Другі тэрмін для Санду. Што далей?

Выбары 3 лістапада ў Малдове завяршыліся перамогай празаходняга кандыдата, але галоўная бітва за еўрапейскі выбар краіны, на думку экспертаў, яшчэ наперадзе.

Мала хто сумняваўся, што другі тур выбараў у Малдове не будзе рымейкам сітуацыі з рэферэндумам аб еўраінтэграцыі — яго лёс 20 кастрычніка сапраўды гэтак жа вырашылі грамадзяне краіны, якія пастаянна пражываюць у краінах Захаду. У той час як унутры Малдовы меркаванні падзяліліся фіфці-фіфці. 

Такім чынам, паводле ЦВК, сярод грамадзян, якія прагаласавалі на тэрыторыі Малдовы 3 лістапада, перамог апазіцыянер-сацыяліст Аляксандр Стаянагла (51,19%). Але ў выніку на першае месца выйшла праеўрапейская Мая Санду — дзякуючы галасаванню на выбарчых участках за мяжой. Яна набрала 55 працэнтаў. 

Галасаванне прайшло больш актыўна, чым у першым туры. Збольшага праз мабілізацыю людзей з малдаўскімі пашпартамі, якія пражываюць у Прыднястроўі. Адтуль на спецыяльна створаныя выбарчыя ўчасткі ў правабярэжжы прыехала галасаваць больш за 26 тысяч чалавек — на 10 тысяч больш, чым два тыдні таму. Каля 80% прыднястроўцаў аддалі перавагу Стаянагла. Зрэшты, сапраўдны трыўмф Стаянагла чакаў у роднай Гагаузіі, дзе ўзровень падтрымкі палітыка зашкаліў за 97 адсоткаў (!). 

Давераная асоба дзейнага прэзідэнта Санду таксама апублікавала паведамленні аб арганізаваных перавозках на аўтобусах і чартарных рэйсах выбаршчыкаў з Расіі ў сталіцу Азербайджана Баку, турэцкую сталіцу Стамбул і сталіцу Беларусі Мінск. Калі такая аперацыя сапраўды мела месца, то яна была немагчыма без фінансавай і адміністрацыйнай падтрымкі Крамля. 

Хаця ў выніку кандыдату апазіцыі гэта не дапамагло. Санду святкуе перамогу, якую падаюць як канчатковы выбар малдаван на карысць Еўропы. Вядучыя прадстаўнікі ЕС і еўрапейскія палітыкі з палёгкай адрэагавалі на перавыбранне Санду. Некаторыя з іх асабіста наведалі Малдову ўвосень, каб засведчыць сваю падтрымку кіраўніку дзеючай адміністрацыі.

Зрэшты, для Стаянагла, які прыйшоў у вялікую палітыку ўсяго чатыры месяцы таму, вынік напэўна не дрэнны. Плюс зафіксаваны нейкі трэнд падзення папулярнасці Санду. Калі параўноўваць з вынікамі прэзідэнцкіх выбараў у 2020 годзе, то яна ўзяла менш галасоў (57,7% тады і 55,2% цяпер), а яе сапернік — больш (42,3% Дадон у 2020 годзе і 44,7% Стаянагла ў 2024 годзе). Нарэшце, апазіцыйны левы фланг атрымаў у асобе Стаянагла адзінага лідара напярэдадні старту падрыхтоўкі да парламенцкіх выбараў наступнага года.

Паколькі Малдова — парламенцкая рэспубліка, на гэтых выбарах верагодна і будзе вызначацца вектар руху краіны ў бліжэйшую пяцігодку. Санду зможа працягнуць свой курс толькі ў тым выпадку, калі захавае цяперашнюю большасць у парламенце. 

Для гэтага ёй трэба кансалідаваць уласную партыю PAS і неяк вырашыць праблему Іона Чэбана — папулярнага мэра Кішынёв, які таксама арыентуецца на электарат Санду і адпаведна можа адабраць у яе галасы. 

Нават калі гэтыя пытанні ўдасца вырашыць і партыя Санду атрымае парламенцкую большасць, не факт, што Малдова стане членам ЕС у 2030 годзе, як абяцае пераабраны прэзідэнт. Тут, вядома, шмат залежыць ад настрою еўрапейскіх чыноўнікаў і ўвогуле агульнай сітуацыі ў Еўропе. 

Застаецца адзначыць цікавы момант. Выбары ў Малдове насцярожылі частку палітыкуму суседняй Украіны. Усё ідзе да таго, што Украіну чакаюць тыя самыя працэсы, што і ў Малдове. З-за вайны 6-7 мільёнаў грамадзян Украіны аказаліся за мяжой. Іх галасы відавочна будуць вырашальнымі падчас галасаванняў. 

Пры гэтым у замежных дыппрадстаўніцтвах цяжка правесці якаснае назіранне за выбарамі. Гэта значыць, што патэнцыйна ствараецца каласальны рэсурс для фальсіфікацый. Апеліруючы да «галасоў» дыяспары, можна будзе намаляваць любы вынік выбараў.  Нават калі фальсіфікацый не будзе, партыя, якая прайграе, дакладна, будзе сцвярджаць, што падтасоўкі мелі месца, што пагражае новымі Майданамі. 

Відавочна, што да наступных украінскіх выбараў (не выключана, што яны пройдуць ужо ў наступным годзе) адпаведнымі ўкраінскімі дзяржструктурамі павінны быць створаны празрыстыя механізмы кантролю падліку галасоў мігрантаў.