«Заробак вырас у 3-4 разы». Беларусы распавялі, чаму з'ехалі працаваць у Польшчу

Паводле даных статыстыкі Польшчы, у гэтай краіне ў канцы 2022 года працавалі больш за 141 тысячу беларусаў. У жніўні 2023 года ў банку вакансій Беларусі налічвалася больш за 130 тысяч прапаноў аб працы. «Люстэрка» пагаварыла з беларусамі, якія будуюць сваю кар'еру ў Польшчы, пра прычыны пераезду, выбар менавіта гэтай краіны і розніцу ў даходах.

Чаму Польшча, а не Беларусь

Выданне распытала беларусаў, якія з'ехалі з краіны не з-за пагрозы пераследу па палітычных матывах, пра тое, што іх падштурхнула да такога рашэння, як змяніўся іх фінансавы дабрабыт і ці гатовыя яны вярнуцца. Аказалася, практычна ўсе, хто адгукнуўся, былі незадаволеныя даходамі і ўмовамі працы на радзіме. Суразмоўца Ян апісаў гэта так: «У Беларусі са з'яўленнем сям'і і дзяцей стала складана забяспечваць прымальны для нас узровень жыцця. Нават нягледзячы на тое, што там у мяне быў даход заўсёды вышэйшы за сярэдні».

Для некаторых дадатковым стымулам стала ўз'яднанне з сям'ёй, частка якой ужо жыла за мяжой. Напрыклад, Васіль з жонкай жылі і працавалі ў Беларусі, а іх сын вучыўся ў Польшчы. Заробак у абаіх не перавышаў столі ў 500 даляраў. А ўмовы ў калектывах станавіліся ўсё больш складанымі.

— Жонка была настаўніцай пачатковых класаў. У яе вышэйшая адукацыя, мноства ўзнагарод, добры стаж. Заробак у эквіваленце быў у раёне 500 даляраў, што нямала. Але ў школу прыйшоў новы дырэктар, пры якім настаўнікі сталі займацца не навучаннем дзяцей, а запаўненнем разнастайнай непатрэбнай дакументацыі, а таксама праверкай калодзежаў, печаў, высвятленнем, чаму некаторыя бацькі не плацяць камунальныя плацяжы. Яна не змагла працаваць у такіх умовах і ў 2019-м з'ехала да сына ў Польшчу, — успамінае Васіль. — Я быў загадчыкам гаспадаркі на добрым прадпрыемстве. Заробак — у раёне 400 даляраў. А з 2020 года да мяне рэзка змянілася стаўленне начальства. Магчыма, з-за наяўнасці карты паляка. Чапляліся па любых дробязях. У выніку не вытрымаў такога стаўлення, звольніўся і з'ехаў да жонкі.

Цяпер сям'я Васіля жыве ва Уроцлаве. Яны працуюць у клінінгавай кампаніі «звычайнымі прыбіральшчыкамі». Мужчына прызнаецца: спачатку такі від занятасці быў нязвыклым. «Але аказалася, што стаўленне палякаў да такіх пасадаў нармальнае, гэта не лічыцца чымсьці такім асаблівым. Ты працуеш, значыць, маеш і павагу», — кажа ён.

Яўген калісьці працаваў на мэблевым прадпрыемстве ў адным з абласных цэнтраў Беларусі. У сярэдзіне 2010-х яго з калегамі на некалькі месяцаў адправілі на навучанне ў Польшчу.

— Спадабалася стаўленне кіраўніцтва, заробак і сам працоўны працэс. Па вяртанні ў Беларусь для сябе вырашыў, што хачу вярнуцца назад. Але ў прадпрыемства, дзе навучаліся, была дамоўленасць не браць нас на працу. Таму давялося шукаць месца праз знаёмых украінцаў, з якімі разам працавалі. Праз некалькі месяцаў я аформіўся і выехаў самастойна, — распавёў Яўген.

— Я з дзяцінства імкнуўся да больш развітых краін, таму што ў больш паспяховых краінах многія рэчы «на галаву вышэй». Мае перакананні адпавядаюць выкладзеным у папулярнай кнізе эканамістаў Дарона Аджемоглу і Джэймса Робінсана «Чаму адны краіны багатыя, а іншыя бедныя», — распавядае пра свае прычыны пераезду Віталь. — Хоць я і прызнаю, што ў Беларусі вельмі высокі ўзровень індэкса чалавечага развіцця. Польшча дасягнула такога ўзроўню ўжо ў 2002 годзе. Тое ж самае і з ВУП на душу насельніцтва. Мы можам параўноўваць бягучую Беларусь з Польшчай у 2004-2005 гадах. Паехаць у краіну, якая апярэджвае нас у развіцці на 20, а месцамі і на 40 гадоў, — гэта мая асноўная матывацыя.

Пачаў з 1600 і вырас да 7000 злотых у месяц. Як беларус у Польшчы зарабляе зваршчыкам

А вось айцішніца Марыя хацела з'ехаць у суседнюю краіну яшчэ ў зусім маладым узросце. Тым больш, кажа, можна было атрымаць карту паляка, бо яе бабуля родам з гэтай краіны. Цікавасць да Польшчы цягнулася з дзяцінства, калі яна ўсе канікулы праводзіла ў бабулі з дзядулем на мяжы з Польшчай у Белавежскай пушчы.

— У 10 класе бабуля мне аплаціла курсы польскай, і я рыхтавалася паступаць сюды ва ўнівер. Але тады не хапіла падтрымкі з боку сваякоў, яны спалохаліся, што з польскім дыпломам я не змагу працаваць у Беларусі, і што фінансава гэта будзе дорага. Па выніку скончыла ўнівер у Беларусі, паралельна вучыла англійскую. Ведала, што ў Беларусі жыць не хачу і не буду.

Адразу пасля сканчэння ВНУ дзяўчыне прапанавалі месца ў IT-кампаніі, якая фізічна знаходзілася ў ААЭ. Але ў 2020-м у Абу-Дабі з-за пандэміі каронавіруса праект стаў згортвацца. Работнікам прапанавалі вярнуцца ў Беларусь. Амаль усе калегі Марыі з'ехалі, а яна накіравалася ў Польшчу.

— Прычын, па якіх выбрала яе, некалькі. Па-першае, падчас ковіда было не асабліва шмат варыянтаў адкрытых краін. Па-другое, была адкрыта віза якраз па карце паляка, было веданне мовы і ў мяне, і ў мужа.

Сцяпан прызнаецца, што пасля падзей 2020 года ўкладанні бізнесу ў абнаўленне і мадэрнізацыю вытворчасці пачалі скарачацца. Гэта адбілася на яго працы (мужчына аказваў такія паслугі): паменшылася загрузка, а разам з ёй і прыбытак. У пачатку вясны 2021 года ён упаў да 800 еўра ў эквіваленце, хоць у «звычайныя» часы быў каля 1200.

— Я бачыў, што ў маёй сферы ў Беларусі пачынаецца заняпад. Адзіны варыянт — гэта фірмы, якія пры «дзяржзаказе», але там атмасфера вельмі таксічная. У Польшчы, наадварот, унутры фірмы «ўсё для людзей», бо людзі — гэта іх асноўны актыў, — кажа Сцяпан. — У выніку па сукупнасці прычын — зарплата, перспектывы, атмасфера — Польшча пераважыла.

Чым адрозніваюцца ўмовы працы і адносіны ў калектыве

Практычна ўсе суразмоўцы прызналіся, што ў суседняй краіне стаўленне да працаўніка адрозніваецца ад звыклага беларусам.

— У нас у Беларусі быў падыход «я — начальнік, ты — дурань». Тут такога няма. Стаўленне паважлівае, — кажа Сцяпан і пераходзіць да дэталяў, якія яго прыцягваюць. — Перапынкі на абед (перакус) уваходзяць у аплачваны час. Інструменты, матэрыялы — на гэтым не эканомяць, калі чагосьці няма, то максімум заўтра прывязуць. У Беларусі на багатым прадпрыемстве, дзе я працаваў, таксама ні ў чым сабе не адмаўлялі, але купляліся, напрыклад, мыйныя і чысцячыя сродкі амаль толькі беларускай вытворчасці і ў невялікіх аб'ёмах, а тэрміны куплі дасягалі да месяца.

Дзякуючы актыўнаму развіццю эканомікі ў Польшчы, на думку Яна, велізарны рынак працы, а наймальнікі канкуруюць, каб атрымаць добрых работнікаў. Гэта адбіваецца на зарплаце.

— Асабіста я на сабе адразу адчуў, што жыць тут і ў матэрыяльным, і ў псіхалагічным плане значна прасцей, чым у Беларусі: менш зайздрасці і негатыву ў зносінах паміж людзьмі. З кіраўніцтвам у Польшчы значна прасцей мець зносіны на роўных, чым у нас, заўсёды ёсць магчымасць вырашыць любыя пытанні, — кажа ён.

Марыя таксама заўважыла розніцу, але ў яе выпадку збольшага гэта было звязана з асаблівасцямі працы кампаній, у якіх яна працавала на радзіме і ў новай краіне. Але ў цэлым яна заўважыла большы выбар сярод прапаноў аб працы па сваёй спецыяльнасці, простую працэдуру працаўладкавання.

— У параўнанні з Беларуссю палякі ў працы вельмі чыловыя (расслабленыя), — кажа беларуска. — Яны не спяшаюцца, не падганяюць цябе, давяраюць табе як работніку і не кантралююць кожны крок, заўсёды спакойна абмяркоўваюць любыя праблемы ў працы. Пры гэтым выдатна ведаюць, што рабіць, і працоўны працэс праходзіць лёгка. Менеджар у нашай кампаніі заўсёды паўтарае: «Я тут для вас», дапамагае з праблемамі. У Беларусі менеджар — гэта быў чалавек, які вечна цябе падганяе і кантралюе.

Прыцягваюць яе і большая колькасць дзён адпачынку, адукацыйныя магчымасці, якія прадастаўляе кампанія, і меншая доля бюракратыі для атрымання бальнічнага.

— Плюс страхоўка ў нас на працы вельмі добрая. Яна пакрывае ўсіх стандартных лекараў, аналізы, стаматолага, псіхатэрапеўта. А ў выпадку выгарання можна ўзяць бальнічны на месяц.

«Мужчыны таксама прыходзяць». Беларуска расказала, як адкрывала ў Польшчы касметалагічны бізнес

Работнік сферы грузаперавозак Мацвей мяркуе, што ў Беларусі «працаваць кіроўцам — сябе не паважаць». Прычын ён пералічвае некалькі: «Заробак, рэжым працы і адпачынку, заканадаўства ў галіне бяспекі дарожнага руху, стаўленне да кіроўцы як да чалавека, стан аўтамабіляў». У Літве, а потым і ў Польшчы, дзе ён паспеў папрацаваць, стаўленне, з ягоных слоў, лепшае.

А вось Сцяпан лічыць, што адрозненняў у працы і падыходах да яе не так ужо і шмат.

— Адзінае, што ў Польшчы ўнутры калектыву няма нездаровай канкурэнцыі, ніхто не імкнецца ткнуць носам у твае памылкі. Калі калега заўважыў іх, то падыдзе і тактоўна на іх пакажа, дасць параду. Спачатку гэта было незвычайна, але потым і сам уцягнуўся і стаў такім жа тактоўным, — удакладняе ён.

Некалькі суразмоўцаў, наадварот, практычна не заўважылі адрозненняў у арганізацыі працы і ўмовах працы.

Як пасля пераезду змяніліся даходы

Эканамічныя мігранты часта выбіраюць краіну, зыходзячы з перспектыў кар'ернага росту і больш высокіх даходаў. Большасць суразмоўцаў таксама прызналіся, што фінансава выйгралі ад пераезду.

У Сцяпана, па яго словах, даход вырас у 3-4 разы. Але адбылося гэта не адразу. Першыя паўгода заробак быў параўнальны з беларускім. А таму паступова, з ростам узроўню ў польскай кампаніі мужчына «стаў браць больш адказныя заданні», што дазволіла павялічыць заробак.

— Фінансава мая сітуацыя змянілася ў лепшы бок прыкладна ў чатыры разы. Гэта значыць прыкладна на столькі вырас мой чысты прыбытак за вылікам усіх штомесячных выдаткаў, — распавёў Ян. — Адпаведна, з'явілася больш магчымасцяў для мяне і маёй сям'і. Мы сталі больш падарожнічаць, ездзім адпачываць па 2-3 разы на год, сталі менш глядзець на цэны пры здзяйсненні пакупак, купляем больш якасныя рэчы, чым маглі сабе дазволіць пры маёй працы ў Беларусі. У цэлым з'явілася пачуццё большай упэўненасці ў заўтрашнім дні.

Прыкладна пра такі ж рост даходаў сказаў і Віталь, які працуе ў галіне навуковых даследаванняў.

Аб паляпшэнні фінансавага становішча кажа і Марыя. Нягледзячы на тое, што яна плаціць за арэнду жылля каля 700 даляраў у месяц (больш за 2 тысячы рублёў), у яе застаюцца сродкі, якія яна марнуе на падарожжа і за кошт якіх фармуе зберажэнні. «Пару разоў на год падарожнічаем з мужам па Еўропе. Ездзілі ў трып па Азіі, цяпер плануем яшчэ адзін», — удакладняе яна.

Васіль прызнаўся, што ў яго і жонкі заробкі не вельмі вялікія — каля 4500-5500 злотых (3450 — 4217 рублёў па курсе Нацбанка на 18 жніўня).

— З гэтага варта адняць кошт арэнды пакоя 1200 злотых (920 рублёў) за дваіх, паліва на аўто блізу 400 злотых (306 рублёў) і 1500-3000 (1150-2300 рублёў) на прадукты, адзенне, цыгарэты, алкаголь, — пералічвае беларус.

Яўген прызнаўся, што цяпер можа сабе дазволіць паглядзець Еўропу, адкласці і асабліва не скоўваць сябе ў тратах.

Рэжым пакрыўдзіўся на санкцыі і забараніў увозіць яблыкі з Польшчы. Пацерпяць ад гэтага пакупнікі

А як жа Беларусь — гатовыя вярнуцца?

Адказы на пытанні аб вяртанні на радзіму ў тых, хто з'ехаў з палітычных прычын, часта атрымліваюцца падобнымі — шмат хто гатовы ўзяць квіток дадому ў выпадку спынення рэпрэсій, змены ўлады, вяртання ў краіну закона. Аказалася, гэтыя ж умовы актуальныя і для часткі беларусаў, якія пакінулі краіну па эканамічных прычынах.

— Ёсць жаданне вярнуцца працаваць у Беларусь, але толькі ў выпадку карэнных пераменаў у лепшы бок у эканоміцы, якая наўпрост звязаная з палітычнай сітуацыяй, — кажа Ян.

— Я быў задаволены заробкам у 1 тысячу еўра ў Беларусі, — прызнаецца Яўген і дадае, што пытанне не толькі ў фінансах. — Хоць прычына ад'езду была эканамічная (апошняя кропля — закон аб дармаедах), мяне зусім не задавальняе тое, што адбываецца ў нашай краіне.

Віталь гатовы вярнуцца, калі будзе «надбаўка за шкоднасць». А менавіта заробак удвая вышэйшы, чым ён мае ў Польшчы. А там, з ягоных слоў, ён зарабляе 4,5 сярэднія Беларускія заробкі, гэта значыць больш за 8 тысяч рублёў.

Марыя прызналася, што вяртацца дадому яна не плануе.

— Магчыма, таму што ў мяне там нічога няма (з бацькамі я не маю зносіны), нерухомасці сваёй няма. Да таго ж у Польшчы ўжо ёсць грамадзянства, мы плануем тут будаўніцтва нерухомасці. Таму я думаю, што наўрад ці я зноў туды вярнуся.

Не верыць у вяртанне і Сцяпан. Кажа, першы год пасля пераезду хацеў дадому, думаў, што заробіць грошай і вернецца, спадзяваўся, што да таго моманту «ў краіне нешта зменіцца». Але цяпер думае, што «ўсё гэта надоўга». І чым больш часу праходзіць, тым менш яго цягне назад у Беларусь.

На пенсіі мужчына марыць з'ехаць жыць на бераг Індыйскага акіяна ў Кеніі.

— Свет — ён жа велізарны, і кожны ў ім можа знайсці сваё месца. Мне кеніец неяк сказаў: «Калі леў пайшоў на вадапой і злавіў там антылопу, а назаўтра прыйшоў і нічога не злавіў, то паслязаўтра ён не пойдзе ў гэтае месца». Так і з Беларуссю, на жаль. Чым больш часу праходзіць, тым менш жадання туды вяртацца нават у выпадку зменаў.