На табе, Уладзімір!
Гэта смелы крок — запрасіць малюсенькую Чарнагорыю у члены НАТА. І гэта адпор расійскай агрэсіі.
AP
Масква самасцвярджаецца ў ролі агрэсіўнага геапалітычнага гульца, які набірае сілу, дэстабілізуе суседнія краіны, крадзе ў іх тэрыторыі, заяўляе аб сваім усеабдымным «праве» абараняць інтарэсы рускамоўных людзей, дзе б яны ні жылі, рэгулярна парушае пагадненні аб кантролі ўзбраенняў, ажыццяўляе ваенныя правакацыі супраць заходніх краін і карыстаецца іх нерашучасцю, пазіцыянуючы сябе ў якасці вырашальнай сілы на Блізкім Усходзе.
У такіх трывожных абставінах 28 чальцоў НАТО толькі што вырашылі прапанаваць балканскай краіне Чарнагорыі, якая перажывае працэс дэмакратызацыі, уступіць у свой альянс, які дзейнічае па прынцыпе ўзаемнай абароны. Трохразовае ўра Захаду!
Армія Чарнагорыі ўзмоцніць натаўскія войскі колькасцю 3 508 000 чалавек за ўсе на 2 000 вайскоўцаў, а да бюджэту НАТА ў 892 мільярда долараў дадасць толькі пяць мільярдаў. Яе флот складаецца з пяці патрульных і пяці дэсантных катэраў. Масква, відавочна, не задрыжыць ад страху, але прапанова НАТА — гэта недвухсэнсоўны адказ Расіі і доказ таго, што наш Захад, які ў заняпадзе, дэзарганізаваны, вечна ваггаецца і спрачаецца, можа ўстаць на абарону сваіх каштоўнасцей і бяспекі. Гэты крок паказвае важнасць міжнародных інстытутаў у стварэнні нормаў і ў наладжванні супрацоўніцтва, піша амерыканскае выданне Foreign Policy.
Знойдуцца тыя, што дасведчаныя сур'ёзныя людзі, якія выступяць супраць пашырэння альянсу. Я была сярод такіх людзей у 1999 годзе, лічачы, што Еўропа можа стаць адзінай і свабоднай, наладжваючы супрацоўніцтва з Масквой; і я турбавалася аб тым, што абавязак абараняць краіны ад Расіі выпадае галоўным чынам на долю ЗША.
Але ў такім падыходзе ёсць тры недахопы. Па-першае, гэта з'яўляецца пакараннем для тых краін, якія хочуць, а дзякуючы сваім унутраным рэформам і стабілізуючай знешняй палітыцы заслугоўваюць таго, каб уступіць у наш абарончы альянс. Яны не вінаватыя ў тым, што Расія адчувае сябе неабароненай. План падрыхтоўкі да сяброўства, які НАТА распрацоўвае для краін, якія імкнуцца ўступіць у яе, патрабуе празрыстасці ў працы ўрада і адданасці дэмакратычным каштоўнасцям. З-за таго, што некаторыя краіны-члены не адпавядаюць гэтым патрабаванням (аўтарытарныя рэпрэсіі ў Турцыі, карупцыя, якая ўзмацняецца, у Балгарыі, Румыніі і Албаніі, рост нецярпімасці ў Венгрыі), несправядліва караць астатнія дзяржавы за іх недахопы. І ў любым выпадку, гэта вядзе да яшчэ большага ўзмацнення жорсткасці стандартаў.
Па-другое, такі падыход аслабляе ўздзеянне на краіны, якія знаходзяцца на пераходным этапе, рэфармуюць сваё грамадства і якія змяняюць сваю знешнюю палітыку так, каб гэта было выгадна і ім, і нам. Прыцягальная сіла Захаду — гэта адзін з козыраў НАТА і Еўрапейскага Саюза пры фарміраванні еўрапейскай прасторы. У выніку наша бяспека ўзмацняецца тады, калі краіны становяцца ліберальнымі ў сваёй палітыцы і эканоміцы, а іх імкненне атрымаць ад нас абарону з'яўляецца важным фактарам для ўмацавання рэфарматарскіх сіл у гэтых краінах. Гэта мяккая сіла: прывабнасць нормаў і выкарыстанне рычагоў ўздзеяння для прасоўвання пазітыўных пераменаў.
Па-трэцяе, такі падыход — гэта свайго роду "ўзнагарода" Маскве за тое, што яна дэстабілізуе суседзяў. Супрацоўніцтва з Расіяй аказалася немагчымым з-за Расіі, а не з-за НАТА. За насцярожанасць Захаду адказнасць нясе Уладзімір Пуцін. Члены НАТА не вельмі жадаюць даказваць, што дзверы альянсу застаюцца адкрытымі для будучых членаў. Напрыклад, заяўка Грузіі была па сутнасці пакладзена на паліцу з-за расійскай агрэсіі, нягледзячы на актыўныя дзеянні адміністрацыі Джорджа Буша да 2008 года. Аднак заганныя паводзіны Расіі на Украіне змянілі гэтую дынаміку, прадэманстраваўшы гатоўнасць Крамля ўкараняцца ў суседнія краіны і распальваць там гвалт, падтрымліваючы падобныя на яго карумпаваныя улады. Дзяржсакратар Джон Кэры вельмі проста і пераканаўча выклаў сутнасць НАТА: «Гэта абарончы альянс. Ён закліканы проста забяспечваць бяспеку». Пярэчанні Расіі супраць пашырэння НАТА — гэта падтрымка нестабільнасці.
Расійскі істэблішмент павінен спытаць сябе, чаму Чарнагорыя так моцна хоча ўступіць у НАТА. Альянс ваяваў з Чарнагорыяй не так даўно, у 1999 годзе, выступіўшы ў абарону Косава. Масква даўно ўжо спрабуе прадставіць тую вайну ў якасці натаўскай агрэсіі. Але краіны, з якімі ваяваў альянс, разумеюць гэта інакш. Чарнагорыя вырашыла ўстаць на бок заходніх каштоўнасцяў, заходняй практыкі дзяржаўнага кіравання і заключыць з Захадам абарончы саюз.
Наўрад ці Масква будзе гэтым задаволеная. Расія спрабуе стрымаць пашырэнне НАТА, а яе міністр замежных спраў заявіў у верасні, што гэта будзе «памылкай і нават правакацыяй». А пуцінскі прэс-сакратар сказаў, што Расія прыме «меры ў адказ». Расійскі ўрад у якасці першай меры абвясціў пра спыненне праграм супрацоўніцтва ў сферы бяспекі. Але справа ў тым, што ў Расіі хутка ўжо не застанецца краін, ад якіх яна можа адгароджвацца. На жаль, не выключана, што ў гэтым і заключаецца сапраўдная мэта Пуціна: поўная ізаляцыя Расіі ад уплыву дэмакратыі.