«Не адчуваем сябе людзьмі другога гатунку». Як жыве шматдзетная сям’я беларусаў у Польшчы

Вадзім (імя зменена) — бацька чацвярых дзяцей. Ім 17, 16, 14 і 8 гадоў. Год таму сям'я вымушана была з'ехаць з Беларусі праз палітычны пераслед, а ў Польшчы сутыкнулася з мноствам цяжкасцяў, у тым ліку фінансавых. Пра тое, як пераехаць у Польшчу з чатырма дзецьмі, Вадзім распавёў выданню MOST.

У Беларусі шматдзетныя сем'і атрымліваюць даволі вялікі аб'ём ільгот. Сярод іх льготнае крэдытаванне на куплю або будаўніцтва жылля і спецыяльныя цэны квадратных метраў у межах нарматыву патрэбнасці, дадатковыя аплатныя выхадныя дні, падатковыя льготы, скідкі на аплату вышэйшай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі і іншыя.

Паводле слоў Вадзіма, да пераезду яго сям'я карысталася даступнай ёй дапамогай, а самую вялікую выплату — сямейны капітал — уклала ў рэканструкцыю жылля.

Вадзім прызнаецца: такую ж дапамогу, як шматдзетным польскім сем'ям, ён не чакаў атрымаць у эміграцыі. Але яна ўсё ж ёсць.

— Па-першае, наша сям'я атрымлівае грошы па праграме 500+ (з 2024 года 800+, гэта праграма падтрымкі сем'яў з дзецьмі, па якой дзяржава выплачвае па 800 злотых у месяц на кожнае дзіця. У 2023 годзе на сям'ю з чатырма дзецьмі прыпадала 2000 злотых у месяц, з 2024 года — 3200 злотых). Па-другое, мы ўдзельнічалі ў праграме Dobry Start для школьнікаў. Яе сутнасць у тым, што ўрад дае сям'і 300 злотых на кожнае дзіця да пачатку навучальнага года, каб яна магла сабраць дзяцей у школу. Гэтую дапамогу можна атрымліваць аж да 20-гадовага ўзросту дзяцей.

Па-трэцяе, мы ўдзельнічаем у праграме падтрымкі сем'яў, якія маюць трох і больш дзяцей. Karta Dużej Rodziny (карта вялікай сям'і) дазваляе атрымліваць зніжкі на праезд у грамадскім транспарце, на наведванне культурных і спартыўных мерапрыемстваў і таксама дае магчымасць купляць тавары са зніжкамі ў некаторых крамах.

Акрамя гэтага, я карыстаюся і іншымі праграмамі. Напрыклад, жыллёвая дапамога Dodatek mieszkaniowy дапамагае сем'ям з невялікім прыбыткам. Калі ў нас не было нават мінімальна неабходнага заробку, польскі ўрад аплачваў нашы камунальныя плацяжы.

Пошук кватэры стаў складаным выпрабаваннем для сям'і з чатырма дзецьмі.

— Звычайна кватэры, дзе ўсім нам хапіла б месца, альбо занятыя, альбо вельмі дарагія. Але мне ўсё ж удалося знайсці кампраміс паміж плошчай і коштам. Здаецца, цяпер усім хапае месца, а галоўнае — я магу аплаціць арэнду.

Сям'я ў Польшчы паўтара года змагалася за дзіця, якому пагражала вяртанне ў беларускія органы апекі

«Дзеці рады, што задаюць трохі дамашкі»

Уладкаваць дзяцей у школы і ліцэй (там вучыцца старэйшая дачка) атрымалася без цяжкасцяў. У дзяцей няма праблем, акрамя моўнага бар'ера.

— Можа быць, гэтая праблема дагэтуль існуе, таму што ў школе і ліцэі вучыцца шмат рускамоўных дзяцей з Украіны і Беларусі. Нягледзячы на тое, што мае дзеці ўжо нядрэнна ведаюць польскую, на перапынках і па-за школай са сваімі новымі сябрамі і знаёмымі яны працягваюць мець зносіны на рускай.

Вадзім кажа, што ў эмігрантаў ёсць паслабленні ў вучобе.

— Беларусам і, верагодна, украінцам, прасцей атрымаць добрыя адзнакі. На экзамене па польскай мове разам з імі ў класе прысутнічае перакладчык. Калі дзеці нешта не будуць разумець, ён мае права ім падказаць. Ім дазваляецца карыстацца слоўнікамі і даюць больш часу на сам іспыт.

У параўнанні з Беларуссю вучэбная нагрузка ў дзяцей ніжэйшая.

— Дзеці рады, што ў школе задаюць трохі домашкі. Нават тое, што трэба зрабіць дома, яны паспяваюць выканаць у школе і нават не нясуць дадому. Для мяне, калі шчыра, гэта вялікі плюс.

Ключавы момант у іх адукацыі — гэта ўрокі рэлігіі. Акрамя Слова Божага, яны вывучаюць традыцыі, гэта фармуе самасвядомасць. Асобныя ўрокі ёсць для праваслаўных і для каталікоў, але не для пратэстантаў. Хоць і да іх ставяцца з павагай. А калі дзіця няверуючае, то яно ходзіць на курсы накшталт маральнага выхавання.

Яшчэ Вадзіму падабаецца, што ў дзяцей у школе ёсць спецыяльная праграма здаровага харчавання. Ім бясплатна даюць садавіну, гародніну і малочныя прадукты, напрыклад, яблыкі, моркву, кефір.

Як у Польшчы весці бізнес: досвед беларуса

«Да нас ставяцца як да звычайнай сям'і. Без асаблівай увагі»

Вялікая сям'я ў Польшчы не выклікае прадузятасцяў. Вадзім падкрэслівае, што не ўбачыў стаўлення як да людзей другога гатунку. А ў дзяржаўных установах супрацоўнікі рэагуюць на вялікую сям'ю нашмат спакайней, чым у Беларусі, выконваючы ўсе фармальнасці працы.

— Менавіта такой фармальнасці нам не хапала ў сваёй краіне. Нам не патрэбныя былі дзіўныя эмоцыі людзей, іх пачуцці і лішнія размовы. Беларусы бачаць, як яны нам дапамагаюць. А галоўнае, што робяць для таго, каб дзеці хутчэй сацыялізаваліся.

Тут ёсць бясплатныя праграмы вывучэння польскай мовы. А калі ёсць прабелы ў школьных ведах, настаўнікі могуць правесці індывідуальную сустрэчу або арганізаваць дадатковы занятак.

«Для дзяцей эміграцыя — гэта прыгода»

Дзеці Вадзіма ўспрымаюць вымушаны пераезд як станоўчы вопыт. А ў моманты суму і настальгіі кажуць: «Важней, каб побач быў тата».

— Як будзе далей праходзіць іх адаптацыя, не ведаю. На шчасце, у нас ёсць бясплатная магчымасць звяртацца па дапамогу да псіхолага, А ў школе вучыцца шмат рускамоўных дзяцей, з якімі можна мець зносіны на перапынках на добра знаёмай мове.