Чаму Шольц заклікае да мірных перамоваў Украіны з Расіяй?

Канцлер Германіі Олаф Шольц заклікаў да перамоваў пра мір. Кансерватары з апазіцыйнага ХДС рэзка адрэагавалі на словы Шольца: нельга аказаць Пуціну большую паслугу, чым прымусіць Украіну сесці за стол перамоваў.

Канцлер ФРГ Олаф Шольц гутарыць з журналістам Zdfфота: Thomas Kierok / ZDF / dpa / picture alliance

Канцлер ФРГ Олаф Шольц гутарыць з журналістам Zdfфота: Thomas Kierok / ZDF / dpa / picture alliance

Канцлер Германіі Олаф Шольц лічыць, што прыйшоў час задумацца наконт мірных  перамоваў паміж Украінай і Расіяй. Што вымусіла яго зрабіць гэтую заяву і якую рэакцыю яна выклікала ў Кіеве, Маскве і Берліне, высвятляла «Нямецкая хваля».

У ведамстве федэральнага канцлера Германіі ў Берліне лічаць, што прыйшоў час для больш інтэнсіўных дыпламатычных намаганняў, накіраваных на спыненне вайны ва Украіне. 

8 верасня гэтага года ў інтэрв'ю нямецкаму грамадска-прававому тэлеканалу ZDF канцлер Олаф Шольц заявіў: «Я лічу, што цяпер той самы момант, калі трэба дыскутаваць пра тое, як мы ўсё ж можам выйсці з гэтай сітуацыі вайны і дасягнуць міру хутчэй, чым уяўляецца ў цяперашні час». 

Аднак ніякіх канкрэтных прапаноў сацыял-дэмакрат Шольц не зрабіў. Хоць ён выказаўся за тое, каб у наступным мірным саміце ў Швейцарыі, прысвечаным Украіне, таксама прыняла ўдзел Расія, якой не было на першым саміце свету ў Бюргенштоку.

Што кажуць у Берліне пра мірныя перамовы   

Кансерватары з апазіцыйнага Хрысціянска-дэмакратычнага саюза (ХДС) у Берліне рэзка адрэагавалі на словы Шольца. «Крок канцлера быў прадказальны, паколькі ён упісваецца ў стратэгію часткі прадстаўнікоў СДПГ, накіраваную на тое, каб непрыкметна падштурхнуць Украіну да дыктаванага Расіяй фальшывага міру, пры гэтым падтрымка паступова будзе змяншацца, а будуць гучаць патрабаванні да фіктыўных перамоваў», — заявіў эксперт па знешняй палітыцы ХДС Радэрых Кізеветэр (Roderich Kiesewetter) газеце Bild.

Яго аднапартыец Юрген Хардт (Jürgen Hardt) падкрэсліў у інтэрв'ю газеце Berliner Zeitung, што «нельга аказаць Пуціну большую паслугу, чым прымусіць Украіну сесці за стол перамоваў, пакуль ён працягвае забіваць у Данбасе». «Мы ўсе хочам перамоваў, але спыніць агрэсію павінен агрэсар», — сказаў Хардт.

У партыі «Саюз-90 / «Зялёныя», якая ўваходзіць у кіруючую кааліцыю, таксама настроены скептычна наконт слоў канцлера.  Крэмль не асабліва гатовы ўдзельнічаць у «перамовах на роўных» — цытуе інфармацыйнае агенцтва dpa сустаршыні партыі «Зялёных» Аміда Нурыпура (Omid Nouripur). Тым не менш перамовы з Расіяй неабходныя, у тым ліку ў форме мірных канферэнцыяў, лічыць Нурыпур.

Скептычна настроены таксама прадстаўнікі Свабоднай дэмакратычнай партыі Германіі (СвДП) — яшчэ адной удзельніцы кіруючай кааліцыі. Эксперт па знешнепалітычных пытаннях фракцыі СвДП Ульрых Лехтэ (Ulrich Lechte) заявіў у інтэрв'ю Berliner Zeitung, што для яго партыі «дыпламатыі не бывае занадта шмат». Аднак ён лічыць малаверагодным, што Пуцін гатовы сесці за стол перамоваў з Украінай і вывесці свае войскі з яе тэрыторыі. «Яшчэ адзін фіктыўны свет, як гэта было ў канчатковым выніку з пагадненнем «Мінск 2», на мой погляд, зусім непрымальны», — сказаў Лехтэ.

Як зямельныя выбары ў Германіі ўплываюць на дыскусію аб міры ва Украіне

Ідэя Шольца пасадзіць Украіну і Расію за стол перамоваў не стала нечаканасцю для назіральнікаў. Горкая параза сацыял-дэмакратаў на зямельных выбарах ва ўсходненямецкіх землях — Саксоніі і Цюрынгіі — верагодна, стала адной з прычын такой заявы канцлера. Іншая магчымая прычына — маючыя адбыцца зямельныя выбары ў Брандэнбургу, яшчэ адной федэральнай зямлі на ўсходзе Германіі, якія адбудуцца 22 верасня. У цяперашні час прэм'ерам Брандэнбурга з'яўляецца аднапартыец Шольца Дзітмар Войдке (Dietmar Woidke).

Алекс Юсупаў, кіраўнік расійскай праграмы нямецкага Фонду Фрыдрыха Эберта, мяркуе, што Шольц такім чынам падтрымлівае Дзітмара Войдке і дае зразумець, што ў Берліне таксама думаюць пра тое, «што вайну лепш скончыць нахутчэй — у тым ліку з дапамогай перамоваў, а не толькі вайсковым шляхам». 

У інтэрв'ю DW палітолаг падкрэслівае, што калі б канцлер ігнараваў пытанне пра вайну Расіі супраць Украіны, папулісцкія партыі выкарыстоўвалі б гэта ў сваіх інтарэсах, у тым ліку напярэдадні выбараў у ландтагі.

Украінскі палітолаг Уладзімір Фясенка мяркуе, што такім чынам канцлер Шольц спрабуе знайсці пэўны палітычны баланс. «Ён улавіў трэнд. Тэма мірных перамоваў цяпер актыўна абмяркоўваецца, і Шольц вырашыў выказацца з гэтай нагоды, асабліва пасля нядаўняй сустрэчы з Зяленскім», — кажа Фясенка. 

Эксперт перакананы, што канцлер хоча падстоіцца пад унутрыпалітычныя настроі і такім чынам умацаваць уласныя пазіцыі перад выбарамі ў Бундэстаг у наступным годзе. Пры гэтым украінскі палітолаг лічыць, што канцлер ФРГ па-новаму расстаўляе акцэнты. Да гэтага часу была прадстаўлена пазіцыя, згодна з якой толькі сама Украіна павінна вырашаць, калі і на якіх умовах яна будзе весці перамовы аб міры з Расіяй. «Шольц сфармуляваў гэта крыху інакш. Але яго выказванні не ўтрымліваюць нічога канкрэтнага і нічога сенсацыйнага», — лічыць Фясенка. На яго думку, дэбаты аб мірных перамовах будуць больш адчувальнымі пасля прэзідэнцкіх выбараў у ЗША ў лістападзе.

Ці застаецца ў Германіі ўплыў на Расію?

Андрэй Мельнік, былы амбасадар Украіны ў Германіі, у адным з інтэрв'ю газеце Berliner Zeitung сказаў: «Асабіста я думаю, што канцлер Олаф Шольц мог бы праявіць творчы падыход і выкарыстоўваць існыя дыпламатычныя каналы Германіі , каб высветліць, ці будуць карысныя перамовы з Пуціным».

Але што канкрэтна гэта азначае? Палітолаг Алекс Юсупаў лічыць, што Берлін не можа адначасова пастаўляць зброю Украіне і выступаць у ролі нейтральнага пасярэдніка на перамовах. «Германія страціла ўсялякі ўплыў на Расію. Крэмль не бачыць у Берліне самастойнага гульца», — кажа эксперт. Германія на баку Кіева, таму Берлін дакладна не будзе ініцыяваць пагадненне «Мінск 3».

Тым часам Крэмль стрымана адрэагаваў на прапанову Шольца актывізаваць дыпламатычныя намаганні. Са слоў прэс-сакратара расійскага прэзідэнта Дзмітрыя Пяскова, цяпер няма ніякіх перадумоў для пачатку мірнага працэсу паміж Расіяй і Украінай. Не было ніякіх заяў «з боку краіны, якая кіруе ўсім гэтым працэсам і калектыўным Захадам», сказаў ён, маючы на ўвазе ЗША.

Украіна нагадвае пра формулу міру

10 верасня прэм'ер-міністр Украіны Дзяніс Шмыгаль запэўніў журналістаў, што Кіеў хоча, каб на наступным мірным саміце аб Украіне прысутнічаў прадстаўнік Расіі, каб «прадухіліць маніпуляцыі з боку Расійскай Федэрацыі і прадэманстраваць усім удзельнікам альбо яе здольнасць, альбо няздольнасць весці мірныя перамовы». 

У ліпені Масква адмовілася ад удзелу ў такім саміце, спаслаўшыся на тое, што Расія «не прымае ўльтыматумы», якія адпавядаюць «формулам» украінскага прэзідэнта.

Тым часам кіраўнік Офіса прэзідэнта Украіны Уладзіміра Зяленскага Андрэй Ярмак нагадаў у Telegram, што адзіны шлях да справядлівасці — «выключна ўкраінская формула міру, нормы міжнароднага права, тэрытарыяльная цэласнасць і суверэнітэт Украіны».