На выбарах у Аўстрыі могуць перамагчы ўльтраправыя, якіх узначальвае «новы Орбан»

У Аўстрыі 29 верасня пройдуць выбары ў Нацыянальную раду (ніжнюю палату парламента), на якіх перамогу прадракаюць прарасійскай ультраправай Аўстрыйскай партыі свабоды (FPÖ) на чале з Гербертам Кіклем. Яго погляды на будучыню ЕС, міграцыю і вайну ва Украіне настолькі падобныя з ідэямі прэм'ер—міністра Венгрыі, што яго нават называюць «новым Орбанам». Поспех на выбарах не гарантуе прыходу Кікля да ўлады, але калі гэта адбудзецца, Еўропе і Украіне прыйдзецца мець справу не з адным, а з «двума Орбанамі».

55-гадовы лідар аўстрыйскіх ультраправых Герберт Кікль, партыя якога ўзначальвае перадвыбарныя апытанні, не пакідае сумненняў у тым, каго ён лічыць сваім палітычным ідэалам, піша  BBC.

«Для мяне прыкладам з'яўляецца Венгрыя», — неаднаразова заяўляў выбаршчыкам Кікль, які ўваходзіць у кааліцыю нацыяналістаў і еўраскептыкаў «Патрыёты за Еўропу» ў Еўрапарламенце. Натхняльнікам яе стаў прэм'ер Венгрыі Віктар Орбан.

Вайна ва Украіне, Расія і аўстрыйскі нейтралітэт

Аўстрыйская Партыя свабоды (FPÖ) — не адзіная сімпатызуючая Расіі палітычная сіла ў Аўстрыі, але яна лічыцца самай пракрамлёўскай з усіх.

Кікль і яго паплечнікі называюць вінаватым вайны ва Украіне НАТО і заяўляюць, што вайна выгадная перш за ўсё ЗША. Яны выступаюць супраць падтрымкі Кіева і ўдзелу ў антырасійскіх санкцыях, лічачы гэта парушэннем нейтралітэту Аўстрыі.

Будучы нейтральнай краінай, Аўстрыя не дапамагае Украіне зброяй, але дае фінансавую дапамогу Кіеву. Вена, у прыватнасці, выдзеліла 2 млн еўра на абсталяванне для размініравання ва Украіне і робіць выплаты ў Еўрапейскі фонд міру, з якога фінансуюцца пастаўкі зброі УСУ.

Кікль хоча пакласці гэтаму канец.

«Мы выступаем за актыўную палітыку міру і нейтралітэту — выплаты ў фонд міру ЕС павінны быць спыненыя. Аўстрыя павінна выкарыстоўваць свае грошы на ўласную армію», — гаворыцца ў маніфесце FPÖ.

У сакавіку 2023 года падчас прамовы прэзідэнта Зяленскага, які выступіў праз відэасувязь перад аўстрыйскім парламентам, дэпутаты партыі Кікля дэманстратыўна пакінулі залу ў знак пратэсту, заявіўшы, што «Нацыянальная рада — не сцэна для супрацьлеглых бакоў».

Кікль абяцае паставіць крыж і на амбіцыях Украіны з нагоды ўступлення ў ЕС. Ён заяўляе пра «пагрозу еўрапейскай сельскай гаспадарцы» і абяцае блакаваць працяг перамоваў з Кіевам.

У пытанні санкцый Аўстрыя, на думку Кікля, павінна кіравацца перш за ўсё нацыянальнымі інтарэсамі, а яны заключаюцца ў тым, што Вене патрэбны расійскі газ.

Аўстрыя сапраўды значна мацней залежыць ад Расіі, чым іншыя еўрапейскія краіны, якія за гады вайны навучыліся абыходзіцца без расійскіх паставак — у ліпені 83% усяго імпартаванага Аўстрыяй газу прыйшло з Расіі.

Пяць сенсацый на выбарах у Еўрапарламент

«Аўстрыя стане крэпасцю»

Ва ўнутранай палітыцы, і перш за ўсё па хвалюючаму аўстрыйцаў пытанню міграцыі, Кікль таксама раўняецца на свайго венгерскага аднадумца Орбана, які ігнаруе заканадаўства ЕС аб прадастаўленні прытулку. Летась у Венгрыі яго атрымалі ўсяго пяць чалавек.

Аўстрыйскія ультраправыя хочуць дасягнуць таго ж, і гэта імпануе той частцы выбаршчыкаў, якія крытыкуюць улады за недастаткова жорсткую міграцыйную палітыку.

У 2022 годзе ў Аўстрыі было пададзена 112 272 просьбы аб прытулку — больш, чым у разгар міграцыйнага крызісу ў 2015 годзе.

Калі FPÖ ўзначаліць наступны ўрад або ўвойдзе ў яго склад, Кікль абяцае ператварыць Аўстрыю ў «крэпасць», непрыступную для мігрантаў. «Мы больш не будзем прымаць ніякіх прашэнняў аб прадастаўленні прытулку», — заяўляе лідар аўстрыйскіх ультраправых.

Больш за тое, яго партыя выступае за так званую «рээміграцыю» — выправаджэнне з Аўстрыі імігрантаў у краіны першапачатковага пражывання, у тым ліку і тых, хто атрымаў аўстрыйскае грамадзянства, але, з пункту гледжання FPÖ, «не здолеў асімілявацца».

Кікль ужо спрабаваў перайменаваць аўстрыйскія цэнтры рэгістрацыі шукальнікаў прытулку ў «цэнтры выезду», калі займаў пасаду міністра ўнутраных спраў ва ўрадзе экс-канцлера Себасцьяна Курца. Аказаўшыся ва ўладзе, ён напэўна вернецца да гэтай ідэі.

Пад лозунгам «рээміграцыі» ў Вене ў ліпені прайшла акцыя ультраправых, якая вылілася ў сутыкненні з левымі актывістамі, падчас якіх былі затрыманыя больш за 50 чалавек.

У Будапешце прайшоў чарговы шматтысячны мітынг супраць Орбана

Ультраправыя як частка мэйнстрыму

Апытанні, праведзеныя незадоўга да выбараў, прадказваюць, што Аўстрыйская партыя свабоды (FPÖ) атрымае 27%, кіруючая кансерватыўная Аўстрыйская народная партыя (ÖVP) канцлера Карла Нехамера набярэ 25%, Сацыял-дэмакратычная партыя Аўстрыі (SPÖ) прыйдзе трэцяй з 20% галасоў.

Разрыў паміж ультраправымі і кіруючымі кансерватарамі не выглядае такім ужо значным, але не варта забываць, што FPÖ лідзіруе ва ўсіх апытаннях з канца 2022 года, а ў чэрвені ультраправыя перамаглі на выбарах у Еўрапарламент.

Гэта, вядома, не гарантыя поспеху — бо ў Францыі, напрыклад, «Нацыянальнае аб'яднанне» Марын Ле Пэн і Жордана Бардэла пасля трыумфу на выбарах у Еўрапарламент таксама разлічвала на перамогу на парламенцкіх выбарах, а ў выніку прыйшло нават не другім, а трэцім, прайграўшы і левым, і кіруючаму альянсу Макрона.

Але тут ёсць істотнае адрозненне. У Францыі спрацаваў так званы Рэспубліканскі фронт — палітычны бар'ер ультраправым, калі партыі аб'ядноўваюцца, каб не дапусціць іх да ўлады.

У Аўстрыі Рэспубліканскага фронту няма, а ультраправыя даўно з'яўляюцца часткай палітычнага мэйнстрыму і ўжо былі ва ўладзе, прычым не адзін раз.

Ультраправая FPÖ з моманту свайго заснавання ў 1956 годзе ўваходзіла ў склад трох урадавых кааліцый з кансерватарамі — з 1983 па 1986 год, з 2000 па 2006 год і з 2017 па 2019 год.

Для многіх аўстрыйскіх выбаршчыкаў FPÖ з'яўляецца тым, да чаго шмат гадоў імкнецца Марын Ле Пэн — нармальнай часткай нацыянальнай палітычнай сцэны, нягледзячы на радыкальныя заявы Герберта Кікля.

Характэрным тут з'яўляецца тое, якім чынам аўстрыйскія ультраправыя змаглі перагрупавацца і вярнуць уплыў пасля гучнага скандалу, які прывёў пяць гадоў таму да развалу ўрадавай кааліцыі і, здавалася, паставіў крыж на палітычных амбіцыях FPÖ.

Выбары, за якімі сочыць увесь свет. Трамп, Харыс і старая-добрая дэмакратыя

«Ібіца-гейт» і фіяска FPÖ

У 2019 годзе ў Аўстрыі разгарэўся скандал, вядомы як «Ібіца-гейт». На відэазапісе, зробленым схаванай камерай на віле на іспанскай выспе Ібіца, тагачасны віцэ-канцлер і лідар FPÖ Хайнц-Крысціян Штрахе перад парламенцкімі выбарамі 2017 года абяцае меркаванай «пляменніцы расійскага алігарха» дзяржкантракты ў абмен на фінансавую і медыйную падтрымку яго перадвыбарчай кампаніі.

Паводле даных аўстрыйскай газеты Die Kronen-Zeitung, пляменніцу алігарха на відэа згуляла баснійская студэнтка, а сустрэча аказалася пасткай для палітыкаў, якія ўдзельнічалі ў ёй.

Публікацыя відэа выклікала землятрус на палітычнай сцэне Аўстрыі, прывёўшы да развалу кааліцыі кансерватараў і ультраправых, краху палітычнай кар'еры лідара FPÖ Штрахе і датэрміновых выбараў у краіне.

Дарэчы, Кікль у той час быў міністрам унутраных спраў і павінен быў узначаліць расследаванне сустрэчы на Ібіцы, але, як паведамляла прэса, не паставіўся да справы сур'ёзна і быў звольнены з пасады.

Здавалася, што ад такога фіяска Аўстрыйская партыя свабоды не зможа акрыяць яшчэ доўга, але не атрымалася наадварот.

ЕС павінна рыхтавацца да канфрантацыі з Расіяй праз 6-8 гадоў — еўракамісар

Другое прышэсце FPÖ і новы скандал

Адраджэнне FPÖ пасля «Ібіца-гейту» аказалася нечаканым і імклівым, а дапамагла гэтаму камбінацыя абставінаў, з якіх кіраўніцтва партыі змагло атрымаць выгаду, заняўшы непрымірымую пазіцыю па найбольш вострых пытаннях і стварыўшы вялікую выбарчую базу.

Вяртанне ультраправых на палітычную сцэну пачалося ў пандэмію, падчас якой партыя жорстка крытыкавала каранавірусныя абмежаванні і прышчэпачную кампанію.

Калі ў канцы 2021 года Аўстрыя першай у Еўропе ўвяла абавязковую вакцынацыю для ўсяго дарослага насельніцтва, у краіне пачаліся масавыя пратэсты, на хвалі якіх FPÖ пачала хутка набіраць папулярнасць.

Партыя, якую на той момант ужо ўзначаліў Кікль, патрабавала спыніць «каранадыктатуру», знаходзячы падтрымку сярод аўстрыйцаў, незадаволеных абавязковай вакцынацыяй.

У гэты ж час кіруючая кансерватыўная Аўстрыйская народная партыя (ÖVP) імкліва губляла пазіцыі на фоне карупцыйнага скандалу, у якім аказаўся замяшаны яе лідар і на той момант канцлер Аўстрыі Себасцьян Курц.

Курца і яго паплечнікаў абвінавачвалі ў подкупе мясцовых СМІ за публікацыю выгадных для ÖVP сацапытанняў. Вынікам скандалу стала адстаўка Курца, у дачыненні да якога дагэтуль вядзецца расследаванне.

Прыток мігрантаў і стагнацыя ў эканоміцы, якія турбавалі аўстрыйцаў, таксама гулялі на руку ультраправым. Інфляцыя ў Аўстрыі дасягнула максімуму ў 11,2% у студзені 2023 года і застаецца вышэйшай за сярэднюю па еўразоне. Цэны на газ у першай палове мінулага года выраслі на 103%.

Ажывіць эканоміку і ўтаймаваць рост коштаў ÖVP не ўдалося, не дапамог ёй і новы скандал, у якім фігуравала Аўстрыйская партыя свабоды (FPÖ).

І гэта пры тым, што скандал гэты патэнцыйна можа мець значна больш сур'ёзныя наступствы, чым «Ібіца-гейт».

Увесну гэтага года аўстрыйская паліцыя затрымала Эгіста Ота — былога агента аўстрыйскай выведкі, якога падазраюць у шпіянажы на карысць Расіі.

Ота фігураваў у расследаванні Der Spiegel і The Insider пра экс-дырэктара фінансавай кампаніі Wirecard Яна Марсалека, якога падазраюць у працы на расійскія спецслужбы. СМІ пісалі, што Ота нібыта дапамог Марсалеку, які пасля ўцёк у Расію, стварыць шпіёнскую ячэйку для расійскіх спецслужбаў.

Аўстрыйская выведка падазрае, што Марсалек ад імя Масквы супрацоўнічаў з FPÖ ў той час, калі Кікль быў міністрам унутраных спраў.

«Расійскія шпіёнскія сеткі пагражаюць нашай краіне, пранікаючы ў палітычныя партыі ці эксплуатуючы іх», — заявіў канцлер Аўстрыі Карл Няхамер, абвінаваціўшы Кікля ў бяздзейнасці на пасадзе кіраўніка МУС.

Кікль, зрэшты, не толькі адхіляе любыя абвінавачванні, але і заяўляе, што адказнасць за правалы ў сферы нацыянальнай бяспекі ляжыць на ÖVP, бо менавіта яна была дамінуючай партыяй у кааліцыі 2017-2019 гадоў.

Так што другога палітычнага землятрусу не здарылася, і на перадвыбарных рэйтынгах партый шпіёнскі скандал ніяк не адбіўся.

Азербайджан. Выбары дзеля клімату

Што будзе, калі FPÖ пераможа?

Хоць усе апытанні прадракаюць перамогу FPÖ, аб абсалютнай большасці гаворкі не ідзе, так што ўльтраправыя не абавязкова атрымаюць уладу.

Без Аўстрыйскай народнай партыі (ÖVP) Кікль не зможа сфармаваць урад, аднак яе лідар з нагоды такой кааліцыі выказаўся цалкам вызначана. «Немагчыма будаваць дзяржаву з Кіклем», — заявіў Няхамер.

«Зялёныя» на чале з прэзідэнтам Аўстрыі Аляксандрам Ван дэр Беленам таксама цалкам выключылі партнёрства з FPÖ праз яе «антыеўрапейскую» пазіцыю і адмову асудзіць уварванне Расіі ва Украіну.

Нехамер наогул хоча паспрабаваць стварыць кааліцыю без Кікля, уступіўшы ў партнёрства з «Зялёнымі» і ліберальнай партыяй NEOS, хоць многім гэтая ідэя здаецца ўтапічнай.

У адным можна не сумнявацца. Перамозе FPÖ ў Аўстрыі і ўзмацненню вагі аўстрыйскіх ультраправых у Еўрапарламенце ў кампаніі з Віктарам Орбанам і іншымі еўраскептыкамі не ўзрадуюцца ні ў Брусэлі, ні ў Кіеве.