Янка С. лічыў сябе і за спрактыкаванага, моцнага плыўца, які нават у мора мог сам адплысціся на некалькі кіламетраў.
Але як мінімум двойчы надараліся з ім досыць крыўдныя, а ў нечым і небяспечныя чарнаморскія неспадзяванкі.
Аднае раніцы на досвітку выбраўся ён на Адэскі гарадскі пляж і ўпэўнена стаў адграбаць звыклым яму кролем, бо на моры не было відаць ані хвалі, а паверхня была як шкло.
Адкуль жа было ведаць харобраму плыўцу, што тым самым часам гаспадарыла там незаўважная і падспудная плынь?
Пазней здавалася плыўцу, што ўжо вяртаецца ён, грабе да таго месца на пляжы, дзе пакінуў ручнік, верхняе адзенне і абутак, але здолеў патрапіць на бераг толькі на далёкай гарадской ускраіне, ледзь не пад Куяльнікам.
Адэсіты паблажліва, але і з разуменнем пасміхаліся, калі пабачылі неабачлівага плыўца, які ператварыўся ў аўтобусе ў сухапутнага «зайца» і ехаў у адных толькі мокрых плаўках…
А другога разу яго вялікасць выпадак паджартаваў са спадара Янкі, калі задушлівым абхазскім надвячоркам зайшоў той у ваду на пляжы пры ўсесаюзным на той час Доме творчасці і адпачынку пісьменнікаў «Піцунда».
На поўдні прыцемкі гусцеюць імкліва, а таму плывец раз-пораз мусіў азірацца на бераг, дзе запаліліся ўжо агні ліхтароў на алеях, зацеплілася святло ў вокнах пансіянатаў, Дамоў адпачынку пісьменнікаў, журналістаў і кінематаграфістаў.
Але раптам, калі азірнуўся чарговы раз, адчуў плывец, што нават у прахалоднай марской вадзе працяла яго халодным потам: усе агні на беразе раптам згаслі!
«Мабыць, нейкая аварыя на электрападстанцыі! — ліхаманкава пранеслася ў галаве. — Але мне ад гэтага не лягчэй! Як зарыентавацца ў цемры, у якім накірунку плысці?! Калі наўздагад, дык магу і да Турцыі дапяць!»
Дзякаваць Богу, агні на беразе неўзабаве зноў запаліліся, і спадар Янка скіраваўся ўбок пляжа, дзе і даў сабе зарок адмовіцца ад начных заплываў.