«Пагоны нашы былі зганьбаваныя». Былы кантрактнік аб тым, чаму не сыходзяць са службы ва ўнутраных войсках

Наш герой скончыў Ваенную акадэмію і некалькі гадоў адслужыў ва ўнутраных войсках, піша TUT.BY. 9 жніўня ён быў у ліку сілавікоў, якія адціскалі мірных дэманстрантаў на Нямізе. Інтэрнэту тады не было і ў яго. Праз некалькі дзён убачыў кадры жорсткага збіцця людзей, іх сведчанні аб тым, што рабілася ў ізалятарах, і вырашыў, што з гэтай сістэмай яму больш не па дарозе.

— Я напісаў рапарт на звальненне пасля выбараў, — суразмоўца пачынае свой аповяд. — Некалькі тыдняў спатрэбілася, каб усё аформіць і афіцыйна звольніць мяне. На гэты час мяне адхілілі ад пасады і ўжо не прыцягвалі на выезды (разгон дэманстрацый. — TUT.BY).

Зараз пра сябе магу сказаць: служыў на каманднай пасадзе. З 9 жніўня нас пачалі прыцягваць да ўсіх гэтых дзеянняў. Вядома, нас заўсёды да гэтага рыхтавалі — гэта ж унутраныя войскі. Але рыхтавалі ў рамках закона. У першыя дні ў разгонах было задзейнічана ўсё МУС, унутраныя войскі і ўзброеныя сілы, тыя ж курсанты Ваеннай акадэміі. Мы іх навучалі яшчэ да выбараў, мэтанакіравана рыхтаваліся. Але ніхто не ведаў, што ўсё гэта зойдзе так далёка.

9 жніўня бліжэй да ночы я быў на Нямізе, мы былі ў форме, адціскалі людзей, не затрымлівалі. Наступныя дні, калі я яшчэ служыў, наша падраздзяленне было ў рэзерве, сядзелі ў цэнтры Мінска і чакалі каманды. Тады мы яшчэ не ведалі, што будзе ўсё гэта гвалт.

А даведаліся праз пару дзён, калі з'явіўся Інтэрнэт. І многае чуў ад таварышаў па службе, якія былі задзейнічаны ў іншых кропках. Я прыязджаў у частку пасля дзяжурстваў, бліжэй да трох гадзін ночы уключаў тэлефон і ўсё глядзеў, аналізаваў. Я ўжо тады зразумеў: гэта не канец. Столькі неабгрунтаванага гвалту! Ну і ўсё, гэтая структура страціла для мяне каштоўнасць, пагоны нашы былі зганьбаваныя, і я вырашыў, што не хачу больш быць часткай гэтага. Захаванне законнасці для мяне было асновай службы, але, як аказалася, часам «не да законаў». Я гэтага не разумеў тады і не разумею дагэтуль.

— Як вы лічыце, гвалт было загадзя спланаваны? Байцы выконвалі загад ці ўсё-ткі сітуацыя выйшла з-пад кантролю?

— Магчыма, на Акрэсціна і ў падобных месцах мэтанакіравана людзей збівалі і прыніжалі. Што тычыцца дзеянняў байцоў, думаю, тут было 50 на 50. У любым выпадку, яны рабілі гэта з маўклівай згоды кіраўніцтва, неабгрунтаваны гвалт не спыняўся. Нават калі пра гэта ўжо стала вядома: ну, зрабіў і зрабіў, на гэта заплюшчвалі вочы. І, вядома, уся міліцыя цяпер на баку ўлады, якая, як яны думаюць, іх абароніць.
Самі бачыце, супраць іх няма ні адной крымінальнай справы. Да таго ж у многіх байцоў няма юрыдычнай адукацыі. Некаторыя і сапраўды думаюць, што яны на вайне, пратэстамі кіруюць лялькаводы, а яны абараняюць краіну. Адзін з іх мне сказаў: «Ты пакуль нічога не разумееш, а потым зразумееш».

З імі працуюць ідэолагі. Салдаты наогул знаходзяцца ў інфармацыйным вакууме. Па вечарах глядзяць навіны па тэлевізары. На гадзінах інфармавання ім распавядаюць, што ва ўсім вінаватыя гэтыя заходнія лялькаводы. Некаторыя наогул не разумеюць, што адбываецца. Яны думаюць пра дэмбель, як яны будуць жыць на грамадзянцы. Астатняе іх не хвалюе. Так, хтосьці ўсё разумее, але калі ты жывеш 24/7 у замкнёнай прасторы, страшна нават заявіць, што ў цябе іншае меркаванне, таму што ты не ведаеш, што з табой будзе.

Я — кантрактнік, але мне самому было стромна сыходзіць, ці мала, заграбуць, ператрусы будуць. Да мяне прыязджалі рабяткі з адной структуры, аператыўнікі, пагутарыць. Іншыя афіцэры са мной размаўлялі. Але ў выніку далі пару дзён падумаць і ўзгаднілі звальненне.

Дзякуючы фондам я знайшоў ментара, а потым і працу. Дапамаглі і былыя калегі. Але многія хлопцы не вераць сур'ёзна, што нейкія незнаёмыя людзі ім могуць дапамагчы, таму не рызыкуюць сыходзіць. Паміж сабой цішком скардзяцца на службу і начальнікаў, але працягваюць трываць. Яны разлічваюць толькі на сябе.

— Колькі чалавек пакінулі службу, як вы? І што трымае астатніх?

— З маёй часткі сышло ўсяго некалькі чалавек, астатнія працягваюць служыць. Першае, што трымае — гэта грошы. Возьмем маладога афіцэра. З ім заключаецца кантракт на пяць гадоў. Не адпрацаваў тэрмін — трэба вярнуць сродкі за навучанне і змест. Сума залежыць ад тэрміну, які не адпрацаваў. Набягае дзесьці тысяча рублёў за кожны нявыслужаны месяц.

Знаёмаму налічылі 80 тысяч рублёў, але ён быў у іншай структуры. Гэта наогул касмічныя грошы, незразумела, адкуль іх узяць. А трэба выплаціць на працягу паўгода, таму што потым будзе суд, прымусова знойдуць, могуць права часова забраць, маёмасць, забараніць выезд за мяжу. Яшчэ праз некаторы час пачынаецца індэксацыя, і сума расце, як снежны ком.

Афіцэры расказвалі, што адзін звольніўся чалавек, выплаціў крыху менш за палову ад патрэбнай сумы, а ў выніку індэксацыі сума доўгу стала амаль такой жа, як першапачатковая. Не ва ўсіх ёсць сваякі і сябры, якія могуць дапамагчы, таму людзі сядзяць на месцы.

Другая прычына — выслуга гадоў. Сыходзіш са службы, губляеш стаж. Кажуць: вы ведалі, куды ішлі! Мы не ведалі. Гэта тая яшчэ кабала, не ўсё так радасна, як апісваюць, калі паступаеш у Акадэмію.

— Колькі вы зараблялі?

— Заробкі ў нас былі ад 900 да 1100 рублёў. У мяне на арэнду кватэры сыходзіла 400 рублёў, яшчэ 200 на паліва, каб дабрацца на працу, так што на жыццё застаецца не так ужо шмат. Тое, што за працу на пратэстах плацілі велізарныя грошы, няпраўда. Так, аднаразовыя прэміі былі, у жніўні — плюс 500 рублёў да зарплаты. Але ніякіх завоблачных сум няма нават у АМАПе — вось там многія сапраўды служаць за ідэю.

Шчыруе чалавек пры затрыманні ці не, шмат у чым залежыць асабіста ад яго. Тут, зноў такі, 50 на 50. Хтосьці верыць у заходніх лялькаводаў і імкнецца актыўна затрымліваць. А палова проста робіць выгляд. Думаюць, ну, пастаю ў ланцужку са шчытом, нічога не буду рабіць. Думаеце, нашых сваякоў не затрымліваюць? Затрымліваюць. Маю сваячку затрымалі, стаяла з кветкамі. Забралі ўсе ўпрыгожанні, тэлефон і нават кальцо заручальнае. Сказалі, забярэце, калі аплаціце штраф.

— Як сілавікі ставяцца да таго, што іх апазнаюць? Наколькі гэта балючы для іх момант?

— Некаторым сорамна, некаторыя баяцца за сям'ю. Тых, хто ўпэўнены ў сваёй праваце, гэта проста злуе. Але сапраўды няма тых, каму гэта абыякава. Гэта рэальна стрымальны фактар. Ведаю па сабе: не хацелася здымаць маску, і мы з хлопцамі глядзелі адзін за адным, каб у кожнага твар быў закрыты.
Многія баяцца сысці, таму што не ведаюць, чым займацца далей. Чалавек пасля школы паступіў у Акадэмію або пасля тэрміновай службы застаўся на кантракт, служыць, ён жа больш нічога не ўмее рабіць. Вядома, баіцца пачынаць новае і мяняць сваё жыццё. У многіх сем'і, дзеці, крэдыты, службовая кватэра — і куды ехаць, калі выставяць?

Хто хоча сысці, робіць гэта ціха, каб не было праблем. Палова маіх таварышаў па службе запісала мяне ў здраднікі, у асноўным кіраўніцтва. Яны будуць да канца тапіць за гэтую ўладу. Многім з іх за 40. Яны ўсяго дамагліся дзякуючы службе, навошта ім губляць гэта?

Армія створана, каб змагацца з вонкавым ворагам. Па логіцы некаторых, асабліва адданых сістэме, яны і змагаюцца цяпер — з заходнімі лялькаводамі, якія плацяць людзям за ўдзел у акцыях. Частка з іх лічаць, што Лукашэнка — моцны лідэр і ўтрымаецца ва ўладзе. Частка думае, што нас проста падамне пад сябе Расея. Але гэты варыянт іх таксама задавальняе. Як сказаў мне адзін камандзір: «А што, у Расеі афіцэры дрэнна жывуць?»

— Ці праўда, што з-за пастаянных пратэстаў байцы жывуць у казармах?

— Першы час мы, кантрактнікі і афіцэры, рэальна жылі ў казарме. Цяпер у асноўным на выходных у казармах сядзяць, таму што пратэсты ў суботу і нядзелю. А выходныя дні перанеслі на сярэдзіну тыдня, калі няма мітынгаў. Хлопцы вельмі стаміліся, не бачаць свае сем'і, не могуць нармальна адпачыць. Ніхто не чакаў, што гэта расцягнецца на месяцы. З 10 на 11 жніўня, калі былі асноўныя эпізоды гвалту, мы былі ў рэзерве, але чулі вакол выбухі. Калі я ўбачыў потым усе гэтыя кадры, той паток гвалту, быў упэўнены, што гэта ўжо ніколі не скончыцца. Думаў, Лукашэнка ўвядзе ваеннае становішча і будзе яшчэ горш. Вось тады я і пачаў задумвацца, што трэба з гэтым завязваць.

— Вы бачылі ролікі ў інтэрнэце, дзе людзі крычаць сілавікам: «Міліцыя з народам»? Як гэта ўспрымаецца?

— Ды мне самому гэта людзі крычалі. Але ў той абстаноўцы гэта наогул не дзейнічае. Сітуацыя экстрэмальная, глядзіш, каб ніхто нічога не кінуў, а тут табе ў твар крычаць. Тут трэба, каб кожны сам усвядоміў, што ён робіць, і прыняў рашэнне. Крытычнае мысленне павінна ўключыць сумленне і рассунуць набадры.

Перад кожным выездам задаюць пытанне: «Хто не гатовы? Выйсці з шэрагу». Ніхто не выходзіць. Выйсці —гэта самае страшнае. Што будзе далей? Цябе пакараюць або цябе звольняць, або наогул незразумела, што будзе. Лепш паехаць, як-небудзь там гэта ўсё перажыць.

Калі мы выязджалі ў Мінск, нам жа сігналілі ўсе. Памятаю, калега адзначыў: «Як жа нас усё ненавідзяць». Але ты думаеш: я ж нармальны чалавек, я ж нікога не біў, а потым бачыш кадры з Акрэсціна... Я цяпер разумею, чаму людзі нас так ненавідзяць, пераходзяць грань закона, таму што закон цяпер працуе толькі ў адзін бок, і калі ты супраць улады, то не абаронены. А гэта яшчэ страшней, чым на вайне. Жывеш і думаеш, што ў любы момант за табой могуць прыйсці і забраць за любое непахвальнае выказванне. Пачуццё пастаяннай несправядлівасці не дае нармальна спаць па начах.

Тыя, хто застаўся ў сістэме, не думаюць, што Лукашэнка сыдзе, а калі і пойдзе, то ўпэўнены, што армія патрэбна пры любой уладзе. Яны думаюць, ну, пераседзім, будзе, як да выбараў. А я думаю, што ўлада пратрымаецца год-два. І прыйдзе час плаціць.