Агульныя падаткі з Расіяй: у чым сэнс і каму гэта трэба

Першага кастрычніка міністр замежных спраў Уладзімір Макей заявіў, што Расія і Беларусь працуюць над праектам агульнага падатковага кодэкса. Да гэтага ў верасні аб стварэнні камісіі па падрыхтоўцы такога заканадаўчага акта гаварылі і ў Міністэрстве фінансаў. Ёсць меркаванне, што для нашай краіны гэта можа стаць катастрофай. І яшчэ адно меркаванне — працэс першапачаткова выглядае бессэнсоўным.

Як канкрэтна будуць спрабаваць аб'яднаць дзве розныя падатковыя сістэмы, пакуль ніхто не ведае. Журналісты onliner.by папрасілі эксперта ацаніць магчымасць такога аб'яднання і зразумелі, што гэта амаль нерэальна.

Чаму наогул пайшла размова аб аб'яднанні падаткаў?

Другога красавіка 1997 года Аляксандр Лукашэнка сумесна з тагачасным прэзідэнтам Расіі Барысам Ельцыным падпісалі дамову аб стварэнні Саюзнай дзяржавы. Далей была распрацавана праграма дзеянняў па рэалізацыі палажэнняў дагавора. У ёй гаварылася, што краіны павінны будуць уніфікаваць падатковае заканадаўства і праводзіць адзіную падатковую палітыку ўжо з 2001 года. Палажэнні праграмы то ўспаміналі, то забывалі. І калі Беларусь стала патрабаваць у Расіі кампенсацыі за падатковы манеўр, суседняя краіна зноў успомніла аб саюзных планах. Так з'явілася праграма паглыбленай інтэграцыі, часткай якой было стварэнне адзінага падатковага кодэксу дзвюх краін.

Ці ёсць сэнс аб'ядноўваць падатковыя сістэмы?

Беларускі эканаміст Вадзім Іосуб ужо разважаў з нагоды плана інтэграцыі, які апублікавала расійскае выданне «Камерсант».
— Увядзенне жа поўнай сістэмы падаткаў, гарманізаванай з Расіяй, стане катастрофай, — заяўляў эксперт. — Асобнае пытанне пра гарманізацыю падатковай сістэмы звязанае з тым, што рабіць з беларускімі свабоднымі эканамічнымі зонамі, у тым ліку такія буйныя і важныя для айчыннай эканомікі, як «Вялікі камень» і ПВТ. Дадайце да гэтага, што ПВТ — гэта наогул асобная і складаная тэма, у прыватнасці, у нас у гэтай СЭЗ дазволена праца крыптабіржаў, у Расіі ж гэтая тэма забароненая спрэс.
Дырэктар кампаніі «БелАудитАльянс» Алена Жугер таксама не бачыць сэнсу і мэты ў аб'яднанні падатковых кодэксаў Расіі і Беларусі.
— Прыняцце агульнага падатковага заканадаўства павінна мець нейкую мэту. Навошта гэта трэба? Мне пакуль незразумела, — адзначае яна. — У РФ падатковае заканадаўства мае тэрытарыяльныя асаблівасці ў залежнасці ад рэгіёна, узроўню развіцця эканомікі, ступені занятасці насельніцтва і іншых прычын. У нас ужо ёсць гэтыя асаблівасці, беларускае заканадаўства ўжо адаптавана пад нашу эканоміку. Падатковае заканадаўства РФ мае сваю сістэму адміністравання, якая адрозніваецца ад сістэмы, прынятай у нашай краіне.
Прывядзенне да адзінай сістэмы пацягне значныя траты для бюджэту, што зноў-такі ляжа на плечы падаткаплацельшчыкаў. У гэтай частцы можна задаць яшчэ шмат пытанняў, але разумення, навошта гэта, пакуль няма.
У рэйтынгу Сусветнага банка Doing Business 2019 у намінацыі «Падаткаабкладанне» Расія займае 53-е месца, а Беларусь — толькі 99-е.
— У абедзвюх краінах Сусветны банк налічыў роўную колькасць плацяжоў — па 7 у год. Апярэдзіць нас расіянам удалося толькі за кошт больш нізкай падатковай нагрузкі на прыбытак — 46,3% супраць 53,3% — і трохі меншага часу на складанне справаздачнасці (168 гадзін супраць 184). А вось важдацца з вяртаннем ПДВ нашым суседзям прыходзіцца ў 1,5 разы больш: 73,14 бала супраць 50. Пры гэтым як нашы, так і расійскія бізнесмены незадаволеныя падаткамі, асабліва іх памерам, — кажа эксперт.
Спецыялісты адзначаюць: магчыма, замест незразумелага аб'яднання кодэксаў Беларусі проста трэба ўзяць пад увагу тыя нядрэнныя рэчы, якія ёсць у расійскай падатковай сістэме. Паспрабуем разабрацца, што за яны.

Якія падаткі плацяць звычайныя грамадзяне ў Расіі?

— Правілы выплаты падаходнага падатку (у Расіі ён называецца падаткам на даход фізічных асоб) для звычайных грамадзян практычна такія ж, як і ў Беларусі, — кажа Алена Жугер. — За працуючых грамадзян яго таксама плаціць працадаўца па стаўцы 13%, як і ў нашай краіне.
Аналагічна нашай сістэме падаткаабкладання ў РФ існуюць падатковыя вылікі, то-бок сумы, на якія памяншаецца падатковая база. Вось, напрыклад, некаторыя найбольш папулярныя віды падатковых вылікаў:
стандартныя вылікі — для бацькоў і асобных катэгорый грамадзян (удзельнікі ліквідацыі наступстваў аварыі на Чарнобыльскай АЭС, Героі Савецкага Саюза і Расіі, блакаднікі, удзельнікі ВАВ);
сацыяльныя вылікі — падаюцца, калі падаткаплацельшчыкамі была праведзена аплата лячэння або навучання;
маёмасныя вылікі — выкарыстоўваюцца пры куплі і продажы нерухомасці або зямельных участкаў.
— З прыведзеных вылікаў у Беларусі няма толькі сацыяльных вылікаў на лячэнне, — кажа эксперт.

Што наконт ФСАН?

Адлічэнні ў Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва ў Беларусі не лічацца падаткам і не рэгулююцца Падатковым кодэксам. А вось у Расійскай Федэрацыі, насупраць, гэта сацыяльны падатак.
— У яго структуры ёсць некалькі плацяжоў (пенсійны фонд, адлічэнні ў Фонд абавязковага медыцынскага страхавання), — тлумачыць Алена Жугер. — Базавая стаўка гэтага падатку — 30% (у Беларусі 35%, з іх 34% плаціць працадаўца і 1% работнік. — Заўвага. Onliner), але разлічваецца ён па прагрэсіўнай шкале. Таксама ёсць ільготы пры розных ужывальных сістэмах падаткаабкладання. Увогуле, падатак складаны, разлічваецца па кожным работніку, і кантроль за гэтым вядзе федэральная падатковая сістэма.
— Як і ў Беларусі, за працаўніка падатак плаціць працадаўца і ўключае яго ў склад затрат, — працягвае эксперт. — Так што, як бачым, у дачыненнi да падаткаў з фізічных асоб выкарыстоўваюцца падобныя падыходы. Пры гэтым сістэма адміністравання досыць складаная і ў РФ, і ў РБ.

Ці ёсць розніца паміж ПДВ?

З 1 студзеня 2019 года падатак на даданую вартасць у Расіі складае 20% (да гэтага яго памер быў 18%), як і ў нас.

— Правілы разліку ПДВ і стаўка падатку такія ж, як і ў Беларусі. Акрамя таго, аналагічна нашай сістэме электронных рахункаў-фактур ў Расіі ёсць такая ж рэгістрацыя дакументаў, якая кантралюе правільнасць разліку ПДВ дыстанцыйна.

Якія існуюць сістэмы падаткаабкладання для ІП і юрыдычных асоб у Расіі?

На сёння заканадаўства Расійскай Федэрацыі прадугледжвае пяць сістэм падаткаабкладання: 1. Агульная сістэма падаткаабкладання (ОСНО). Для юрыдычных асоб гэта падатак на прыбытак у памеры 20%, яшчэ 20% ПДВ, але для некаторых катэгорый яго могуць знізіць. Таксама ёсць падатак на маёмасць арганізацый — 2,2%. Для ІП — 13% падаходнага падатку, з ПДВ усё тое ж самае, а вось падатак на маёмасць зніжаецца да 2%.
Для параўнання. У Беларусі пры агульнай сістэме падатак на прыбытак для юрыдычных асоб менш і складае 18% для юрыдычных асоб, а вось для ІП вышэй — 16%. Пры гэтым ПДВ можа быць як 20%, так вышэй або ніжэй, аж да вызвалення ад выплаты.
2. Спрошчаная сістэма падаткаабкладання (УСН). У ёй можна выбраць дзве схемы: альбо ўлічваць толькі прыбыткі і плаціць падатак у 6%, альбо ж адымаць з даходаў выдаткі і плаціць 15% з розніцы.
Для параўнання. Беларуская «спрошчаная сістэма падаткаабкладання» ў параўнанні з расійскай выйграе. Нагадаем, у нас дзве схемы: 5% ад выручкі кампаніі без выплаты падатку на дабаўленую вартасць або 3% ад выручкі кампаніі з выплатай ПДВ.
3. Адзіны падатак на прыменены даход (ЕНВД). Стаўка — 15%, але ў некаторых рэгіёнах яна можа быць зніжана да 7,5%.
Для параўнання. У Беларусі таксама ёсць пералік відаў дзейнасці, па якіх прымяняецца адзіны падатак. Стаўкі гэтага падатку вызначаюць абласныя выканкамы і Мінгарвыканкам, і яна не залежыць ад аб'ёмаў выручкі.
4. Адзіны сельскагаспадарчы падатак (ЕСХН). Адмысловы падатковы рэжым для вытворцаў у сферы сельскай гаспадаркі. Пры гэтым доля прыбытку ад сельскай гаспадаркі павінна быць не менш за 70%. Яго могуць плаціць як юрыдычныя асобы, так і ІП. Стаўка падатку — 6%, але акругі і вобласці могуць адмяніць гэты падатак сваімі законамі.
Для параўнання. У Беларусі таксама ёсць спецыяльны сельскагаспадарчы падатак. І яго ўмовы больш прывабныя для вытворцаў. Ён ужываецца да тых прадпрыемстваў, у якіх не менш за 50% гадавой выручкі прыпадае на сельскагаспадарчую прадукцыю. Стаўка падатку складае 1%.
5. Патэнтавая сістэма падаткаабкладання (ПСН). Гэта адмысловы рэжым падаткаабкладання, пры якім выплата падаткаў адбываецца авансам. Падаткаабкладанне праводзіцца не па рэальным, а па патэнцыйным даходзе. Стаўка падатку — 6% ад патэнцыйнага даходу. Віды дзейнасці, на якія распаўсюджваецца патэнт, пазначаны ў адмысловым законе. Да прыкладу, патэнты распаўсюджваюцца на хімчыстку, бутавыя паслугі, раздробны гандаль у невялікіх залах, рамонт, будаўніцтва і гэтак далей. Што цікава, пры патэнтнай сістэме ІП не трэба падаваць падатковую дэкларацыю і весці строгі ўлік выдаткаў.

Для параўнання. Пакуль гэтай сістэмы ў Беларусі няма. Аб увядзеннi патэнтаў не раз прасілі прадпрымальнікі, якія гандлююць адзеннем і абуткам. Магчыма, варта да іх прыслухацца?

Якія ў Расіі дарожны падатак і падатак на маёмасць?

— Падатак на маёмасць фізічных асоб у РФ дзеліцца на тры віды: падатак на маёмасць (кватэра, дом, дача, гараж), зямельны і транспартны падаткі. Падатковая разлічвае іх самастойна і дасылае грамадзяніну агульнае апавяшчэнне па трох падатках з плацёжкі. Апавяшчэнне прыходзіць альбо ў традыцыйным папяровым выглядзе, або ў электронным, калі ў грамадзяніна ёсць асабісты кабінет падаткаплацельшчыка, — тлумачыць дырэктар кампаніі «БелАудитАльянс». — Прынцыпы разліку і льгот па падатку на маёмасць, і зямельнага падатку прыкладна падобныя з сістэмай падаткаабкладання па гэтых падатках у Беларусі. Стаўкі зямельнага падатку ў Расіі не могуць перавышаць 0,3 і 1,5% ад кадастравага кошту ў год (у залежнасці ад участкаў). У Беларусі стаўкі зямельнага падатку даволі разнастайныя і ўсталёўваюцца мясцовымі органамі ўлады ў залежнасці ад кадастравай ацэнкі ўчастка.
— Што тычыцца транспартнага падатку, то ён залежыць ад кошту аўто, і стаўкі адрозніваюцца ў кожным рэгіёне, — адзначае эксперт. — Так, у адным рэгіёне стаўка можа складаць 5 рублёў за адну конскую сілу, а ў суседнім — ужо 25. Да прыкладу, максімальныя стаўкі на магутныя аўто ў 150 рублёў за адну конскую сілу дзейнічаюць у Маскве і Пецярбургу, а таксама на Сахаліне і Камчатцы.

У Падатковым кодэксе Беларусі няма паняцця транспартнага падатку. Аднак аўтаўладальнікі плацяць дзяржпошліну за допуск да ўдзелу ў дарожным руху. Да прыкладу, за легкавы аўтамабіль масай да 1,5 тоны звычайныя грамадзяне павінны плаціць 3 базавыя велічыні, або 76,50 рубля ў год.

У Расіі вышэйшыя акцызы?

— Стаўкі акцызаў у РФ вышэйшыя, — кажа эксперт. — У 2019 годзе ў Расіі стаўка акцызу на цыгарэты і папяросы складае 1,89 тыс. расійскіх рублёў (або € 26,69) за тысячу штук. Для параўнання, у Беларусі стаўка складае прыкладна € 3-23 за тысячу штук у залежнасці ад цэнавай катэгорыі цыгарэт.

Аналагічна больш высокія стаўкі акцызаў дзейнічаюць у РФ і па іншых падакцызных таварах (бензін, алкаголь). Да прыкладу, стаўка акцызу на бензін 5-га класа ў Беларусі складае 292,59 рубля за тону. Па пятнічным курсе Нацбанка гэта каля 9160 расійскіх рублёў за тону. У суседняй краіне на такі ж бензін 5-га класа акцыз складае 12 314 расійскіх рублёў.

— Відавочна, што і для беларускіх вытворцаў, і для беларускіх пакупнікоў, і для беларускага бюджэту нявыгадна прымяненне больш высокіх памераў ставак акцызаў, — кажа эксперт.

Ці аднолькавыя ў нас падатковыя льготы?

— З пункту гледжання падатковых ільгот Беларусі заканадаўства РФ можа быць прывабным для малога і сярэдняга бізнесу. Нагадаю, што ў Беларусі асноўныя льготы, прэферэнцыі і паслабленні ёсць толькі ў буйных дзяржаўных кампаній, — адзначае Алена і прыводзіць некаторыя віды падатковых ільгот:

— падатковыя канікулы — вызваленне падаткаплацельшчыка ад выплаты падатку на пэўны перыяд. ІП, якія прымяняюць «спрошчаную сістэму падаткаабкладання» або патэнт, пры выкананні пэўных умоў могуць атрымаць дадзеную палёгку на два падатковых перыяды;

— падатковая амністыя — пагашэнне падаткаплацельшчыкам пратэрмінаванай запазычанасці без прымянення да яго санкцый за пратэрміноўку;

— поўнае вызваленне ад выплаты падатку — можа падавацца некаторым катэгорыям на пэўны тэрмін або бестэрмінова (пенсіянерам, ветэранам вайны, грамадскім арганізацыям і гэтак далей);

— паніжаныя стаўкі падатку — некаторыя катэгорыі падаткаплацельшчыкаў могуць выплачваць падатак па больш нізкіх працэнтных стаўках, чым агульнаўстаноўленыя. Па некаторых падатках льготныя стаўкі могуць зніжацца да 0%.

— У частцы прымянення паніжаных ставак падатку і некаторых вызваленняў ад выплаты ў РФ, як і ў Беларусі, прымяняюцца такія стаўкі для сацыяльна значных аб'ектаў медыцыны, адукацыі, культуры, рэлігійных аб'ектаў і гэтак далей, — адзначае эксперт.