Цуды, якія з намі адбыліся

Падаецца абсурдным святкаванне чаго б там ні было на фоне вайны і рэпрэсій, але, з іншага боку, можа быць, якраз зараз самы час? Самы час успомніць, што мы ёсць адно ў аднаго, пабыць побач — хаця б у думках, калі іншае немагчыма, — і сказаць штосьці важнае, для чаго потым часу можа і не быць.

Заканчваецца чарговы год, які для кагосьці праляцеў як адзін дзень, а для кагосьці цягнуўся бясконцай стужкай падзей. Хтосьці складае святочнае меню, стаіць у чэргах у крамах, рыхтуе падарункі пад ялінку, а хтосьці піша лісты і падпісвае паштоўкі, пасылкі і перадачы. Абсурдным падаецца святкаванне чаго б там ні было на фоне вайны і рэпрэсій, але, з іншага боку, можа быць, якраз зараз самы час? Самы час успомніць, што мы ёсць адно ў аднаго, пабыць побач — хаця б у думках, калі іншае немагчыма, — і сказаць штосьці важнае, для чаго потым часу можа і не быць.

Сёлета не хочацца аніякіх пафасных віншаванняў і тостаў. Не ведаю, у каго як, а ў мяне святочны настрой так і не з’явіўся, і таму я не змагла напісаць для «Новага Часу» пра вынікі года — ні пра тых, каго мы страцілі, ні пра тое, што мы прыдбалі. Але, нягледзячы на зусім не святочную атмасферу, я, як і тысячы такіх жа дарослых дзяцей у краіне і па-за ёю, усё ж чакаю цудаў. І пакуль яны спяшаюцца да нас у госці, я вырашыла ўзгадаць, што адбывалася са мной у гэтым годзе, і заадно спытала пра гэта ў сваіх сяброў. Так з’явіліся чатыры гісторыі маленькіх цудаў, якія насамрэч нашмат большыя, чым нам можа падавацца.

Крысціна Бандурына

У кожнай рэчы і з’явы ёсць як мінімум два бакі. У рэпрэсій, якія перажываюць беларусы, адзін бок — чорны-чорны, усёпаглынальны, нібы начное неба, якое ў сваёй неабсяжнасці перастае быць заўважным. А другі бок — маленькія кропкі святла на гэтым небе. Святла, якое далятае да нас нават тады, калі саміх зорак і галактык ужо няма.

Пастаянная прысутнасць у змрочным, растрывожаным Мінску, затрыманні блізкіх, вайна, якая прыйшла ў дамы маіх сяброў і знаёмых — усё гэта давалася мне ў знакі. Хварэю я ўжо даўно, але сёлета гэта было асабліва цяжка — востра і самотна.

Людзі з’яўляліся на маім парозе, калі я не чакала і не прасіла. Зімою мне прывозілі мандарынкі і мёд, булён, уласнаручна спечаны хлеб, летам — дзеля мяне вылаўленую рыбу і сабраныя грыбы, смачнае сала, салёныя агуркі — усё, што я люблю і што здольнае мяне падняць з ложка адным сваім пахам. Бывала, што сябры прыязджалі да мяне спецыяльна памыць посуд, калі я сама была не ў стане, а неяк увесну нават проста так памылі вокны.

Я рэдка плачу ад кепскіх навін. Жыццёвы досвед навучыў мяне сціскаць зубы і трываць, і таму я амаль ніколі не даю ведаць, што мне кепска. А вось ад дабрыні і цяпла магу расплакацца ў адно імгненне, і, як вы, напэўна, здагадаліся, у гэтым годзе плакала я шмат — калі бачыла, як людзі дапамагаюць адно аднаму: знаёмыя і незнаёмыя, звязаныя паміж сабой нейкімі сувязямі і проста мінакі на вуліцах. Гора збліжае, і, мне падаецца, у некаторыя моманты само паветра было насычана салідарнасцю і спагадай.

Мне прывозілі лекі, калі я ляжала хворая, і шукалі іх за мяжою, калі ў беларускіх аптэках ужо не было, дапамагалі з дактарамі, знаходзілі магчымасці, каб застацца побач, паіць мяне цёплай гарбатай і абдымаць. Людзі гатовыя траціць свой час і рэсурсы, не чакаючы ўзамен ніякай адплаты, і гэта найвялікшы цуд для мяне — не толькі гэтага года, але і ўсяго жыцця. І я пакуль так і не зразумела, адкуль бярэцца гэтая тонкая матэрыя суперажывання.

Праўда, пішучы гэты тэкст, падумала, што, калі бачыш фокусы, хочацца дакалупацца, разабраць па частках, даведацца, як усё працуе. Калі бачыш цуды, хочацца, каб яны проста былі. Будзьце, мае дарагія. Нягледзячы ні на што, проста будзьце. І няхай зробленае вамі вяртаецца вам кожны дзень.

Ганна Комар

Год таму заканчваўся мой трэці месяц магістратуры ў Лондане — заставалася яшчэ каля 10 і яшчэ 3 месяцы дазволу заставацца ў Брытаніі. Я шчыра збіралася вяртацца дадому, але колькасць трывожных пытанняў і парадаў падумаць пра «план Б» расла. Мне не было куды ехаць, у мяне не было ніякіх варыянтаў. Я здалася і стала шукаць план «Б».

Аспірантура ў Брытаніі. Я ніколі не збіралася рабіцца доктаркай навук і заўжды была ўпэўненая, што гэта не маё. Але вось я ўжо я знайшла ўніверсітэт і кіраўніцу праекта, пішу заяўку, звязваюся з ёй, пішу, што для мяне было б гонарам, калі б яна кіравала маім праектам. На што яна адказвае, што гэта было б для яе гонарам.

Яна вельмі дапамагае мне праходзіць гэтыя пякельныя колы, звязаныя з паступленнем, заяўкамі на фінансаванне, без якога дужа цяжка пражыць у Лондане. Але яна шчыра верыць у важнасць майго праекта, кажа, што я не проста пішу нейкую працу — гэта ўласна маё жыццё.

Цяпер, якую б заяўку ні пісала, я памятаю, што яе будуць чытаць людзі, і значыць, у кожнай заяўцы трэба не забывацца, што ты — чалавек. І вось ужо ў мяне на тры гады ёсць хаця б нейкая вызначанасць, а гэта сёння — раскоша і цуд.

Дзмітрый Строцаў

З сакавіка я жыву ў падарожжы. Скончылася пандэмія і звязаныя з ёй абмежаванні на перамяшчэнні. І пачалася вайна. Я вандрую па еўрапейскіх гарадах — чытаю вершы-сведчанні пра трагедыю ва Украіне і тэрор у Беларусі, сустракаюся з сябрамі.

У канцы траўня прыляцеў у Талін на фестываль. Здаецца, проста з аэрапорта мяне прывезлі на ўрачысты прыём у французскую амбасаду.

Нечакана, ледзь пераступіўшы парог, я сустрэў калег з Нарвежскага саюза пісьменнікаў, якія ў лістападзе 2021-га мне ўручалі прэмію ў Осла. Мы вельмі ўзрадаваліся адно аднаму.

Было шумна, да таго ж, у самалёце мне заклала вушы. Гаварылі ўсе адразу. Нарвежцы распытвалі пра мае жыццёвыя абставіны — дзе я цяпер, чым займаюся, якія мае планы? Ці магу вярнуцца ў Беларусь?

Я адказваў, што вяртацца для мяне небяспечна. Што ў чэрвені мяне прымаюць у Чэхіі, а 1 ліпеня выступ у Берліне. Потым — летняя паўза. Час адпачынкаў. На ліпень — аніякіх дамоўленасцей, і няма ўяўлення, як быць далей — да канца лета, а з пачатку восені зноў чарада паездак, выступаў. Напрыклад, у Нарвегіі.

І тут нарвежцы ў адзін голас кажуць: «Слухай, ты прыязджаеш у Берлін у пачатку ліпеня. У нашага саюза ёсць кватэра ў Берліне. Ці не хочаш там пажыць?»

Праз шум вакол і часовую глухату я не вельмі добра пачуў і зразумеў толькі, што мне прапануецца пажыць у Берліне, у кватэры, якая належыць нарвежскаму Саюзу пісьменнікаў, на працягу ліпеня — проста так, па дружбе. Я з радасцю пагадзіўся.

Мы разышліся. Да канца вечара я меў размаўляў з паэтамі, іншымі гасцямі фестывалю, і эпізод размовы з нарвежцамі змазаўся і помніўся ўжо хутчэй як знак ветлівай увагі, як жэст, не абавязковы да выканання. Мяне памятаюць, мне спачуваюць — і гэта ўжо нямала.

Наступнай раніцай, у гатэлі, я зазірнуў на электронную пошту і знайшоў ліст ад сакратарыята нарвежскага Саюза пісьменнікаў: мне прадастаўляецца берлінская кватэра саюза для пражывання там — з 7 ліпеня і да канца 2022 года. Бясплатна.

Кватэра ў Фрыдэнаў стала маім часовым прытулкам, куды я вяртаюся з паездак. За паўгода тут перабывала мора народу. Берлінцы, украінцы, беларусы. Адсюль я пішу гэты тэкст.

Калі вы хочаце нешта даведацца пра чалавечую дружбу, вось яе дакладны прыклад.

Вольга Гарбунова

Насамрэч цудаў, канечне, шмат адбылося за год. Часам нават здавалася, што гэта кепскія цуды, а потым ты вынырваеш і думаеш: «Дык усё ж да лепшага!»

Гісторыя, якая закранула мяне з нечаканага боку, адбылася са мной за кратамі.

Мяне затрымалі 9 лістапада, праз 10 дзён адправілі ў СІЗА, а 14 снежня я трапіла ў новую камеру. У папярэдняй камеры Лене Талкачовай, журналістцы T*T.BY, прыходзілі перадачы ад незнаёмага чалавека, і гэта заўсёды была вельмі смачная выпечка, штосьці невялікае і вельмі кранальнае: боханчык хлеба ці пячэнькі. І я бачыла, што Лена здзіўлялася: «Ой, зноў ад гэтага чалавека прыйшла перадача!».

Праз пару тыдняў, калі я прыйшла ў новую камеру, то ўпершыню атрымала сваю такую перадачу. Гэта быў вельмі смачны кекс, запакаваны ў крафтавую абгортку. Было адчуванне, што ты прагульваешся па Кастрычніцкай, заходзіш у нейкую кавярню і купляеш нешта незвычайнае, смачнае, свежае. Часам нават здавалася, што цёплае — хаця на вуліцы была зіма.

Самым дзіўным для мяне ў гэтым усім было тое, што да майго суду ён рабіў гэта кожны тыдзень. Я кожны тыдзень атрымлівала смачняшкі ад незнаёмага мне чалавека, пачынаючы з Новага года: на Новы год, здаецца, былі імбірныя пячэнькі, на 14 лютага — штосьці ў форме сэрца, потым быў Вялікдзень — і мне перадалі ачмурэнны велікодны куліч. Чалавек проста штотыдзень прыносіў нешта для мяне.

Часам мы з сукамерніцамі нават смяяліся: «Так, ужо панядзелак. А дзе ж наша смачная перадача?». Мы раніцай прачыналіся і ведалі: о, сёння нам прынясуць штосьці вельмі смачнае.

Самая вялікая каштоўнасць была ў тым, што гэты чалавек з’явіўся ў маім жыцці з ніадкуль: ён мяне ніколі не бачыў, я яго ніколі не бачыла, — але ён кожны тыдзень быў пад сценамі СІЗА. Калі я выйшла на волю і сама насіла перадачы сваім сукамерніцам, каб неяк іх падтрымаць, я зразумела, наколькі гэта цяжка. Гэта цяжка і фізічна (ты забіваеш палову дня на гэта ўсё, каб запакаваць, прывезці, адстаяць чаргу, аддаць), але і маральна: ты проста стаіш у чарзе, глядзіш на гэтыя твары і разумееш, што ўсе сваякі так напужаныя, усе перажываюць, прымуць у іх перадачы ці не прымуць, і гэта вельмі цяжка. Я не змагла б месяцамі туды хадзіць.

Успамінаючы ўсё, што са мной адбылося за гэты год, я разумею, што мае цуды — гэта людзі. Я не буду зараз пералічваць усіх вас, проста як ілюстрацыю ўзгадаю гэтага чалавека, які ў метафарычным сэнсе праседзеў са мной усе гэтыя паўгода ў камеры. Ён заўсёды быў побач.

Мы ніколі не пабачылі пасля. Я пісала яму паштоўкі з СІЗА і вельмі дзякавала, але мы так і не сустрэліся, пакуль я адбывала «хімію». Я нават не спрабавала, бо гэтая гісторыя цудоўная тым, што мы не ведалі адно аднаго, але ён быў вялікай падтрымкай для мяне. Вялікай — і смачнай!

Калі ў вас ёсць свае гісторыі цудаў і салідарнасці, якія здарыліся з вамі ў 2022 годзе, падзяліцеся з намі! Няхай цеплыні і дабра будзе больш :)