«Албанскі Ватыкан» для ордэна Бекташы

Не сёння-заўтра на мапе свету з'явіцца новая кропка — «Суверэнная дзяржава ордэна Бекташы». Праўда, каб разгледзіць яе, напэўна, спатрэбіцца лупа. Ордэн Бектышы будзе знаходзіцца ва ўсходняй частцы Тыраны, сталіцы Албаніі. З усіх бакоў мікрадзяржава будзе адпаведна акружана албанскай тэрыторыяй.

Уласна кажучы, менавіта дзякуючы добрай волі Албаніі ордэн Бекташы і стане незалежным дзяржаўным суб’ектам. Пра такі намер заявіў у рамках апошняй Генеральнай асамблеі ААН прэм'ер-міністр Албаніі Эдзі Рама. «Не ўсе з нас могуць рабіць вялікія справы, але ўсе мы можам рабіць маленькія справы з вялікай любоўю», — перафразіраваў ён словы Маці Тэрэзы. Суверэнная дзяржава ордэна Бекташы стане «новым цэнтрам спакою, талерантнасці і мірнага суіснавання».

Вытокі дзяржаўнасці бекташаў трэба шукаць не ў Албаніі, а ў турэцкай Анатолі. Менавіта тут у XIII стагоддзі ўзнікла секта бекташы. Спецыялісты сцвярджаюць, што гэта плынь блізкая да шыізму (у сувязі з асаблівым шанаваннем прарока Алі), але таксама змяшчае элементы хрысціянства. Дарэчы, у адрозненне ад іншых напрамкаў ісламу, бекташы дапускаюць ужыванне алкаголю. Асноўныя ідэі ордэна складаліся ў павазе да іншых і цярпімасці.

Нягледзячы на ​​знешні радыкалізм, бекташы набылі палітычнае значэнне ў XV стагоддзі, калі ордэн дамінаваў у корпусе янычараў — элітных ваенных падраздзяленняў, якія складалі палацавую гвардыю асманскага султана і наўпрост уплывалі на курс дзяржавы.

Добрае жыццё для янычар скончылася пасля расфарміравання іх корпуса ў 1826 годзе. Адначасова ордэн пазбавіўся прывілеяў, а султанам Махмудам II наогул быў скасаваны — але працягваў функцыянаваць неафіцыйна. Паступова гэтая канфесія пранікла і ў Албанію, асабліва ў яе будучую сталіцу Тырану. У Албаніі цэлыя сельскія раёны звярталіся ў бектаізм з прычыны непрымання сунізму — рэлігіі асманаў-заваёўнікаў.

Пасля заснавання Турэцкай рэспублікі яе лідар Кемаль Атацюрк забараніў рэлігійныя ўстановы, якія не ўваходзілі ва Упраўленне па справах рэлігій, штаб-кватэра абшчыны бекташы канчаткова пераехала ў Албанію.

Самыя вялікія праблемы ў Бекташы былі, мабыць, пры камуністах. У 1967-м усе манастыры бекташоў былі зачыненыя камуністычным урадам Албаніі. Нягледзячы на ​​рэпрэсіі бекташы выжылі. 

Паводле апошняга перапісу насельніцтва, мусульмане-бекташы складаюць каля 10% мусульман у краіне. Але ў прынцыпе ніякага дыскамфорту яны не адчуваюць. Краіна вядомая сваёй рэлігійнай гармоніяй.

І вось зараз Ордэн трансфармуецца ў дзяржаву па тыпе Ватыкана. Ордэн бекташы атрымае суверэнітэт, каб кіраваць рэлігійнымі і адміністрацыйнымі пытаннямі незалежна ад Албаніі. Кіраўніцтва будзе ажыццяўляцца кіраўніком бекташы Баба Мондзі і Радай, якая будзе кантраляваць яго рэлігійную і адміністрацыйную дзейнасць.

Кім будзе кіраваць «албанскі Ватыкан»? Паводле падлікаў, на 2005 года ва ўсім свеце налічвалася больш за сем мільёнаў бекташаў, хоць пазнейшыя даследаванні гавораць аб 20 мільёнах. Акрамя Албаніі буйныя камуны бекташаў можна калектыўна сустрэць у Паўночнай Македоніі і Турцыі.

Застаецца пытанне — якім будуць геапалітычныя арыенціры новай дзяржавы? Той жа Ватыкан, як вядома, ахвотна каментуе актуальныя праблемы ў свеце і часам дыктуе сваю волю палітыкам. Пакуль такіх амбіцый у лідараў новай дзяржаўнай структуры няма. «Новая дзяржава не будзе імкнуцца ні да чаго, акрамя духоўнага лідарства», — гаворыцца ў заяве Баба Мондзі.

Вярхоўны лідар Ордэна Бекташаў Баба Мондзі таксама адзначае, што спадзяецца на хуткае дыпламатычнае прызнанне з боку Злучаных Штатаў і іншых заходніх дзяржаў. А вось хто дакладна не прызнае маладую дзяржаву — гэта Іран, дзе суфісцкі іслам забаронены і знаходзіцца ў падполлі. Тым больш, што сярод суфітаў-дысідэнтаў ёсць таксама бекташы.