Як рэфармаваць дзяржапарат Беларусі?

Эксперты ўпэўнены, дэлегаванне паўнамоцтваў — важны момант у рэфармаванні дзяржапарату. У першую чаргу варта падзяліць функцыі рэгулятара, які распрацоўвае палітыку, з функцыямі выканаўцы і кантралёра. Але і гэтага будзе мала.

У Беларусі існуе значная перавага па колькасці міністэрстваў у параўнанні з іншымі краінамі. Іх на сёння ў нас 24 у той час як нават у суседніх краінах іх на парадак менш. Напрыклад, ва Украіне —17, у Літве — 14 а ў Латвіі і зусім — 13.
«Міністэрства, як мы ведаем, гэта орган, які фарміруе палітыку ў пэўнай вобласці. А паколькі ў заходніх краінах многія вобласці дэлегаваныя, такім чынам, у іх не патрабуецца міністэрства, якое б падтрымлівала гэтую палітыку ці, наадварот, змяняла яе. Так, у Швецыі ўсяго 9 міністэрстваў, але там шмат дзяржаўных агенцтваў, якія аказваюць паслугі, напрыклад, па рэгістрацыі уласнасці і да т.п.» — патлумачыла дырэктар школы маладых мэнэджэраў публічнага адміністравання (SYMPA) Наталля Рабава ў рамках канферэнцыі Belarus Future Uncoference, арганізаванай Цэнтрам новых ідэй.
Менавіта з гэтай прычыны, як лічыць эксперт, у Беларусі міністэрстваў шмат: яны не толькі фарміруюць палітыку сумесна з прэзідэнтам і Адміністрацыяй прэзідэнта, але і кантралююць гэтую палітыку і курыруюць пададказныя ім дзяржпрадпрыемствы ў гэтай галіне.
«Напрыклад, Міністэрства аховы здароўя распрацоўвае палітыку, а таксама валодае сеткай аптэк і сеткай пастаўшчыкоў прадукцыі, гэта значыць займаецца ўсім-усім. Атрымліваецца, у дадзеным выпадку і палітыку фармуе, і выконвае, і само яшчэ ў ёй удзельнічае» — распавяла Наталля Рабава.
Каб неяк памяняць дадзеную сітуацыю, варта было б падзяліць функцыі рэгулятара, распрацоўніка палітыкі, а таксама выканаўцы і ўдзельніка камерцыйнага рынку, адзначыла эксперт.
«Напрыклад, дзяржпрадпрыемствы не павінна быць ў прамой падпарадкаванасці ў міністэрствам. Яны павінны падпарадкоўвацца, да прыкладу, Дзяржкамітэту па маёмасці, а не Міністэрству аховы здароўя», — сказала яна.

Рэфармаванне дзяржслужбы — эфекту няма

У цэлым, гаворачы пра рэформы, варта адзначыць, што ў краіне за апошнія пяць гадоў рабілася некалькі спробаў рэфармаваць сістэму дзяржаўных органаў. Толькі, як правіла, усе рэформы зводзіліся да аднаго — аптымізацыі дзяржорганаў, якая прадугледжвае, у тым ліку, скарачэнне колькасці работнікаў. Рэформы, якія праводзяцца, на жаль, эфекту не прынеслі.
На думку экспертаў, аптымізацыя, не павінна зводзіцца толькі да скарачэння. Паколькі, калі пры гэтым не паменшыць ускладзеныя на дзяржапарат функцыі, можна сутыкнуцца са зніжэннем эфектыўнасці працы розных дзяржструктур.
Ужо даўно пара мяняць і ўсю сістэму прыёму на працу і прасоўвання па службе, лічыць Наталля Рабава.
«Мы накіравалі свае прапановы па гэтым пытанні ў Адміністрацыю прэзідэнта. Сутнасць іх у тым, што ўжо час замест сістэмы, заснаванай на лаяльнасці, ўкараняць сістэму, якая заснавана на заслугах», - сказала яна.
Іншыя словы, па рашэннях кадравых пытанняў варта аддаваць на водкуп не толькі начальству, якое прымае на працу каго хоча і па сваім меркаванні: зяць, сват і г.д., растлумачыў эксперт.
На думку дырэктара SYMPA, важным крокам у гэтым пытанні магла б стаць адкрытасць, што мае на ўвазе ўключэнне ў прымаючыя камісіі па кадравых пытаннях, да прыкладу, прадстаўнікоў грамадскасці і экспертных колаў.

Моладзь доўга не затрымліваецца

Эксперт таксама звярнула ўвагу на той факт, што сёння ў дзяржсістэмы не так шмат, як хацелася б, маладых прафесійных кадраў. Моладзь сыходзіць з дзяржорганаў праз адсутнасць магчымасцяў для самарэалізацыі і невысокія зарплаты.
«Сёння мала моладзі і людзей сярэдняга ўзросту 35-45 гадоў на высокіх пазіцыях у дзяржструктурах. Моладзь, прыходзячы на ​​дзяржслужбу, у ёй хутка расчароўваецца. Прычыны дзве: мала плацяць, акрамя гэтага, сістэма не ўлічвае меркавання людзей, у ёй немагчыма выказаць сябе», — распавяла Наталля Рабава.
Пры гэтым, лічыць эксперт, трэба разумець усе асаблівасці рынку працы. Так, у Беларусі ёсць галіна-ІТ, якая высмоктвае добрыя кадры адусюль.
«Я не кажу, што гэта дрэнна, але такая асаблівасць ёсць: што ў адной галіне плацяць добра, а ў астатніх так сабе», — адзначыла яна.
Пры гэтым, паводле даследаванняў, праведзеных даследчым цэнтрам BIPART, у Беларусі ідуць у чыноўнікі не па грошы, асноўная матывацыя для паступлення на дзяржслужбу — магчымасць самарэалізацыі на працоўным месцы.
«Але што, калі ты ў выніку трапіць у такую бюракратычную структуры, дзе ўсё сядзяць уткнуўшыся ў лісточкі і толькі выконваюць чыесьці распараджэнні зверху? Вось таму ніхто доўга і не затрымліваецца. Усё ідзе з галавы. Калі прэзідэнт на нарадах ўвесь час адчытвае чыноўнікаў і міністраў, звяртаючыся да іх на "ты", то пра якую павагу да меркавання маладога спецыяліста можа весціся гаворка», — рэзюмавала эксперт.
Паводле ej.by